وقف/کار نیکی که اثرش پس از مرگ باقی است * سودابه خانی

از جمله مباحثی که باوجود ظرفیت های فراوان آن درحیث علمی،پژوهشی،اقتصادی واجتماعی مورد‌بررسی پژوهشگران قرارنگرفته وقف است.

بایدگفت درجامعه ی ماهنوز فرهنگ وقف بخاطروجود موانع ومشکلاتی که بطور کامل نهادینه نشده است.

سنت وقف از کارهای حسنه وارزشمند در اسلام به شمار می رود ویکی از ارکان تاثیرگذار فرهنگی واعتقادی در راستای کمک وجبران نیازهای مادی ومعنوی جامعه محسوب می شود.وقف بدلیل حمل بسیاری از مشکلات جامعه می تواندنقش کارسازی را ایفا نماید ،پس باید به سمت وسویی کشیده شود که نیازهای واقعی را مرتفع سازد.

وقف سابقه ای بلند درفرهنگ ملت ها وتمدن های تاریخ بشری دارد.

شواهد ومدارک گویای این است که وقف پیش از ظهور اسلام بین پیروان همه ی ادیان در غرب وشرق رایج بوده است.

بعداز ظهور اسلام این روش نیکو وپسندیده از زمان پیامبر(ص)وامامان معصوم (ع)ادامه یافت.اسلام‌که بنیانگذار وقف است با این عمل پسندیده در روح واخلاق مردم اثرگذارگذاشت که واقف با سپردن عین مال سبب تامین بخشی از نیازمندیهای عمومی ‌گسترش فرهنگ وترویج به ساختن بناهای مذهبی ،علمی وبهداشتی شد.

معصومین ( ع)که الگوهای عملی ‌در مسیرتکامل بشر هستند ،درعمل به این موضوع پیش قراول بودندواموال زیادی رابرای مصارف مختلف وقف می کردند.بدون‌شک نهاد وقف درآموزش وتربیت انسان های واقف وبالابردن سطح فرهنگ دینی وایثار وبخشش نقشی حیاتی دارد چه بسا قرآن‌کریم به کرات مسلمانان را به احسان ونیکوکاری ومساعدت وکمک به همنوعان وفقرا ومستمندان دعوت می کند.

انجام عمل مقدس وقف مخصوصا در زمین های کشاورزی وکشتزارها ،اشتغالی پایدار را به همراه خواهدداشت که خیر وثواب دوگیتی را بدنبال دارد زیرا کار آفرینی وایجاد اشتغال از مشکلات اساسی دردنیای امروز است که مرتبط با معاش ومعیشت خانواده هست که هم سطح جهاد در راه خدا قلمداد شده است.

باضرس قاطع می توان گفت یکی از مهم ترین وماندگارترین نیکی ها وقف بوده که باعث تعاون وبخشش مال می شود واین بخشش عمق ایمان را درقلب این اشخاص نشان می دهد چرا که دل کندن از مالی که بازحمت وسختی بدست آمده بسیار سخت است.

می توان‌گفت وقف در آیین ما همچون خمس وزکات ،برای اجرای عدالت اجتماعی ،جلوگیری از انباشت ثروت در اختیار عده ای خاص،زدودن فقروتنگدستی از مردم کم بضاعت وهمچنین پویایی اقتصاد وبهره مندی همه از آن است.وقف باقیات الصالحاتی هست که موجب جلوگیری از فاصله های طبقاتی،تعدیل ثروت،حب مال وخود برتربینی شده وحتی بعداز مرگ شخص واقف، ثواب وحسنات برای اوفرستاده می شود وپرونده اعمال خیراو همچنان باز است‌.

