جیب من و شما ندارد

دوران مردم به راحتی دست در جیب یکدیگر می‌کنند و پول برمی‌دارند و کسی هم ناراحت نمی‌شود، روایتی جالب است.

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف ایرنا، شاید شما هم وقتی با دوستان راهی مغازه ای می‌شوید و خریدی انجام می‌دهید، یکی داوطلب پرداخت هزینه های شما می‌شود ولی اجازه نمی دهید که دوست شما کارت بانکی خود را درآورد و در این میان دوستتان می گوید «جیب من و شما ندارد»؛ با این حال برخی افراد اجازه می دهند که دوستشان هزینه های خریدشان را حساب کند ولی اجازه پرداخت پول یا کارت کشیدن را نمی دهند!

از قدیم گفته‌اند «پول مثل چرک کف دسته» ولی چه کسی حاضر است از این چرک صرف‌نظر کند؛ همان پولی که روز و شب برای آن می دویم و همیشه هم هشتمان گروی نُهِمان است. بعضی که می گویند در این وضعیت بی پولی و تورم که هر روز ارزش پول کمتر می‌شود، «جیبمان عنکبوت بسته است!» بعضی ها هم که «پُز عالی دارند و جیب خالی» ولی در این میان برخی فقط بلدند که چگونه پول دیگران را «به جیب بزنند». حالا تصور کنید در این آشفته بازار، روایتی از زمان ظهور امام زمان (عج) هم برایمان بگویند که پس از ظهور حضرت حجت، وضعیت رفاه و آسایش به اندازه‌ای می رسد که مردم دست در جیب یکدیگر می‌کنند و هیچ‌کس هم ناراحت نمی‌شود.

اگر معتقدیم که انقلاب ما مقدمه و زمینه ساز حکومت امام زمان (عج) است، بعد از ۴۵ سال باید نشانه هایی از آن حکومت را در خود داشته باشد. مثلا همین روایت که می‌فرماید مردم می‌توانند از جیب دیگران پول بردارند، چقدر در کشور ما محقق شده است؟ شاید برخی بخندند و بگویند «شما جیب ما رو نزن…» برخی می‌گویند در این روزگار که هر کسی به فکر جیب خود است و تلاش می‌کند تا از آب هم کَره بگیرد و جیب خود را پُر کند یا در دوره‌ای که بازار رحم و مروت کساد شده، چگونه انتظار دارید پول و اموالمان را در اختیار دیگران بگذاریم؟

در زمانی که برخی دلالان و تاجران به فکر «دولا پهنا حساب کردن» اجناس خود هستند؛ در روزگاری که بعضی از سکوهای حمل و نقل شهری به هیچ نرخی پایبند نیستند و هر کرایه ای را به مسافران تحمیل می کنند؛ مسافرانی که گاهی عجله هم دارند؛ در زمانی که برخی افراد بی انصاف بین بیت المال و جیب خود تفاوتی قائل نیستند و با اختلاس و دزدی و رشوه به دنبال پُِرکردن حساب‌های خود هستند و در زمانی که بعضی به فکر یک شبه پول‌دار شدن و «پول پارو کردن» هستند، چگونه می‌توان انتظار داشت که نسیمی از حکومت امام زمان (عج) در کشور ما وزیدن بگیرد و مردم بتوانند پول خود را پس بگیرند چه رسد به این که از جیب دیگران پول بردارند! البته امروز برخی افراد از جیب مردم پول برمی دارند ولی بدون اجازه و رضایت آنها و افراد شیاد و کلاهبردار هم با دادن پیامک‌های جعلی به دنبال خالی کردن حساب مردم هستند.

