گذار از تهدید فزاینده به توازن تهدید؛ ایران و آمریکا در مسیر جنگ سرد؟

پایگاه خبری تحلیلی نگاه اقتصاد  (www.negaheghtesad.ir) 

روند سریع تحولات هفته‌های اخیر در خاورمیانه و بروز تنش نظامی کوتاه مدت میان ایران و آمریکا، خاورمیانه را وارد دوره جدیدی از سیاست های مواجهه‌جویانه ایران و غرب کرده است.
بی شک حمله به مراکز پشتیبانی بسیج مردمی در مرز عراق و سوریه و دسته آخر ترور فرماندهان ارشد محور مقاومت در عراق، سپهبد قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ابومهدی المهندس، نائب رییس سازمان حشد الشعبی عراق، مهم‌ترین پیشران در بروز این تغییرات تلقی می شود؛ حمله‌ای از پیش برنامه‌ریزی برای از کار انداختن نیروی محرکه سیاست‌های منطقه‌ای ایران و فعال‌ترین عنصر جبهه مقاومت در خاورمیانه که توانست پس از سال‌های تنش سیاسی، سرآغازی بر بروز تنش نظامی میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا شود.
هر چند پاسخ موشکی ایران به این اقدام از حیث نظامی اهمیت بسیاری دارد، ولی مهم تر از پاسخ ایران، تحلیل پیامدهای آن در عرصه بین‌المللی است.
افزایش تحرکات دیپلماتیک در منطقه یکی از پیامدهای این بحران است. سفر غیرمنتظره رییس جمهوری روسیه به دمشق، سفر نخست وزیر ژاپن به منطقه، دیدار پیش‌بینی نشده امیر قطر با مقامات ارشد ایرانی، سفر وزیر خارجه پاکستان به ایران و … همگی حکایت از افزایش تحرک کانال‌های دیپلماتیک برای فرونشاندن تنش موجود در خاورمیانه دارد.
مدیریت هوشمندانه صحنه منطقه‌ای توسط جمهوری اسلامی و ممانعت از اجرای هرگونه اقدام تنش‌زا را نیز می‌توان از دیگر پیامدهای این بحران به منظور جلوگیری از شکل گیری وضعیت تصاعد بحران دانست.
به نظر می رسد بحران شکل گرفته در روابط ایران و آمریکا به سرعت در ریل گذار قرار گرفته است. گذار از وضعیت تهدید فزاینده به وضعیت توازن تهدید و سرانجام فرونشاندن بحران؛ اما این مسئله به‌معنای پایان تخاصم جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده نخواهد بود. نگارنده بر این باور است تحولات منطقه به سرعت در حال سوق یافتن به سوی الگویی از بازدارندگی متقابل و سیاست مهار دوجانبه در چهارچوب منطق جنگ سرد میان ایران و آمریکا است.
چنانچه نظام بین‌الملل در دوره نظم دو قطبی تجربه این وضعیت را داشته است، اکنون نیز به نظر می‌رسد این وضعیت در تقابل ایران و ‌آمریکا در منطقه خاورمیانه در حال برقراری است. پیش بینی می شود ایالات متحده با استفاده فزاینده از قدرت‌های نرم، من جمله اهرم‌های اقتصادی و مالی، ‌ اعمال فشارهای سیاسی، بکار گرفتن ظرفیت‌های تبلیغاتی، تکیه بر اقدامات پنهان سازمان‌های جاسوسی، و … درصدد تضعیف تدریجی قدرت منطقه ای ایران و مجبور ساختن آن به عقب‌نشینی و تغییر رفتار باشد.
در مقابل به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران نیز با تقویت همگرایی منطقه‌ایی، اقدام در چارچوب چندجانبه گرایی، تعقیب سیاست‌نگاه به شرق، تقویت‌مناسبات سیاسی، دفاعی و امنیتی با دیگر قدرت‌های بین‌المللی من جمله روسیه و چین، تقویت جبهه مقاومت درصدد تقابل با رفتار آمریکا باشد.
بازتاب دیگر این تحولات بر محیط داخلی، تقویت توان بازدارندگی نظامی جمهوری اسلامی ایران است؛ قطعا آنچه بیش از دیگر عوامل موازنه قدرت در منطقه را در دستخوش تغییر کرده است افزایش چشم‌گیر قدرت نظامی ایران و به طور خاص توان بازدارندگی آن در پرتو قدرت موشکی و پدافندی است. دستیابی به تکنولوژی ساخت و پرتاب طیف گسترده‌ای از موشک های میان برد و بلند برد بالستیک و نیز افزایش دقت و توان انهدام آن، موجب شده است تا توازن قدرت در منطقه برقرار شده و همین عامل از تزاید بحران ممانعت به عمل ‌ورده است./ ایرنا- محمد محمودی‌کیا؛ عضو هیات علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی