دراب و مضراب به مهر توکل/ خُنیاگر عاشق در موسیقی فجر تجلیل شد *علیرضا سپهوند

دراب و مضراب هنرمندی بر صحنه تالار رودکی نقش بست که به احترامش باید کلاه از سر برداشت،استاد«فضل‌الله توکل».

به گزارش ایرنا، «من یه پَرنده‌م،آرزو دارم…» «من و زخم این زمستون…» «ای از عشق پاک من…» زمزمه ملودی‌های مردمی در ذهنم می‌پیچد، من به عنوان یک آهنگ‌ساز همواره دغدغه‌ام این بود که نباید تمام آفرینش هنری یک اثر به نام خواننده شناخته شود، اما باز هربار به جای استاد فضل اله توکل، تنها تداعیم، خوانندگان بزرگ این آثار بوده، حسین خواجه امیری (ایرج)، علیرضا افتخاری، اکبر گلپایگانی (گلپا)…

شب گذشته در چهارمین شب موسیقی فجر، در پس بسیار آهنگ‌هایی که هزاران هزار ساعت از حافظه شنیداری جمعی‌مان محظوظ کرده، دراب و مضراب هنرمندی بر صحنه تالار رودکی نقش بست که به احترامش باید کلاه از سر برداشت..استاد فضل‌الله توکل!

او خنیاگر است چون خنیاگر کهن را هنرمندانی می‌گفتند که توامان هم آهنگ و هم کلام را در قالب اثری گیرا می‌آفریدند و به حق که امشب خنیاگری آمد و ما را با خود به سرچشمه زیبایی‌های ساحت بی‌کران هنر برد.

…و سنتور…او چنان ملیح و با احساس، چنان عشق را با مضراب روی چهار سیم سنتور می‌نوازد که تمام فرکانس‌های روحش با نوای سنتور یکی می‌شود، گویی سنتور عضوی از اعضای اوست. فضل‌الله توکل هم سنتور نوازیست با تمبر صوتی منحصربه فرد، هم ملودی‌پردازی برجسته و هم بداهه‌گری افسون‌گر.

حالا سی و نهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر از این هنرمند تاثیرگذار تجلیل می‌کند تا همگان بدانند و بشناسند مردی را که عمر خود بر سر هنری نهاد که اگر صد بار دیگر به دنیا بیاید، دنیا همان اندازه متوقع آفرینش‌های هنری اوست.

فضل‌الله توکل نوازنده سنتور و آهنگ‌ساز، ۱۴ آبان ۱۳۲۱ در تهران به دنیا آمد. به جهت معاشرت و آشناییِ پدرش با هنرمندان، در سن ۶ سالگی به کلاس حسین تهرانی راه یافت و نزد وی دوره تمبک نوازی را سپری کرد. در ۸ سالگی نزد استاد خائفی دوره ابتدایی سنتورنوازی را فرا گرفت و در ادامه دوره‌های مختلف ردیف نوازی را با علی تجویدی» آغاز کرد.

او در سال ۱۳۳۵ به دعوت علی تجویدی به عنوان نوازنده سنتور در ارکستر شماره ۲ رادیو پذیرفته شد و یکسال بعد در ارکستر شماره ۳ رادیو به سرپرستی پرویز یاحقی نیز به عنوان نوازنده فعالیت‌های هنری خود را پی گرفت. در سال ۱۳۳۷ به دعوت داوود پیرنیا به برنامه گل‌ها راه یافت. گل‌های صحرایی شماره ۵ (در دستگاه شور) و برگ سبز شماره (۶۵) به همراهی آواز محمود محمودی خوانساری و تمبک امیرناصر افتتاح از اولین اجراهای تک نوازی او به‌شمار می‌آیند.

از او آثار متعددی در برنامه‌های مختلف گل‌ها (گل‌های جاویدان، برگ سبز، گل‌های رنگارنگ و یک شاخه گل) به جا مانده‌ است. از سال ۱۳۴۵ مجدداً همکاری خود را با رادیو ادامه داد و با ساخت آهنگ (قهر و ناز) با صدای اکبر گلپایگانی به جرگه آهنگسازان پیوست.

توکل در سال‌های بعد با آهنگ‌هایی نظیر «دل بی‌قرار» (ابوعطا)، «نقش غم» (سه گاه)، «آشیانه» (شور) و «مهربونی» با همکاری اکبر گلپایگانی به آهنگ‌سازی و تکنوازی در رادیو ادامه داد.

توکل در نواختن سنتور و همچنین آهنگسازی دارای سبکی مخصوص به خود است. علاوه بر سنتور بر نوازندگی ویلن نیز تسلط دارد. پرویز یاحقی بارها شیوه سنتور نوازی فضل‌الله توکل را منحصربه‌فرد خوانده بود و او را بی‌رقیب می‌دانست.

اسدالله ملک، جواب‌سازی فضل‌الله توکل و نواختن وی در هنگام همنوازی‌هایش را بسیار تحسین می کرد و بارها در محافل هنری وی را برترین نوازنده سنتور دانسته بود. در برنامه تکنوازان و همنوازان، او پیوسته با تکنوازان و هنرمندانی نظیر حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم و اسدالله ملک همکاری داشته‌است.

آلبوم‌های مضراب عشق، زخم عشق، عمری عاشقانه نواختم یک، عمری عاشقانه نواختم ۲، زمزمه مهتاب، بوی کوچه باغ‌ها (همراه جهانشاه برومند)، سه گاه زند (با گویندگی نادر گلچین)، کیمیای مهر (با خوانندگی مهرداد پیکرزاده)، سراب آرزو (با خوانندگی احمدرضا نساجان)، مست عشق (اکبر گلپایگانی)، آوازه خوان (اکبر گلپایگانی)، غم زمانه (با صدای علیرضا افتخاری، به اهتمام فریدون شهبازیان)، نسیما (با صدای علیرضا افتخاری، شعر از حسین منزوی) و آلبوم پرنده (استاد ایرج) از جمله آثار برجسته و ماندگار استاد فضل اله توکل است.

دراب یک زینت موسیقی است. دو مضراب چپ و راست به عنوان زینت با سرعت زیاد به نت اصلی دست راست می چسبند و این زینت را به وجود می آورند. ویژگی اصلی زینت ها، اجرای آنها در زمان نت اصلی است. به معنای دیگر زینت ها در موسیقی و نت‌نویسی جزء نتهای اصلی به حساب نمی آیند و ماهیت خود را از کشش نت اصلی می گیرند.

سی‌ و نهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران با همکاری بنیاد رودکی به دبیری رضا مهدوی از ۲۳ تا ۲۸ بهمن ماه با حضور ۲۱۰۹ هنرمند در بخش‌های رقابتی (جایزه باربَد) و غیررقابتی همزمان در تهران و استان‌های آذربایجان شرقی، بوشهر، سمنان، فارس، گلستان، مرکزی، مازندران، خراسان شمالی، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، کرمانشاه، لرستان، کرمان و هرمزگان برگزار می‌شود. جایزه‌های ترانه،‌ موسیقی و رسانه، بخش سرود و نشست‌های پژوهشی برنامه‌های دیگر این دوره از جشنواره است./ایرنا