دوباره نیمه شعبان از راه می‌رسد و در و دیوارهای شهر آذین بندی می شود و به قول معروف کوچه و خیابان ها را آب و جارو می کنیم تا روزی امام زمان (عج) بیاید و با حکومتش همه دنیا را پر از عدل و داد کند و جمله «جهان در انتظار عدالت و عدالت در انتظار مهدی (عج)» را در خیابان ها نصب می کنیم و منتظریم تا چشمانمان به جمالش روشن شود اما انتظار فقط به منتظر ماندن نیست که باید مقدمات ظهور را فراهم کرد و زندگی کردن در آن دوران را تمرین کرد و یکی از این مشق ها دست کردن در جیب برادر مومن است ولی آیا می توان این مشق را آموخت؟

بعید نیست

برخی کارشناسان، تحقق چنین صحنه‌ای را دور از ذهن ندانسته و چنین فرهنگی را زاییده تغییر نگاه ها و رسیدن ظرفیت های انسانی به اوج خود می دانند. حجت الاسلام سیدمسعود پورسیدآقایی قائم مقام ستاد هماهنگی فعالیت‌های مهدوی این روایت را یک مساله دور از ذهن ندانست و به فرهنگ زائران حسینی در مراسم پیاده روی اربعین اشاره کرد و به خبرنگار معارف و قرآن ایرنا گفت: ما در راهپیمایی اربعین صمیمیت و ایثار را می بینیم. وقتی همه زمین برای همه انسان‌ها باشد، چنین مساله ای بعید نیست؛ به ویژه با توجه به این که انسان ها در زمان ظهور رشد عقلی پیدا می کنند و با رشد و ارتقاء فکری به فکر مقدم داشتن دیگران هستند.

وی افزود: در چنین زمانی است که هر کسی با تمام توان کار می کند و به اندازه نیاز خود برداشت می کند. در چنین روزگاری فقر و فساد یا فحشا و بی عدالتی وجود ندارد و قسط که بالاتر از عدل است در میان مردم حکم می کند. در روایات هم تاکید شده که امام زمان(عج) زمین را پر از عدل و قسط می کند و در روایات نیامده است که آن حضرت زمین را پر از دین و ایمان می‌کند.

مدیر موسسه آینده روشن که معتقد است لازمه ریشه گرفتن چنین فرهنگی، هدایت فکری انسان هاست، ادامه داد: چنین نمونه هایی که تجلی اسماء حسنای الهی است، در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی هم وجود داشت و ما دیدیم که اگر نفت نبود، مردم چگونه در سرما به همدیگر کمک می کردند. بر همین اساس بعید نیست که افراد به درجه ای برسند که در جیب هم دست کنند و کسی هم ناراحت نشود. در چنین زمانی نگاه‌ها تغییر می کند و ظرفیت های انسان به اوج خود می رسد و آن چیزی که خواسته خدا از خلقت انسان است، محقق می شود.

اطاعت از امام زمان (عج) و نایب آن حضرت

از دیدگاه برخی کارشناسان، اگر نگاه فقها را در مساله مال و پول به شکلی دقیق تر بررسی کنیم، راحت تر می توان این مساله را هضم کرد. حجت الاسلام محمدتقی ربانی رئیس هیئت مدیره انجمن مهدویت حوزه برای پاسخ به این سوال که چگونه ترویج چنین فرهنگی در جامعه امروزی ممکن است، مقدمه ای درباره انتظار طرح کرد و آن گاه به روایاتی در این زمینه اشاره کرد.

مدیر انجمن مهدویت گفت: روایات فراوانی درباره انتظار فرج آمده است. مثلا در روایتی می خوانیم انتظار فرج از افضل اعمال است. پس انتظار از جنس عمل است و زمانی که وارد مقوله عمل می شویم، موضوعی با عنوان وظیفه و اعمال یک منتظر مطرح می شود. علما و بزرگان شیعه در این زمینه مطالبی گفته اند که بزرگترین وظیفه و برنامه ما معرفت است و این مساله که دستمان از دامن امام زمان یک لحظه هم قطع نشود. این ارتباط و پیروی از آن حضرت مورد تاکید است و دشمنان تلاش می کنند این ارتباط را قطع کنند و لذا باید تمام توجهمان به اطاعت از امام زمان و نایب آن حضرت باشد.

