پیوند آبیِ دوقلو؛ جادوی یک دریاچه

ایلام، استانی آرمیده در آغوش کوه‌ها، جایی که حصاری از ارتفاعات جنگلی گرداگردش را فرا گرفته و هوایی معتدل روح آن را تازه می‌کند، این دیار کوهستانی، مملو از گوشه‌هایی بکر و چشم‌اندازهایی طبیعی‌ است که هر کدام خود داستانی برای روایت دارند.

زمانی که استان ایلام، به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش مقر ییلاق عشایر بود، آن را «حسین‌آباد پشتکوه» می‌نامیدند، جایی که طبیعت و زندگی، در کنار یکدیگر می‌زیسته‌اند.

اگر بخواهیم یکی از جواهرات ناب این سرزمین را نام ببریم، بی‌شک «دریاچه دوقلوی سیاه گاو» از دل این فهرست سر برمی‌آورد؛ دریاچه‌ای که آرامش آن با صدای پرندگان بر تن نسیم جاری، پرتوی از زندگی است برای جان‌های خسته و چشمی که به دنبال آرامشی بی‌حد می‌شود.

دریاچه سیاه گاو در شهرستان آبدانان، از توابع این سرزمین قرار دارد، رودخانه‌ای هم‌نام با دریاچه، از میان دره‌های کبیرکوه، در جنوب شرق آبدانان نیز گذر می‌کند، در اینجا آب از دل زمین می‌جوشد و دریاچه اول را سیراب و سپس، با اختلاف سطحی کوچک به دریاچه دوم رهسپار می‌شود.

در پیرامون این دریاچه، دشت‌هایی پهناور و کوه‌هایی بلند قامت به رقص باد، آغوش گشوده‌اند، نسیم ملایم، هنر خویش را با موسیقی پرندگان در هم آمیخته و در این فضای مسحورکننده، به سمفونی بی‌بدیلی تبدیل کرده است.

اینجا جایی است که دل از هیاهوی شهر می‌گسلد و به دامان طبیعت، آرامش از دست‌رفته‌اش را بازی می‌یابد، دوقلویی که نه تنها مکانی برای تماشای طبیعت است، بلکه مأمنی برای استراحت و تجدید روحیه‌ای است که گاهی در مسیر زندگی گم می‌شود.

اگر گذرتان به استان ایلام افتاد، نگاهتان را به خوش‌رویی و آب زلال این دریاچه خواهید سپرد، که کارش از همیشه کشیدن نگاه‌هاست؛ از چشم آدمی به قلب خودش.

این دریاچه نه در خود شهرستان آبدانان، بلکه در ۳۵ کیلومتری آن، در دل طبیعتی دیگر، انتظار شما را می‌کشد، نهر آبی، به عرض‌ هشت متر، به طول هفتاد و به عمق چهار متر، مثل رگ حیات شیرینی‌اش را به دریاچه می‌بخشد؛ کسی نمی‌داند از کدامین سرچشمه زاده شده تا به این دو آغوش طبیعی بریزد.

اما رازها همیشه در پیچ‌های طبیعت ناپیداست…

می‌گویند نخستین دریاچه، سی متر عمق دارد، و دومی به بیست متر می‌رسد، اعداد که صحبت می‌کنند، انگار از آپارتمانی ده طبقه سخن می‌گویند، اما آنچه در میان این اعداد نهفته، چیزی است فراتر از دیده‌ها، قطر آن‌ها چیزی حدود ۸۰ متر تخمین زده می‌شود؛ جهان کوچکی که با وسعتش حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

چشمه‌ها پیرامون این دو چشم آبی، با دقت و ظرافت آب شیرین اول را گره می‌زنند و مواد معدنی را به دریاچه دوم هدیه می‌دهند، همان مواد معدنی‌ که عطش درمان شدن را به آدم‌ها نوید می‌دهد؛ که شاید خاصیتشان برای دردهای گوارشی حقیقت داشته باشد، شاید هم نه… اما همین امید کافی است که تن به آب سپارند و نگاه به خلوص آن بدوزند.

