بازگشت نسخه چاپی روزنامه‌ها؛ تمرینی برای استمرارِ حضور

در روزهایی که گذشت دغدغه‌ای بزرگ ذهن و بیان اهالی مطبوعات و رسانه را به خود مشغول داشت که شاید برای چند روز این دغدغه برجسته تر از بحران جهانی کرونا خود را نشان داد؛ و آن تعطیلی موقت انتشار کاغذی روزنامه‌ها بود. پس از تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر تعطیلی موقت چاپ کاغذی روزنامه‌ها، فعالان عرصۀ رسانه و متخصصان صنعت نشر بر آن شدند تا با اطلاع‌رسانی و بیان پیامدهای منفی این تصمیم مسئولان امر را متقاعد سازند که تغییری در این رویکرد ایجاد کنند. اقدامی که البته به سرانجام رسید و روزنامه‌های که طی یک هفته از ۱۶ فروردین تعطیلی شده بودند، از دیروز شنبه ۲۳ فروردین بار دیگر کار خود را از سر گرفتند.

در حقیقت یکی از مهمترین اصولی که این متخصصان بر آن دست گذاشتند، تاکید بر قدرت حضور رسانه به عنوان کنشگری اجتماعی به ویژه در زمان بحران حال حاضر بود؛ موضوعی که در اولین روز از چاپ دوبارۀ روزنامه‌ها شاهد آن بودیم؛ نگاهی به تیتر اصلی روزنامه‌های پرتیراژ (و سایر روزنامه‌ها) نشان از این دغدغه‌مندی و تلاش رسانه‌های کاغذی برای اثرگذاری در شرایط بحران است؛ چنانچه کرونا، بحران شیوع ویروس و موضوعات پیرامون آن همچون طرح فاصله گذاری اجتماعی و تاکید بر آن، تیتر اصلی بسیاری از روزنامه‌های امروز ایران بود:

روزنامه آرمان ملی با تیتر اصلی «خطر شنبه شلوغ»، روزنامه ابتکار با تیتر اصلی «فاصله‌گذاری میان مردم!»، روزنامه شهروند با دو تیتر اصلی «افزایش تقاضا برای تست خصوصی کرونا» و «آژیر سلامت در ترکمن ده»، روزنامه اطلاعات با تیتر اصلی «مسئولان برنامه‌های کمک به قشرهای ضعیف را سریعتر اجرا کنند»، روزنامه اعتماد با تیتر اصلی «مزد بی‌کفاف کارگران»، روزنامه همشهری با تیتر اصلی «تهران پس از کرونا»، روزنامه آفتاب یزد با تیتر اصلی «ضرورت تعویق سه ماهه اقساط وام مسکن»، روزنامه خراسان با تیتر اصلی «رزمایش همدلی و کمک مومنانه»، روزنامه شرق با تیتر اصلی «فرار از نفت صفر» و تیتر دو مصاحبه با عنوان «آنچه مردم ضعیف را معترض کرد» و «دستمزد را امنیتی نکنید»، روزنامه رسالت با تیتر اصلی «رزمایش همدلی»، روزنامه فرصت امروز با تیتر اصلی «نگاه ایرانی‌ها به کرونا»، روزنامه کیهان با تیتر اصلی «فراخوان رهبر انقلاب رزمایش همدلی و حمایت از نیازمندان»، روزنامه مردم سالاری با تیتر اصلی «آغاز طرح فاصله گذاری هوشمند اجتماعی» روزنامه وطن امروز با تیتر اصلی «نهضت همدلی ایرانی»، روزنامه جوان با تیتر اصلی «ملت ایران خوش درخشید» و روزنامه‌های ابرار، جام جم و سیاست روز با تیترهای اصلی «ملت ایران در آزمون کرونا خوش درخشید» به جریان وقایع اجتماعی روز واکنش نشان دادند.

همچنین روزنامه‌های خبر ورزشی با انتشار مصاحبه‌ای با شجاع مدافع تیم پرسپولیس با تیتر اصلی «از کمیته انضباطی بیش تر از کرونا می ترسم» و روزنامه هدف با تیتر اصلی «سید و شیخ در جنگ با کرونا» جزو روزنامه‌های ورزشی‌ای بودند که در پوشش اخبار ورزشی از کرونا هم غافل نشدند.