وی با اشاره به روایتی در کتاب وسایل الشیعه گفت: شخصی به نام بُرید عجلی از یاران امام باقر(ع) به آن حضرت عرض کرد که تعداد زیادی از یاران و شیعیان در کوفه هستند و اگر امام به میدان بیایند، مردم از آن حضرت پیروی می کنند. امام باقر (ع) پرسید آیا اهالی کوفه به آن درجه رسیده اند که اگر نیاز مالی داشته باشند، به سراغ کیسه برادران خود بروند و به اندازه نیاز خود استفاده کنند و آن برادر نیز اعتراضی نداشته باشد. البته باید توجه داشته باشیم که در آن زمان افراد برای نگهداری پول به جای جیب از کیسه استفاده می کردند و به تعبیر امروز کارت بانکی آنها بوده است.

این استاد حوزه برای بهتر درک کردن چنین شرایطی در روزگار امروز به دو نکته اشاره کرد. یکی این که ما مدعی منتظر بودن امام زمان هستیم و آن را به عنوان یک صفت ارزنده برای خود قائل هستیم و لذا در مجالس جشن و میلاد حضرت به آن افتخار می کنیم. در جامعه ای زندگی می کنیم که مردم نسبت به مال خود حساسیت هایی دارند و با این مساله با تعجب برخورد می کنند.

وی افزود: در تاریخ آمده است، مرحوم سید مرتضی در قرن چهارم که زعامت و رهبری شیعه را به عهده داشت، یک مدرسه علمیه در کرخ بغداد داشته و نقل شده که پول طلبه ها را در صندوقی در حوزه قرار می داد تا هر کس به اندازه نیاز خود بردارد و به یاد دارم در دهه ۶۰ که در مدارس علمیه تحصیل می کردیم، وقتی شهریه خود را می گرفتیم، آن پول ها را در جایی قرار می دادیم و اعلام می کردیم هر کس هر مقدار نیاز دارد، بردارد. بعدها همین صحنه ها را در جبهه شاهد بودیم و در خاطرات رزمندگان گفته شده که این مساله اتفاق افتاده است.

جیب و پول نماد و شاخص است

برخی نیز این روایت را که مومنین در دوران حکومت امام زمان (عج) از جیب یکدیگر پول برمی دارند را با نگاهی وسیع تر روایت می کنند. حجت الاسلام علیرضا پناهیان معتقد است پول و جیب در اینگونه روایات، نماد و شاخص است و منظور تشکیلات است. چون اعضای یک تشکیلات از دارایی ها و استعدادهای یکدیگر استفاده می کنند و اگر تشکیلات شکل نمی گیرد، به این دلیل است که بسیاری از افراد نمی خواهند استعدادهای خود را به اشتراک بگذارند و در واقع اجازه نمی دهند کسی در جیب استعدادهای آن ها دست ببرد.

در سال های اولیه دهه ۶۰ پاسداران انقلاب اسلامی به اندازه ای در فکر دفاع از مرز و بوم ایران و آرزوی شهادت بودند که حاضر نبودند حقوق خود را دریافت کنند و حقوق ماهانه خود را روی میز گذاشته و از اتاق خارج می شدند تا متوجه نشوند که هر برادری چقدر از پول ها را برمی دارد و نیازش چقدر است. برخی از برادران سپاه به شوخی می گفتند در قرآن آمده است که مجاهدان در راه خدا کسانی هستند که با مال و جانشان جهاد می کنند و چون در ابتدای آیه سخن از مال آمده، معلوم می شود گذشتن از مال سخت تر از بذل جان است و به همین دلیل مال خود را در راه خدا می دهند تا بتوانند از جان خود هم در راه خدا بگذرند.
حجت الاسلام ربانی گفت: ممکن است پذیرش چنین مساله ای که مردم بتوانند دست در جیب یکدیگر کنند برای بسیاری از مردم جامعه سخت باشد ولی برای این که بتوانیم چنین پدیده ای را به فرهنگ تبدیل کنیم باید دو مطلب را درباره مال و پول درنظر بگیریم. یکی این که آنچه انسان آن را به عنوان مال می داند، طبیعی است که نسبت به آن نیز حساس است. علمای شیعه بحثی در فقه دارند که مال چیست. مثلا در اطراف ما چیزهای با ارزشی وجود دارد که آن را حفظ می کنیم. مثل پول یا غذا ولی نسبت به چیزهایی مثل هوا احساس مالکیت نداریم. چون در این زمینه محدودیتی وجود ندارد ولی در پول چون محدودیت وجود دارد، نسبت به آن اهمیت و ارزش قائل هستیم.

