ساعتی که جان می کند  *ناهید ابراهیمی 

به گزارش خبرنگار نگاه اقتصاد، با هزار زحمت و جان کندنی دست و رویت را می شویی و هنوز چشمانت نیمه باز که باید لباست را بپوشی و راهی محل کار شوی.

بسته به دوری و نزدیکی محل کار تا منزل ساعت بیدار شدن افراد هم فرق می کند که باید کمی زودتر یا دیرتر بیدار شده و راهی محل کار شوند تا به موقع در محل کار حاضر باشند و تاخیر نخورن.

به اداره که پا می گذاری وضع سایر همکاران بهتر از تو نیست بیشتر آنها با تنی رنجور و خسته و چشمانی خواب آلود تن خود را روی صندلی ها رها کرده اند.

اکثر کارمندان درب های اتاق را نیمه باز می گذارند یا می بندند تا شاید پشت صندلی چشم‌هایشان را به هم بگذارند و چرتی بزنند زیرا در این ساعت از وقت صبح نه ارباب رجوعی مراجعه می کند و نه هنوز روسا در محل کار حاضر شده اند که نامه های اداری را ارجاع دهند.

همان چند دقیقه خواب و بیداری بلای جانت می شود و تا ساعتی از طول روز این خستگی جسمی، خمیازه های پی در پی و کوفتگی و منگی همچنان ادامه دارد به حدی که کمی تندخو تر، پرخاشگر و عصبی تر از چند وقت قبل هستی.
این شرایط و توصیفات تنها مختص به چند نفر نیست و اکثر کارمندان و افرادی که به واسطه به هم خوردن ساعت بیولوژیک بدن خود مجبور به بیداری قبل از موعد شده اند همین لحظات را تجربه می کنند.

حال آنکه برخی ها که به واسطه اینکه قبلاً هم سحر خیز بوده و یا شب ها زودتر به خواب می روند سعی می کنند با پیاده روی در محوطه اداری این خستگی را از تن دور کنند اما اکثر کارمندان از این شرایط ناراضی و گله منداند.

یکی از کارمندان دستگاه های اجرایی استان گفت: متاسفانه افرادی که تصمیم گیرنده نهایی برای اعلام ساعت حضور کارمندان هستند امسال از بی برنامگی و عدم هماهنگی برخوردار بودند زیرا چند بار ساعت را تغییر دادند و نتوانستند به ساعت مشخص برسند.

وی که خواست نامش فاش نشود اظهار داشت: اگر هدف صرفه جویی و مدیریت صحیح مصرف برق بود که عملا با این تغییر ساعت اتفاق خاصی نیفتاد زیرا از انتهای ساعت اداری یک ساعت کاسته شد و به ابتدای آن اضافه شد.

وی افزود: همین جابجایی ساعت کلی برنامه ریزی کارمندان را به هم ریخته است زیرا مجبوری دیگر شب ها زودتر بخوابی تا صبح زودتر بیدار شوی در حالی که به واسطه همین خستگی اولیه روز و کسالت مداوم مابقی ساعت که عصر در خانه هستی به کارهای عقب‌مانده مجبور می شوی رسیدگی کنی و عملا هیچ زمان فراغت برای تفریح و دید و بازدید باقی نمی ماند.

وی افزود: مادران شاغلی که بچه دار هستند بیش از دیگران ازاین تغییر ساعت ها دچار مشکلات می شوند زیرا با وجود همه خستگی های جسمی و کار اداری باید سایر اوقات مشغول پخت و پز و ساماندهی امور منزل باشی.
یکی دیگر از کارمندان گفت: از زمانی که این ساعت ها تغییر کرده بسیار کم حوصله و عصبی و زود رنج شده ام.

امیر اظهار داشت: برخی شب ها به دلایلی دیر به رختخواب می روم هنوز چند ساعت نگذشته که باید بیدار شوم.

وی ادامه داد: چند شب قبل دچار بیخوابی شدن و تا ساعت سه و نیم شب نخوابیدم یه لحظه فکر کردم که باید کمتر از دو ساعت دیگر بیدار شوم و برای رفتن به محل کار آماده شوم واقعا خیلی برایم عذاب آور بود.