روزنامه هفت صبح هم با یکی از تیترهای اصلی خود با عنوان «روزهای شلوغ لایو اینستاگرام»، از جمله مطبوعاتی بود که به پررنگ شدن فعالیت سلبریتی‌ها و تماشا و دنبال‌کردن چهره‌های محبوب در فضای مجازی و به ویژه اینستاگرام توسط مردم در روزهای گذشته اشاره کرد.

مخاطبانی که روزنامه می‌خوانند

قطعا برای قشر جوان و آدم‌هایی که آشنایی و تسلطشان در نحوه کار با فناورهای نوینی چون گوشی‌های هوشمند بالا است و ارتباط زیادشان با این فناوری‌ها و عادت به حضور در فضای مجازی این روزها و به واسطه قرنطینه به ارتباطی بسیار زیاد افزایش پیدا کرده، سخن گفتن از لزوم حضور مطبوعات کاغذی معنی چندانی ندارد؛ اما باید پذیرفت که برای بخشی از جامعه، رسانه یعنی روزنامه و شکل فیزیکی آن.

بر این اساس و ضمن آنکه هنوز هم برای عدۀ زیادی بخش عمده‌ای از وجاهت اخبار، به مکتوب بودن آن است، می‌توان تصور کرد که حضور نسخه‌های چاپی روزنامه می‌تواند موید اقبال مخاطبان و دسترسی آنان به اخبار به شیوه مطلوب و مورد وثوقشان باشد.

حضور روزنامه‌ها در شرایط عادی نمودی از آزادی بیان و تکثر آراء و در شرایط بحرانی همچون امروز، نشانی از احترام جامعه به مخاطبان برای دسترسی آنان به اخبار و اطلاعات شفاف و معتبر است.

یک شروع بارانی

حضور صبح امروز (۲۳ فروردین) بسیاری از روزنامه‌ها بعد از یک هفته فعالیت آنلاین در دنیای مجازی، در گیشه‌هایی که آنان را از ترس باران طبق روال جلوی چشم نچیده بودند، این نقطه ضعف را هم داشت که مخاطبان بالقوه را از حضور دوباره آنان آگاه نمی‌ساخت. موضوعی که شاید نیاز به یک اطلاع‌رسانی گسترده‌تر از طریق صداوسیما و سایر خبرگزاری‌ها داشت تا در روزهای آینده، انتظار مخاطبان چشم به راه برای خرید نسخه کاغذی را پایان بخشد.

بازنشر روزنامه‌های کاغذی را بی‌شک می‌توان تمرین موثری در راستای جهانی شدن و استمرار حضور با کیفیت در عرصه ملی و بین المللی دانست. چنانچه هیچ یک از روزنامه‌های برجستۀ دنیا در این ایام وانفسای بحران کرونا پاپس نکشیده و با تغییر نوع مواجهه (رعایت پروتکل‌های بهداشتی و حتی اجرای خلاقیت‌هایی چون تحویل کاغذهای سفید همراه با روزنامه به مخاطبان به عنوان جایگزینی برای دستمال کاغذی که این روزها و به ویژه در اروپا و آمریکا کم‌یاب شده است)، تلاش کردند تا حضور موثر و اثرگذار خویش را بیش از پیش به تصویر بکشند. مطبوعات ایران نیز پس از یک وقفه کوتاه دوباره به میدان بازگشتند تا رسالت و نقش برجستۀ خود را که بی‌شک این روزها یکی از مشاغل پیشگام مبارزه با بحران است، ایفا کنند.

روزنامه‌هایی که در این روزهای قرنطینه و اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی در تکاپوی تولید محتوای معتبر و دقیق برای مخاطبانشان هستند و پیشگام و خلاق در عرصه حضور دارند.

نمونه‌ای خلاقیت‌های بومی در اولین انتشار مجدد روزنامه‌های کاغذی را می‌توان ابتکار روزنامۀ ایران دید که در بسته‌های پلاستیکی خویش که روزنامه‌ها را در آنان توزیع کرده، دستکش‌هایی را هم برای مخاطبان تعبیه دیده تا بار دیگر اثبات شود در کشور خودمان هم ظرفیت‌های بالقوۀ بیشماری برای حرکت‌های روبه جلو داریم.

از سوی دیگر، اولین شماره کاغذی روزنامه همشهری هم با تغییری در لوگوی همیشگی خود که این بار حروف آن از هم فاصله دارند، منتشر شده است؛ این فاصلۀ بین حروف خلاقیت روزنامۀ همشهری برای خوانندگان است و حکایت از توجه و لزوم اجرای رعایت فاصله اجتماعی در روزهای پیش رو دارد./سارا بقایی-خبرنگار