رفتن با پای شماست، اما بازگشت دست چشمه‌های دوقلوست که به دل‌ها حکم می‌کنند، می‌گویند هزار سال، شاید هم هزاران سال زندگی کرده، اما این عمر دیرینه با فرسایش و عوامل طبیعی، روزهای اوج عمق را از کف داده است.

حالا که چنین مانده، باید آن را چنان که هست جلا داد، محافظت کرد؛ چون زیبایی‌های زمین، عمری طولانی می‌طلبند، اما دست آدمی باید بر سرشان حامی بماند.

آب زلال این دریاچه، همچون آینه‌ای برای آسمان، تصویری شفاف در دل خود دارد؛ گویی تکه‌ای از بهشت که طبیعت آن را در بر گرفته است، اگر اندکی خیال به پرواز درآورید، این دریاچه چون آکواریومی بزرگ و پرآب خواهد نمود که در دل خود، ماهیان رنگارنگ و گوناگونی را پناه داده است.

آب دریاچه دوقلوی سیاه گاو، زلال و جاری‌ است، آبی است که تازه می‌ماند و هرگز به سکون نمی‌رسد؛ این دریاچه، همچون قلبی که تپش‌های مداومش زندگی می‌بخشد، آبی شیرین و روان را از دل چشمه‌های جوشان و رودهایی خروشان به جان طبیعت می‌فرستد.

جریان دائمی آب، راز زلالی و آبی شفاف آن است؛ چنان‌که اگر در میانه روز به تماشایش بنشینید، طیفی از نورهای پراکنده را بر سطح آینه‌گون آب خواهید دید، که رقص نورها تصویری رؤیایی خلق می‌کند.

دریاچه سیاه گاو، هزاران سال در قلب این سرزمین زیسته است؛ پرده‌ای از تاریخ طبیعت و نشانی از صبر خاک، نام آن، از شکل شاخ گاوی گرفته شده که هلالی‌وار بر تن زمین، خودنمایی کرده است.

در بعضی قسمت‌ها سایه‌ای از رنگ سیاه بر سطح آن نقش می‌بندد، که گاه منشأ نام «سیاه گاو» را به همین رنگ نسبت می‌دهند، برخی دیگر، هلالی‌شکل بودن دریاچه را دلیل این نام می‌دانند، و عده‌ای نیز نزدیکی آن به روستای سیاه گاو را سبب نام‌گذاری می‌خوانند.

آنجا که زمین، به شاخ گاو شبیه شده و آب، چون زندگی جاری است، دریاچه دوقلوی سیاه گاو، قصه‌ای برای گفتن دارد؛ قصه‌ای که هر بار، گوش می‌سپاریدش، صدایی تازه از دل طبیعت، در گوش شما می‌پیچد و خاطره‌ای زنده بر جای می‌گذارد.

دریاچه‌ای که یک خاطره نیست، بلکه قصه‌ای است که هر بار ورق می‌زنید، برگ تازه‌ای به چشم می‌آید.

دریاچه دوقلوی سیاه گاو، دریچه‌ای است به دنیای املاح معدنی. گوگرد موجود در آب، در کنار چشمه‌های شیرینی که در دل دریاچه می‌جوشند، آبی سرشار از خاصیت و قابل شرب پدید آورده‌اند.

اما این تنها راز آب‌های دریاچه نیست؛ رودخانه‌ای که از دل ارتفاعات کبیرکوه جاری است، با عبور از میان صخره‌ها و سنگ‌ها، قبل از آن‌که خود را با سیاه گاو یکی کند، املاح و مواد معدنی بسیاری را همراه می‌کند.

ترکیب این همه، مایه‌ زندگی و نیرویی دوباره برای طبیعت می‌شود، از آنجا که آب دریاچه از این رودخانه‌ها و چشمه‌ها تغذیه می‌کند، همیشه جاری و تازه است و صفای خود را حفظ کرده، حتی زمانی که از دریاچه دوم عبور کرده و راهی زمین‌های زراعی روستایی می‌شود.

زندگی مردمان روستاهای اطراف، به لطف این آب زلال معنا گرفته است؛ زیرا این آب، نه تنها زمین‌های کشاورزی آن‌ها را سیراب می‌کند، بلکه خود نیز مایه‌ سرسبزی و بقای اکوسیستم منطقه شده است.