کارین: -عوارض جسمی بی خوابی

برای بررسی تاثیرات خواب به سراغ یک روانشناس رفتیم تا آثار بی خوابی بر جسم و روان و کارایی افراد را بیان کند.

امیر علی ستوده در خصوص اثرات بی خوابی و کم خوابی گفت: بی خوابی بر روی بدن تاثیرات منفی زیادی دارد و علاوه بر آثار جسمی از نظر روحی و روانی نیز مخرب است.

وی اظهار داشت: خواب آلودگی روزانه معمولاً به صورت افت موقت انرژی و هوشیاری فرد بعد از ظهر ظاهر می شود اما اگر هفت یا هشت ساعت خواب شبانه کامل نشود در همان ابتدای صبح که مجبور به بیدار شدن اجباری هستی این خواب آلودگی و خستگی تداوم می یابد.

وی افزود: معمولا افراد بعد از یک وعده غذایی سنگین، هنگام نشستن در یک اتاق گرم، گوش دادن به یک سخنرانی خسته کننده و یا شرکت در یک جلسه کسل کننده دچار خواب آلودگی و خستگی می شوند.

– تاثیر منفی بی خوابی بر زیبایی پوست
ستوده گفت: خواب مناسب و کافی برای حفظ سلامت پوست و زیبایی آن لازم است و معمولا به دنبال بی خوابی، اولین جایی که دچار چین و چروک می شود، پوست پلک های چشم هستند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه پوست های این ناحیه از چشم بسیار نازک اند، بنابراین کمبود خواب باعث ایجاد پف چشم ، خطوط ریز و سیاهی حلقه می شود و در دراز مدت ، کمبود خواب باعث پیری زودرس پوست می شود.

وی ادامه داد: بر اساس بررسی های انجام گرفته، در طول خواب ، بدن رادیکال های آزاد شده را متابولیزه می کند، چنین ماده ای پیری و رشد سرطانی سلولهای پوستی را تسریع می کند، بدون خواب کافی ، رادیکال های آزاد شده بیشتری در پوست باقی می مانند که منجر به کیفیت پوست نامطلوب و حتی سرطان پوست می شوند.

– کاهش سیستم ایمنی بدن
ستوده یکی دیگر از عوارض کن خوابی در طول شبانه روز را کاهس مقاومت بدن در برابر عفونت های ویروسی و کاهش سیستم ایمنی بدن برشمرد و گفت: بدن با خوابیدن خود را ریکاوری و آنزیم ها و هورمون های مورد نیاز را ترشح می کند و سلولهای مغز و سایر اندام ها را بازسازی و ترمیم و اصلاح می کند اما اگر دچار بی خوابی شود مقاومت بدن در برابر ویروس ها تا ۵۰ درصد کاهش می یابد.

-چاقی و افزایش وزن
این روانشناس گفت: همون طور که پر خوری و عدم فعالیت جسمی در چاقی موثر است، کمبود خواب باعث کاهش سطح لپتین در مغز و افزایش سطح گرلین در معده می شود.

وی ادامه داد: این هورمون ها مسئول تنظیم اشتهای فرد هستند و در شرایط بی خوابی فرد احتمال پرخوری، هوس کردن قندها و غذای ناخواسته می کند که در معرض چاقی قرار می گیرند.

-دیابت و بیماریهای قلبی از عوارض کم خوابی است
ستوده گفت: بر اساس یافته های علمی و تحقیقاتی به دلیل کم خوابی بدن افراد سالم و بدون دیابت در حالت قبل از دیابت قرار می گیرد زیرا به دلیل فعالیت بیش از حد سیستم عصبی مرکزی به علت نخوابیدن، توانایی لوزالمعده در تولید انسولین کافی برای تنظیم سطح گلوکز کاهش می یابد.
وی افزود: همچنین کم خوابی باعث تولید بیش از حد هورمون های استرس در بدن می شود و همین عدم تعادل می تواند منجر به تصلب شرایین، فشار خون بالا ، افزایش ذخیره چربی ، از دست دادن توده استخوان و تولید کمتر هورمون های رشد می شود.

