خام‌فروشی اطلاعات یکی از مشکلات عرصه اطلاع‌رسانی است

تهران- معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: خام‌فروشی اطلاعات یکی از مشکلات عرصه اطلاع‌رسانی است و برای رفع این مساله باید به اطلاعات ارزش افزوده اضافه کنیم.

پنجمین نشست ترویج علم بنیاد مصطفی(ص) با موضوع انتشار اخبار علمی در رسانه های جمعی؛ انتظارات، واقعیت ها با حضور محمد خدادی، معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سیده زهرا اجاق، سرپرست پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات و گوهر رضا، عضو موسسه علمی ارتباطات علم و منابع اطلاعاتی هند امروز (دوشنبه، ۱۷ خرداد) برگزار شد.

محمد خدادی در این نشست اظهار داشت: علم و رسانه یک رابطه کاملا متقابل دارند و در موارد زیادی این دو حوزه به کمک یکدیگر می‌آیند. جریان رسانه امروز برگرفته از علم است. علم باعث شد شبکه های اجتماعی و فضای مجازی تبدیل به رسانه شدند. در مقابل رسانه نیز علم را تبدیل به دغدغه مردم کرد. در گذشته فرایند انتقال پیام زمان زیادی می‌برد ولی اکنون به لطف توسعه علم و ایجاد شبکه‌های اجتماعی هر پیامی با سرعت انتقال می‌یابد.

خدادی خبرگزاری را بزرگترین بنگاه‌های اطلاع‌رسانی و کارخانه تولید اطلاعات دانست و گفت: امروز همه به کمک یک گوشی تلفن همراه می‌توانند مراحل تولید و پردازش و انتشار اطلاعات را انجام دهند. این فرصت را علم و فناوری ایجاد کرد.

هر جا علم مرجع بود کرونا کنترل شد

معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این که امروزه با حجم نامحدود اطلاعات روبرو هستیم تاکید کرد: آتشفشان اطلاعات در تمام نقاط زمین فوران کرده و حجمی پیش بینی ناپذیر از اطلاعات را در پی داشته است. بحران علمی ما در این شرایط مرجع اطلاعات است؛ چون بعضا فیک نیوز (جعل‌خبر) تبدیل به یک منبع علمی می‌شود. در ماجرای کرونا هر جا علم مرجع بود کرونا کنترل شد. من به عنوان دبیر کمیته اطلاع‌رسانی ستاد ملی مقابله با کرونا تلاش کردم جلوی اطلاعات دروغین درباره این ویروس را بگیرم.

خدادی با اشاره به این نکته که شرایط حکمرانی بر توسعه علم تاثیرگذار است توضیح داد: در کشوری مثل عربستان دغدغه علم وجود ندارد چون تمام ابزارهای مورداستفاده خود را وارد می‌کنند. اما در کشور ما که مثلا کمبود کیت آزمایشگاهی داریم، دغدغه علم بیشتر است و اخبار این حوزه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

امروز از مخاطب به اطلاعات می‌رسیم

وی چالش اصلی روزنامه نگاری را موضوع مخاطب دانست و گفت: در گذشته از اطلاعات به مخاطب می‌رسیدم؛ ولی امروز از مخاطب به اطلاعات می‌رسیم. یعنی باید قبل از تولید محتوا نیاز مخاطب را بررسی کنیم. وقتی وارد حوزه علم می‌شویم، باید مخاطب عام را از خاص جدا کنیم. نیازشناسی باید قبل از تولید محتوا صورت بگیرد. امروز نزدیک به ۱۳ هزار رسانه با مجوز داریم که در سطح حرکت کردند و به عمیق نشدند. بین رسانه‌های مجوزدار رسانه علمی‌تخصصی کاربردی نداریم. معاونت مطبوعاتی از تخصصی شدن رسانه‌ها استقبال می‌کند و منابعش بیشتر در خدمت این دست رسانه‌هاست.

خدادی افزود: زبان علم زبان تخصصی است. روزنامه نگار علم باید این اطلاعات را برای مخاطب عام ساده‌سازی و مصداق‌سازی و مقایسه‌ای کند. باید به اطلاعات ارزش افزوده اضافه کنیم. چون خام فروشی اطلاعات یکی از مشکلات عرصه اطلاع‌رسانی است. اگر اطلاعات تبدیل به باور شود و در بستر اقناع قرار گیرد، مخاطب یک رسانه را انتخاب می‌کند.

روزنامه‌نگاری علمی باید واقعیت اخبار را فاش کند

در ادامه جلسه سرپرست پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات با اشاره به شکافی که بین علم و رسانه در تمام جوامع وجود دارد گفت: هنگامی که علم وارد ایران شد، توقع داشتیم حلال مشکلات باشد. علم به عنوان یک سیستم شناختی و روش دیدن دنیا درک نشد و به عنوان ابزاری که باید شکست نظامی ما را جبران کند شناخته شد. این برداشت تاریخی از علم در رسانه‌ها اثر گذاشت. رویکرد رسانه‌های داخلی به علم به عنوان حلال مشکلات بوده است. در حالی که روزنامه‌نگاران علم باید رویکرد خود در خصوص انتقال علم را تغییر دهند
سیده زهرا اجاق، با بیان این که آموزش روزنامه نگاری علم در ایران دچار آسیب دیدگی است توضیح داد: در این زمینه پژوهشی انجام نداده و روزنامه‌نگار علمی هم تربیت نکرده‌ایم. در فضای رسانه‌ای که کننده محتوا خود مخاطب است، شبه‌علم بروز پیدا می کند و اشکال دیگر دانش وارد رقابت می‌شود.
وی افزود: روزنامه نگار علمی باید خودش این توانایی داشته باشد که فیک نیوز (خبر جعلی) را تشخیص و ویژگی‌های آن را برای مخاطب توضیح دهد. همچنین با مخاطب گفتگو و تعامل داشته باشد. در کشور ما خبر یک دستگاه کرونا یاب جعلی منتشر می‌شود. در حالی که این دستگاه از فیلتر علمی نگذاشته و و درباره اش بحث نشده است. ۱۲ نهاد قول تولید واکسن می‌دهند که فقط محصول تعدادی از آنها معتبر است. روزنامه‌نگاری علمی باید واقعیت این اخبار را فاش کند.

گسترش شکاف بین دانشمندان و مردم

رئیس بخش ویدئوهای علمی و مؤسسه ارتباطات علم و منابع هند در ادامه مراسم گفت: عدم درک صحیح رسانه‌ها از مفاهیم علمی منجر به گسترش شکاف بین دانشمندان و مردم می‌شود.
گوهر رضا با بیان این که زبان دانشمندان توسط مردم به خوبی فهم نمی شود تاکید کرد: به افرادی نیاز داریم که زبان دانشمندان را به زبان مردم عادی ترجمه کنند و در حال حاضر خلا این افراد حس می شود. هنوز هم زبان دانشمندان برای بخش گسترده‌ای از جامعه قابل درک نیست و در اینجا نقش رسانه‌ها اهمیت پیدا می‌کند

وی افزود: وقتی رسانه‌ها باهم رقابت می‌کنند علم نیز باید با همه حوزه‌ها نظیر فرهنگ و سیاست رقابت کند. همین رقابتی شدن شرایط کار را برای خبرنگاران سخت می‌کند. علم در این رقابت کارش سخت می‌شود و شکست می خورد. چون آمار و ارقام و واقعیت‌ها برای مردم عادی چندان جذابیت ندارد./ایرنا