متوسط بارندگی سالانه در این ناحیه حدود ۳۴۰ میلی‌متر است، که آن را مناسب برای رشد گیاهان متنوع و زیستگاهی امن برای گونه‌های جانوری کرده است.

اینجا، آسمان و زمین این منطقه، آکنده از حیات است؛ گرگ‌ها و روباهان در میان بوته‌ها جولان می‌دهند، خرگوش‌ها و شغال‌ها سر به گوشه‌های آرام آن پناه می‌برند، و گرازها و تشی‌ها فرصت زندگی در خلوتگاه‌های این طبیعت ناب را یافته‌اند.

در میان پرواز پرندگان، عقاب‌های دشتی و طلایی با زیبایی‌شان نگاه‌ها را خیره می‌کنند و پرندگانی نظیر حواصیل و زنبورخوار، سمفونی طبیعت را تکمیل می‌کنند.

گیاهان نیز داستان خود را دارند، در کرانه‌های این دریاچه، بوته‌های گون و تنگرس جایی برای خود یافته‌اند، درختچه‌های تمشک، انجیر و بید، سایه‌ای آرامش‌بخش به طبیعت می‌بخشند و چشم‌اندازی رنگارنگ خلق می‌کنند.

اگر هم از علاقه‌مندان به ماهیگیری باشید، اینجا همان جایی است که باید باشید، فرصتی مناسب که در دل دریاچه‌ای بکر، به تور خود جانی تازه ببخشید و آرامش آب را تجربه کنید.

*زمانی برای سفر، جایی برای آرامش
هر زمان که به این دریاچه سفر کنید، طبع لطیف طبیعت پذیرای شماست، اما بهار، دلرباترین چهره خود را در این فصل رونمایی می‌کند.

سرسبزی زمین، شکفتن گل‌ها و طراوت هوا، جلوه‌ای تکرارناشدنی از زیبایی‌های پیرامون دریاچه به شما هدیه می‌دهد، البته فراموش نکنید که در تابستان، پاییز و حتی زمستان این منطقه نیز جلوه‌ای خاص برای خود دارد و هر فصل، روحی تازه بر چهره این طبیعت جاری می‌کند.

این پدیده شگفت‌انگیز، مساحتی حدود چهارهزار و پانصد متر، چون آینه‌ای زلال، زیبایی طبیعت را در دل خود منعکس می‌کند، اطرافش دشت‌هایی پهناور و کوه‌هایی بلند قامت دیده می‌شود که بر شکوه چشم‌اندازش افزوده‌اند و آن را پناهی امن برای پرندگان وحشی و مهاجر ساخته‌اند.

*چگونه به سیاه گاو برسیم
برای رسیدن به دریاچه، از شهرستان آبدانان راهی شوید، مسیری آسفالتی به طول ۳۵ کیلومتر را طی کنید و پس از عبور از پلی کوچک، تنها ۵۰۰ متر پیاده‌روی کافی است تا گام به آرامشِ سیاه گاو بگذارید، دریاچه‌ای که در دامنه کبیرکوه، آرام گرفته است و به‌حق یکی از زیباترین و جذاب‌ترین جلوه‌های طبیعت ایران است.

این دریاچه فاصله‌ای حدود نیم ساعت از آبدانان و سه ساعت و نیم از شهر ایلام دارد، اگر به اقامت چندروزه هم فکر کنید، آبدانان با فضای آرامش‌بخش خود می‌تواند انتخاب خوبی باشد.

*فرصتی برای کشف ایلام
سفر به سیاه گاو، تنها بازدید از دریاچه نیست، ایلام، خود سرزمین شگفتی‌هاست، از آثار باستانی شهرستان آبدانان دیدن کنید و مزه غذاهای محلی‌اش را از دست ندهید.

شُله، کشک دوغ و دیگر خوراکی‌های محلی، طعمی از فرهنگ این خطه را به شما هدیه می‌کنند، صنایع دستی ایلام نیز یادگارهایی خواهند بود که خاطرات این سفر را در دل شما زنده نگه می‌دارند؛ از سفال و گیوه گرفته تا نمدهایی که هنر دست مردمان این دیار هستند.