– رابطه مستقیم سرطان و کم خوابی
این روانشناس گفت: بر اساس تحقیقات و یافته های علمی خواب مناسب و استراحت کافی سیستم بدنی بهترین اسلحه و راهکار پیشگیری از ابتلا به سرطان است.

ستوده گفت: کارگران شیفت شب ۳۵ درصد بیشتر در معرض خطر سرطان روده بزرگ هستند زیرا به دلیل عدم برخورداری از نور خورشید و کاهش ملاتونین سلولهای بدنی آنها دچار تخریب و سرطان می شود.

وی افزود: اینها بخشی از عوارض جسمی بخوابی است در حالی که عوارض روانی آن بیشتر است زیرا هرچند در همان لحظه خود را نشان نمی دهد اما پیامدهای ماندگار و نامناسبی بر روح و روان افراد بر جای می گذارد.

-افسردگی و افت عملکرد ذهنی
ستوده اظهار داشت: افراد به علت بی خوابی و کم خوابی دچار تغییرات در خلق و خو و رفتار می شوند و این عامل موجب می شود در برخورد با خانواده رفتار تندی داشته باشند و یا در محیط کار فضای اتاق را با برخوردهای نامناسب با ارباب رجوع دچار تنش کنند.

وی افزود: افرادی که به دلیل کم خوابی جسم آنها دچار خستگی است پس از پایان کار اداری ترجیح می دهند در خانه بمانید تا اینکه بیرون بروید و حوصله مهمانی و معاشرت و رفت آمد را ندارند و همین شخصیت آنها را ضد اجتماعی نشان می دهد در حالی که این افراد تنها خسته اند و نیاز به آرامش و استراحت دارند.

ستوده گفت: اگر دقت کنید در محیط کار همکارانی که دچار مشکل کم خوابی شده اند به واسطه خستگی جسمی و استرس کارآیی کمتری دارند و عملکرد ذهنی آنها نسبت به سایر افراد مناسب نیست.

وی، کاهش خلاقیت، عدم استفاده از مهارت ها و توانمندیها، عدم ایده پردازی، بی حوصلگی در پیگیری امورات اداری و بی توجهی را از دیگر عوامل روانی بی خوابی برشمرد.

کارین: وی اظهار داشت: بدون شک بی خوابی و کم خوابی موجب خواب آلودگی در محیط کار، نوسانات خلقی و خستگی در طول روز، تغییرات اشتها و چاقی، تاری دید و عدم تمرکز و عملکرد ضعیف تحصیلی و شغلی می شود و حتی افراد رغبتی برای حضور در کلاس درس یا محیط کار ندارند.

بی گمان هر تصمیم و دستورالعمل که بر عملکرد افراد در محیط کار اثرگذار است باید از همه جوانب و زوایای مختلف مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد تا مشکلی برای افرادی که باید در دامنه اجرای آن قرار گیرند، ایجاد نشود.

چه بسیار بگو و مگوهای زن‌و شوهرهایی شاغل، تند خویی والدین شاغل با فرزندان و کودکان، کاهش عملکرد و کارایی، افزایش بیماریهای جسمی و روحی که چند صباح دیگر گریبانگیر کارکنان خواهد شد به واسطه یک تصمیم نابجا و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی به دنبال همین تغییر ساعت رخ داده و خواهد داد.

امید است که مسئولان در هر مقام و مرتبه ای که بعنوان تصمیم‌گیر برای بیش از سه میلیون کارمند دستورالعملی را ابلاغ می کنند زوایای مختلف آن را بررسی و بعد اعلام نمایند زیرا نیروهای کار سالم در افزایش راندمان و ایجاد رضایت شغلی نقش بسزایی دارد و جسم انسان نیز مانند هر مخلوقی به آسایش و آرامش و خواب کافی نیاز دارد تا بازیابی شود و بتواند برای فعالیت مجدد مهیا گردد.