بخش عمده ای که واقفان نیکوکار درطول تاریخ درنظرگرفته اندمربوط می شود به کمک به مساجد وبقاع متبرکه،آموزش وحمایت از دانشجویان ودانش آموزان،مدارس ومساجدبرای بچه های بی سرپرست،واگذاری زمین های مزروعی وکشاورزی به فقرا ونیازمندان ،وقف کتابخانه ها (خواندن وامانت کتاب)،وقف ویژه برای مراسم وعزای سالار شهیدان وائمه اطهارمی باشد.

وقف منفعتی عام ونیکی عاری از منت هست که دربسیاری از مواقع ،استفاده کننده از وقف ومنافع آن ،واقف را ندیده ونمی شناسد ولی از سرانجام ونتیجه ی لطف ومحبت او بهره می برد.

باتوجه به کهن بودن سنت وقف،دستخوش تغییر وتحولات بسیاری شده که تا به امروز دوام یافته است.با کمی تأمل درباره ی فرهنگ ها وتمدن ها متوجه ریشه دار بودن فرهنگ نوع دوستی در نهاد انسان می شویم وشاهد برکات مادی ومعنوی وقف در گستره جهان خواهیم شد.

دروقف باتوجه به اینکه خودمال باقی بوده ودرآمدحاصل از آن مصرف می شود باعث حفظ دارایی ومال می شود ،چون برای تمام آحاد جامعه بوده ودر انحصار یک‌عده ی خاص نیست.آنچه وقف می شودباید در راه خیر وخدمت به دیگران مصرف شود ووسیله ی ارضای خودخواهی وسودجویی قرار نگیرد چرا که‌براساس تفکرغیر خواهی تاسیس شده است.از جمله روش های ترویج وتوسعه فرهنگ وقف در جامعه تشویق قانونی می باشد هرچند وقف عملی اختصاصی وشخصی به حساب می آیداما تشویق افراد وتفهیم نمودن مزایای اقتصادی واجتماعی نهفته در آن سبب گسترس این کار خداپسندانه می شود.

برطرف کردن مشکلات وموانع موجود در امر وقف وآسان کردن شرایط وتشریفات رسمی مرتبط با آن در بسط ورواج آن تاثیر مستقیم دارد.

وقف بدلیل حل بسیاری از مشکلات جامعه می تواندنقش کارسازی را ایفا نماید ،پس باید به سمت وسویی کشیده شود که نیازهای واقعی را مرتفع سازد.

از جمله روش های ترویج وتوسعه فرهنگ وقف در جامعه تشویق قانونی می باشد هرچند وقف عملی اختصاصی وشخصی به حساب می آیداما تشویق افراد وتفهیم نمودن مزایای اقتصادی واجتماعی نهفته در آن سبب گسترس این کار خداپسندانه می شود.

برطرف کردن مشکلات وموانع موجود در امر وقف وآسان کردن شرایط وتشریفات رسمی مرتبط با آن در بسط ورواج آن تاثیر مستقیم دارد.

شناسایی ومعرفی واقفان گذشته وحال ورسانه ای کردن آنها انگیزه وقف را دربین مردم بیشتر می کند.

اختصاص دادن مطالبی درباره ی فرهنگ وقف در کتب درسی دانش آموزان می تواند امری کارساز وبدیع باشد.می توان گفت،کشور ما مناسب ترین بستر را در خصوص وقف شرایط اقتصادی دارد امیداست باتوکل به خدا وتلاش انسان های خوب ،وقف تکامل یابد تا بتوان توشه ای از آلام بشری را کاهش داد.

می توان بطور خلاصه نتیجه گرفت با وقف ،گسترش عدالت اجتماعی وتوازن وهمچنین آرامش روانی بوجود می آید که منجر به اجتناب از گناه در افراد وتضمین دین می شود.

درصورتی که اوقاف به طور مطلوب مدیریت شود ،مشکلات اجتماعی در بعدمالی به حداقل می رسدکارنامه ی درخشان وقف این را می گوید از طریق ترویج وگسترش موقوفات می توان سنگینی امور وضروریات بر بودجه کشور کاست.