دریاچه دوقلوی سیاه گاو، نه‌تنها مکانی برای استراحت جسم، که فرصتی برای نوسازی روح است، رها شوید در آغوش این آب زلال و اجازه بدهید طبیعت، آرامش گمشده‌تان را بازیابی کند، اینجا جایی است که زندگی، معنایی تازه پیدا می‌کند.

این دریاچه آرام، دست در دست خواهر دوقلوی خود داده است، کانالی طبیعی به عرض هشت متر و عمق چهار متر این دو پیکر آبی را به هم پیوند داده است؛ پیوندی که راز زیبایی و یکپارچگی این جاذبه شگفت‌انگیز است.

دریاچه اول، اندکی بالاتر از دریاچه دوم قرار گرفته؛ و هر دو چون آغوشی از طبیعت، جسم و روح خسته را به آرامش دعوت می‌کنند، با این حال، به گذر زمان و اثر عوامل طبیعی، هر سال میزان اندکی از حجم این دریاچه کاسته می‌شود؛ گویی طبیعت، پویایی خود را در این فرسایش نشان می‌دهد.

*ویژگی‌های دریاچه دوقلوی سیاه گاو آبدانان
دریاچه دوقلوی سیاه گاو، گنجینه‌ای برای تنوع زیستی است، ماهیان متنوع، سنگواره‌های کهن، و خزندگان کمیاب در آن مأوا گرفته‌اند؛ زندگی در این آب‌ها جریان دارد.

یکی از ویژگی‌های شگفت‌آور آن، تغییر دمای آب است؛ خنک و گوارا در تابستان، و گرم در زمستان، گویی آب این دریاچه نیز همگام با طبیعت، زندگی را دستخوش تغییرات زیبا می‌کند، در ترکیب آب دریاچه، املاح و گوگرد بسیاری یافت می‌شود که از چشمه‌های جوشان شیرین در دل آن سرچشمه می‌گیرند.

طبیعت پیرامون این دریاچه، به‌ویژه در فصل بهار و پاییز، همچون تصویری از رؤیا نمایان می‌شود، دشت‌ها سرسبز و کوه‌ها سربلند، منظره‌ای تماشایی خلق می‌کنند که چشمان هر بیننده‌ای را مسحور می‌سازد.

این منطقه، مأمن پرندگان وحشی است که با پرواز میان آسمان و نشستن بر سطح آب، زندگی را با هنرشان نقاشی می‌کنند، حتی طعم آب دریاچه نیز تحت تأثیر جنس سنگ‌های رودها، میزان تبخیر، و جریان آب، متفاوت است و گاه همچون جرعه‌ای از طبیعت، طعمی از منطقه را در خود نهفته دارد.

این دریاچه، نه تنها مقصدی برای عاشقان طبیعت، که محلی برای آنان است که به تاریخ و زندگی ساده ‌روستایی علاقه دارند، نزدیکی آن به روستای سیاه گاو و قلعه پشت، این منطقه را به هم‌نشینی طبیعت و تاریخ بدل کرده و فرصتی برای کشف داستان‌های کهن در کنار آرامش حال فراهم آورده است.

*دریاچه‌ای برای زندگی و آرامش
دریاچه دوقلوی سیاه گاو، تجسمی از زندگی است، در دل طبیعت جاری و در گذر زمان ماندگار. چه بخواهید راهی این منطقه شوید تا از طبیعت بکر آن لذت ببرید، چه به دنبال آرامش و دوری از هیاهوی شهر باشید، این دریاچه مقصدی است که قلب و جانتان را تازه خواهد کرد.

در سکوت لحظات، گاه می‌توانید آواز پرندگان را بشنوید، به بازی ماهیان در آب زلال خیره شوید، و نفس‌تان را با هوای پاک طبیعت همگام کنید. اینجا نقطه‌ای است که زیبایی نهفته طبیعت، گویای راز جاودانگی زمین است.

اما این میراث کهن، به مرور زمان و به سبب فرسایش، از مساحت پیشین خود فاصله گرفته است و اکنون بر ماست که این گوهر بی‌همتا را پاس بداریم و از زیبایی‌هایش، امانتی برای نسل‌های آینده بسازیم./ایرنا