فرهنگ عمومی؛ بایدها و نبایدها ✍️ شهریار غلامپور

فرهنگ؛ مفهومی گسترده از ارزش‌های اجتماعی، هنجار‌های موجود در جوامع بشری، دانش، باورها، هنرها، قوانین، آداب، رسوم، توانایی‌ها و عاداتِ افرادِ گروه‌ها و جامعه را در بَر می‌گیرد.

فرهنگ عامه و عمومی از مقوله‌های اصلی جوامع بشری در عصر نوین می‌باشد ، بر اساس تحقیقات به عمل آمده توسط محققان؛ فرهنگ عامه؛ مفاهیم مشترک بین مردم یک جامعه از جمله علائق ، باورها، افکار، رفتارهای مشترک و… را در بر می‌گیرد.

تعاریف متعددی از فرهنگ عمومی توسط محققان و پژوهشگران ارائه شده است :

«فرهنگ عمومی؛ هر آن چیزی است که عموم مردم از آن استفاده می‌کنند و مورد قبول عمومیت مردم قرار دارد.»

«فرهنگ عمومی؛ به معنای فرهنگ غالب و گسترده‌ای است که در میان عموم افراد جامعه رواج و رسوخ دارد»

«فرهنگ عمومی؛ مجموعه باورها و رسومی است که در طول تاریخ در ذهن مردم رسوخ کرده است»

عموماً در تمام کشورهای دنیا؛ فرهنگ عامه، شباهت بسیاری به فرهنگ عالی آن کشور دارد و تقریباً نمی‌توان مرز مشترکی بین فرهنگ اقشار مختلف جامعه (ضعیف ، متوسط و مرفه) در نظر گرفت.

در ایران نیز، فرهنگ عامه همین مضمون را در بر دارد و بر اساس آنچه که از تحقیقات انجام گرفته به دست آمده؛ فرهنگ عامه ایران به فرهنگ عمومی در کشور های مختلف جهان نزدیک است، اشتراک استفاده از موسیقی، فیلم و… که در کشورهای دیگر تولید می شوند، مطالعه کتب نویسندگان کشور های مختلف، استفاده از فضای مجازی و رفتار‌هایی که در کشورهای مختلف توسط مردم دنیا انجام می‌گیرد، استفاده از اینترنت؛ با تبدیل شدن دنیا دهکده جهانی و…. فرهنگ عامه‌ی ایران را بسیار تحت تأثیر قرار داده است. البته جنبه های مثبت و منفی مختلفی در این تشابه فرهنگ‌ها بروز و ظهور می‌کند.

جوانان و نوجوانان ایرانی علاوه بر آشنایی با فرهنگ‌های مختلف دنیا و افزایش سطح آگاهی و اطلاعات آنها نسبت به نسل های قبل از خود، با فرهنگ‌هایی آشنا می شوند که با اعتقادات و سبک زندگی مردم ایران در تناقض است.

کنش‌ها و واکنش‌های بین جوانان و نوجوانان و والدین، آموزگاران، اساتید و… از جمله موارد پیروی جوانان و نوجوانان از فرهنگ‌های متناقض و مختلف غربی می‌باشد، که می توان با رعایت اعتدال و ارائه آموزش‌های لازم تا حدودی این مشکلات را کاهش داد. البته ناگفته پیداست؛ فرهنگ عمومی و عامه مردم با تأثیر پذیری از عوامل مختلف همواره در حال تغییر و تحول است. مثلاً امروزه؛ چیزی یا موردی به عنوان یک فرهنگ مردمی مورد پذیرش است ولی پس از مدتی، آن چیز دیگر جزو فرهنگ محسوب نمی‌شود. این موضوع نوعی از تغییر در فرهنگ مردمی است.

با افزایش آگاهی‌ها و بررسی‌های دقیق درباره محصولات فرهنگی، محتواهای فرهنگی، مطالعه و تماشای رسانه‌ها و… می توان تصمیم گرفت که؛ چه چیزی را به عنوان فرهنگ عامه و عمومی پذیرفت و این موضوع تأثیر مهم و بسزایی در میزان آزادی افراد جامعه خواهد داشت.

ایران به عنوان یک کشور اسلامی همواره و از دیرباز از تمدنی غنی، پربار و ارزش‌هایی اصیل برخوردار بوده است. توجه و اهمیت ویژه به مقوله فرهنگ و ارتباط و تعامل افراد جامعه با همدیگر، نه تنها به عنوان اعضای یک جامعه، بلکه به عنوان یک فرهنگ خاص و شناخته شده در جامعه اسلامی ایران تعریف و تبیین شده است.

علاوه بر اعتقاد افراد به مبانی فردی از نظر مسائل اخلاقی و فرهنگی، قوانین و برنامه‌های نیز وجود دارد که بر اساس روابط اجتماعی، افراد را به یکدیگر متعهد می‌سازد. برنامه ریزی‌هایی که اسلام برای هر فرد دارد، جدا از برنامه‌هایی که برای فرهنگ عمومی جامعه پیش‌بینی شده است، نیست.

وقتی اعتقاد به مبانی فردی، اخلاقی، فرهنگی و غیره مانند پاکی، صداقت، درستی، حق‌گویی و… برای هر فرد در نظر گرفته می شود، این مهم؛ می‌تواند پایه و ریشه برقراری روابط و مناسبات اجتماعی درستی را بنا نهد.

پر واضح است که در چنین دینی، فرهنگ عمومی بر پایه همزیستی، مروت، محبت، همکاری، همیاری، کمک و دستگیری از یکدیگر و… استوار است.

ارائه الگو به جامعه در اندیشه و رفتار مردم گام مؤثر دیگری در حاکمیت معیارهای اسلامی در فرهنگ عمومی است در حوزه قوانین باید قوانین و مقرراتی در سطوح خرد و کلان وضع شوند که با اصول اسلامی و فطرت انسان ها هماهنگ باشد. از سوی دیگر پرورش ذهنیت جامعه و ارائه اطلاعات مناسب به مردم می تواند صفات اسلامی را در فرهنگ عمومی کشور احیا نماید اعتقاد و عمل نمودن گروه های مرجع و پایه در جامعه به مصادیق فرهنگ اسلامی می تواند از مهم‌ترین ابزارهای شیوع فرهنگ صحیح اسلامی و الگوهای رفتار اسلامی در فرهنگ عمومی جامعه باشد.

تقویت فرهنگ عمومی در حوزه قوانین و ضوابط من حصر به امور اخلاقی و معنوی نبوده و در ابعاد سخت‌افزاری هم با اهمیت است. در حوزه اجرای قوانین، باید همه افراد از اصول سیاست های فرهنگی نظام و امور شرعی و ملی به عنوان ملاک های اساسی، توجه و عنایت باید کافی داشته باشند.

اساسی ترین نکته آن است که برای اجرای قوانین اسلامی در فرهنگ عمومی کشور و بازسازی و اصلاح فرهنگ عمومی، دولت باید بیش از آنکه خود را متولی فرهنگ مردم و هدایت فرهنگ آنان بداند، خود را متولی تهیه امکانات و زیرساخت‌ها ، به ویژه ساخت‌ها و ابزار لازم برای تولید و ابداع و اجرای اصول و ارزش‌های اسلامی در فرهنگ عمومی و اشاعه آن در میان مردم بداند.

▪️منابع:
– فرهنگ شناسی و حقوق فرهنگی – افروغ، عماد
– جامعه و فرهنگ – فردرو ، محسن و…
– قانون گرایی و فرهنگ عمومی – عبدالهی، محمد