وی افزود: بر اساس روایات در زمان ظهور امام زمان(عج) هیچ محدودیتی نسبت به اموال وجود ندارد. چون آسمان نعمت های خود را نازل می کند؛ زمین هم هر چیز با ارزش مانند معادن را عرضه می کند و فراوانی و گشایش به گونه ای است که انسان نیازی نمی بیند که نسبت به چیزی احساس مالکیت کند و نسبت به آن بخل داشته باشد.

این استاد حوزه ادامه داد: بعضی افراد به گونه ای بخیل هستند که اگر دنیایی از اموال را در اختیار داشته باشند، باز هم بخیل هستند. مثل خلفای بنی عباس و بنی امیه که حاکمان دوران بنی عباس تمام جهان متمدن را در اختیار داشتند ولی وقتی شاعری یک شعر می گفت، حاضر نبودند یک سکه به او بدهند.

ربانی افزود: نکته دیگر درباره مال این است که انسان باید نسبت به آن هم رغبت داشته باشد و هم منفعت. در دوران امام زمان (عج) مساله رغبت به مال منتفی می شود ولی کمیاب بودن مال منجر به وابستگی و تعلق انسان به آن می شود و در نتیجه مال پرستی، پول پرستی و بخل در انسان ایجاد می شود ولی با توجه به چارچوب معرفتی انسان های منتظر امام زمان (عج) که نسبت به دوران حضرت دارند، می توان گفت جایی برای این مسائل وجود ندارد.

وی اضافه کرد: رشد و تعالی انسان ها در آن دوران به جایی می رسد که نگرش و نگاهشان به دنیا و مسائل مادی به گونه ای است که تعلقی به مسائل مادی احساس نمی کنند و تعلق آن ها به سوی مسائل متعالی و ارزش های الهی گرایش پیدا می کند. مثل علم که در آن زمان از علوم رمزگشایی می شود و به دلیل گشایش دوران ظهور، اتفاق هایی می افتد. مثلا حضرت صاحب الزمان (عج) اموال را در جایی قرار می دهد و می فرماید هر کس نیازی دارد، بگیرد. فردی درخواست نیاز می کند ولی پس از برداشتن مقداری پول، خود را سرزنش می کند که آیا کس دیگری نبود که اظهار نیاز کند و لذا خود را سرزنش می کند و پول را برمی گرداند. در واقع انسان ها به رشد و کمالی از معرفت می رسند که تعلق به اموال ندارند و لذا اگر نیاز داشته باشند، می توانند از اموال برادر دینی خود بردارند.

اگر در روایات این گونه مطرح شده که در زمان حضرت حجت (عج) مردم دست در جیب یکدیگر می کنند و به راحتی پول برمی دارند ولی گاهی صحنه هایی می بینیم که برخی افراد نه تنها دست در جیب دیگران نمی کنند بلکه در جیب دیگران پول می گذارند تا دل امام زمان (عج) را شاد کنند. در روزهای نیمه شعبان شاهد ایجاد پویش های مختلفی از سوی منتظران ظهور هستیم؛ همان کسانی که هم خمس اموال خود را می دهند و هم سهمی در رفع نیازهای اولیه افراد محروم دارند.

هنوز یادمان نرفته که چگونه مردم کشورمان در دوران کرونا رزمایش مواسات و همدلی به راه انداخته و با کمک های مومنانه خود سختی و گرفتاری های دیگران را به اندازه توان خود حل می کردند یا پزشکان متخصصی که هنوز یک روز در هفته را به درمان رایگان بیماران اختصاص می دهند. این روزها هم برخی از رانندگان تاکسی برای این که خود را در صف منتظران ظهور قرار دهند، مسافران را صلواتی جابجا می کنند و برخی از مغازه داران و بازاری ها هم پویش تخفیف ویژه نیمه شعبان به راه انداخته اند تا با شاد کردن دل های مردم در ۱۵ شعبان، نمونه ای هرچند کوچک از دوران بعد از ظهور را به نمایش بگذارند./ایرنا