روایت نفتالیات ‌ایلام! *نعمت‌اله آرمان‌نیا

نگاه اقتصاد

قصه نفت و مالیات‌ایلام شنیدنی است و خواندنی؛ مالیات‌ایلام را از هر طرف بخوانی یا بنویسی همان است. مالیات، داستانی از جنس نظم، قانون و احساس مسئولیت است. در شهرها و آبادی‌ها و بین آنها، در عرصه‌های امور عشایری، محیط‌زیستی و منابع طبیعی، و در مرزها و حوزه‌های امنیتی و نظامی، به اقتضای توسعه، پروژه‌های عمرانی و زیرساختی در حال انجام است، همین‌طور در زمینه‌های آموزشی، بهداشتی، ورزشی، حمل‌ونقل، فناوری اطلاعات و محیط‌زیست. این پروژه‌ها به اعتبارات مالی نیاز دارند. بخشی از این اعتبارات فعلاً از طریق نفت تأمین می‌شود.

اما با توجه به نوسانات قیمت نفت و منابع محدود آن، مسئولان و سیاست‌گذاران بر آن شده‌اند تا به فکر جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی باشند تا ضمن ایجاد پایه‌های اقتصادی قوی‌تر، اقتصاد کشور را در برابر شوک‌های خارجی مقاوم‌تر و پایدارتر کنند. بدین‌ترتیب درآمدهای مالیاتی نه‌تنها بستر اقتصاد مقاومتی و جایگزین درآمدهای ناپایدار هستند، بلکه نماد فرهنگ و توسعه و عدالت اجتماعی و اقتصادی یک ملت نیز محسوب می‌شوند. افزون بر این، نظام مالیاتیِ کارآمد، شفافیت مالی را افزایش داده و مسئولیت‌پذیری دولت در قبال هزینه‌کرد منابع عمومی را تقویت می‌کند. سیاست‌های مالیاتی کشور بر اخذ مالیات از دهک‌های بالای درآمدی متمرکز است و درآمدهای حاصله نیز در همان استان محل دریافت، هزینه می‌شود.

در استان ایلام، در سه سال اخیر اقدامات قابل توجهی در عرصه مالیات اجرایی شده به نحوی که مالیات‌ایلام به عنوان یکی از ادارات برتر و صاحب‌نام مطرح است. تحقق برنامه‌ها و درآمدهای مالیاتی، تحول و چند‌برابر شدن بهره‌مندی شهرداری‌ها و دهیاری‌ها از منابع اعتباریِ عوارض مالیات ‌بر‌ ارزش افزوده، الکترونیکی شدن و به‌روزرسانی رسیدگی‌‌ها و دادرسی‌های مالیاتی و انتقال پرونده مالیاتی شرکت نفت‌وگاز غرب به استان پس از چند دهه، از اقدامات شاخص این اداره کل در سالهای اخیر است.

تحقق بیش از ۱۰۰ درصدی درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی‌شده، یکی از اقدامات شاخص است. در این میان مؤدیان مالیاتی نقش اساسی در تحقق برنامه‌های مالیاتی دارند. خوداظهاری به عنوان رکن امور مالیاتی، نشان‌دهنده پایبندی به نظم و قانون، انضباط مالی، و آگاهی بیشتر مردم و همکاری آنان در انجام تکالیف مالیاتی است. آمار اظهارنامه‌های مالیاتی استان از ۱۹ هزار و ۵۶۱ مورد در سال ۱۳۹۹ به ۲۱ هزار و۸۰۰ مورد در سال ۱۴۰۰، در ادامه ۳۳ هزار و ۵۷۱ مورد در سال ۱۴۰۱ و ۴۰ هزار و ۷۳۶ مورد در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته است.

بیشترین مالیات دریافتی استان ایلام مربوط به شرکت‌ها و اشخاص حقوقی است؛ سهم شرکت‌های نفتی و گازی در این مورد حدود ۶۰۰ میلیارد تومان در سال است. تقریباً ۷۰ درصد صاحبان مشاغل استان از تسهیلات مالیات توافقی تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم استفاده می‌کنند و مالیات بیش از ۶۰ درصد این مؤدیان با مبلغ صفر تعیین و قطعی می‌شود. عزیزاله عباس‌پور، مدیرکل امور مالیاتی استان ایلام، در این باره می‌گوید: این بدان معنی است که مالیات مربوطه با توافق بین اداره مالیات و اصناف مختلف تعیین تکلیف شده و با قطعی شدن پرونده‌ها، اداره امور مالیاتی به اظهار مؤدیان اعتماد کرده و بیشترین سهم تأمین درآمدهای مالیاتی استان متعلق به شرکت‌ها و اشخاص حقوقی است.

بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، یک‌دهم از ۱۰ درصد عوارض این مالیات، به توسعه امور بهداشت و درمان اختصاص می‌یابد و مابقی آن بین درآمدهای عمومی کشور و شهرداری‌ها و دهیاری‌های استان توزیع می‌شود. در سه سال اخیر، بیش از ۷۳۰ میلیارد تومان عوارض مالیات بر ارزش افزوده بین ارگان‌های ذی‌ربط استان توزیع شده که با افزایش بیش از دو برابری سالانه همراه بوده است.

اما این قصه در مسیر دیگری هم پیش می‌رود. مالیات ‌ایلام با موضوع نفت عجین شده است. ایلام دارای منابع عظیم نفتی و گازی است (۱۱ درصد منابع گازی و ۶ درصد منابع نفتی کشور)، و بیشتر درآمدهای مالیاتی استان از شرکت‌های نفتی و گازی وصول می‌شود. سالها بود علی‌رغم اینکه ۹۵ درصد منابع شرکت نفت‌وگاز غرب در استان ایلام قرار دارد، اما پرونده مالیاتی آن در خارج از مرزهای ایلام بررسی و وصول می‌شد و استان ایلام از منافع درآمدهای این شرکت بی‌نصیب بود. این موضوع، نوعی نارضایتی را در میان مردم و مسئولان ایلامی ایجاد کرده بود. تا اینکه پس از ۴ دهه، بالاخره رایزنی‌ها و پیگیری‌ها، در سال ۱۴۰۱ نتیجه داد و با موافقت رئیس جمهوری وقت (شهید جمهور) این پرونده به ایلام منتقل شد. این اقدام به عنوان اقدامی شاخص و ماندگار و تحقق خواسته دیرینه ایلامیان، در پرونده و سوابق خدمات دولت ثبت و ضبط شده است.

نک مالیات و عوارض این شرکت در استان ایلام وصول می‌شود و شهرداری‌ها و دهیاری‌ها با توجه به تنگناهای اعتباری، بیشترین نصیب و بهره را از آن دارند. ماجرای انتقال پرونده مالیاتی شرکت نفت و گاز غرب به ایلام، داستانی با موضوع تلاش، پیگیری و نهایتاً موفقیت است. این اتفاق، نقطه عطفی در تاریخ اقتصادی استان ایلام بود و نه تنها به لحاظ مالی اهمیت داشت، بلکه به نوعی عدالت مالیاتی را محقق کرد. حالا هر ساله حدود ۲۰۰ میلیارد تومان از محل مالیات این پرونده برای توسعه استان اختصاص می‌یابد.

در کل الگو و چارچوب کلی سازمان امور مالیاتی کشور برای پیشرفت و توسعه نظام مالیاتی، شامل رعایت انصاف و عدالت، ارتقای رضایتمندی مؤدیان، هوشمندسازی نظام مالیاتی، تسریع در رسیدگی‌ها، مبارزه با فرار مالیاتی و ارتقای سلامت نظام اداری است. یکی از اقدامات مهم در این راستا، اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان است که مبنای مالیات‌ستانی قرار می‌گیرد. مدیرکل امور مالیاتی استان ایلام در این باره معتقد است: برای تحقق برنامه هوشمندسازی نظام مالیاتی و حاکمیت داده‌ها، نظام مالیاتی در حال حرکت به سمت ایجاد فرآیندهای مبتنی بر فناوری‌های اطلاعاتی است و با اجرای این قانون، فرآیندها و تشخیص درآمد اشخاص، هوشمند، عادلانه و واقعی می‌شود.

اداره کل امور مالیاتی استان ایلام در سالهای اخیر حداقل ۱۰ رتبه اول عملکردی در زمینه حسابرسی پرونده‌های مالیاتی را کسب کرده است. عباس‌پور این موفقیت را نتیجه تمرکز بر اقداماتی مانند مبارزه با فرار مالیاتی، تسریع در رسیدگی‌ها، و وصول مطالبات می‌داند و تأکید می‌کند: به علاوه این اقدامات، وصول مالیات شرکت‌های بزرگ، رسیدگی به پایه‌های مالیاتی معطل‌مانده از گذشته و اجرای موتور ریسک و کاهش اطاله دادرسی از جمله گام‌های مؤثر در جهت افزایش درآمدها و تحقق برنامه‌های مالیاتی است.

برای رفاه حال مؤدیان مالیاتی و تسهیل امور آنان، اداره کل امور مالیاتی استان ایلام در حال نوسازی و تکمیل ساختمان‌های اداری در مرکز استان و تمامی شهرستان‌هاست. در همین راستا ساختمان مرکزی اداره کل که اجرای آن از سالها قبل متوقف شده بود، با حمایت سازمان امور مالیاتی اینک با پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصدی، در سال جاری قابل بهره‌برداری است.

این داستان، نمونه‌ای از اهمیت مالیات در توسعه و پیشرفت کشور است. مالیات، ابزاری قدرتمند برای تأمین مالی پروژه‌های عمومی و تحقق عدالت اجتماعی است.