اقدامات آبرسانی به پهناورترین استان کشور با وجود عدم تحقق حقابه هیرمند؛ خداحافظی شهرها و روستاهای سیستان و بلوچستان با تنش و بحران آبی در دولت سیزدهم

که با وجود عدم تحقق حقابه هیرمند، با روی کار آمدن دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به رفع تنش و بحران آبی در پهناورترین استان کشور شد.

به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان استانی که معادل ۱۱ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده و شرایط آب و هوایی آن منحصر به فرد است چرا که بیشتر دمای هوا در تابستان و در بیشتر روزهای سال به شهرهای این استان اختصاص دارد و در بعضی از روزهای زمستان، منطقه سیستان سردترین نقطه کشور می‌شود.

میانگین بارندگی سالانه در سیستان و بلوچستان پایین‌ترین آمار را در کشور دارد و در بیشتر مواقع بارندگی‌های فصلی در مرکز و جنوب این استان آمار قابل توجهی را ثبت می‌کند اما به دلیل عدم ذخیره این منابع از دسترس خارج می‌شود.

در طول سال‌های اخیر نسخه‌های فراوانی توسط مسوولان و کارشناسان امر برای حل مشکل ناشی از خشکسالی و کم آبی در پهناورترین استان کشور یعنی سیستان و بلوچستان پیچیده شده که برخی از آنها در ابتدای امر با شکست مواجه شد و برخی نظیر آبرسانی به صورت سقایی با مشکلات فراوان هنوز هم به کار خود ادامه می‌دهد.
حدود ۲ سالی هم است که عزم‌ها برای رفع تنش آبی در استان راهبردی سیستان و بلوچستان جزم‌تر شده و طرح‌های بزرگی همچون جهاد آبرسانی، آغاز مراحل انتقال آب از دریای عمان، ساخت آب شیرین‌کن‌ها و حفر چاه‌های آب ژرف در استان در دستور کار قرار گرفته است.

عدم تحقق حقابه از مناطق بالا دست رودخانه هیرمند در چند سال گذشته زندگی مردم را مورد تهدید جدی قرار داده که برای جلوگیری از تنش آبی جمعیت ساکن در دشت سیستان و بخشی از کلان‌شهر زاهدان از دی ماه سال گذشته تامین آب اضطراری در حوزه‌های آبی حرمک، هامون هیرمند، شیله و لواریاب در دستور کار شرکت آب فاضلاب قرار گرفته و تاکنون ۷۳ حلقه چاه نیمه عمیق حفر شده است.

طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته در نظر است یک‌هزار و ۲۰۰ لیتر در ثانیه آب خام از دشت هامون هیرمند استحصال شود و برداشت آب به میزان ۴۰۰ لیتر در ثانیه از دشت لواریاب نیز برنامه‌ریزی و در دستور کار قرار گرفته است.

به منظور برداشت حداکثری آب از چاه نیمه‌ها چندین بارچ شناور در چاه نیمه‌های یک و سه ساخته و در مدار بهره‌برداری قرار گرفته است.

زنگ خطر خشکسالی در چهار سال گذشته

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان بیان کرد: امسال چهارمین سالیست که خشکسالی بی‌سابقه را پشت سر می‌گذرانیم که در ۳۰ سال گذشته چنین وضعیتی را نداشتیم به‌ویژه در حوزه شمال استان و زاهدان که بخشی از آب آن از چاه نیمه‌ها تامین می‌شود و امیدواریم که حقابه هیرمند امسال گرفته شود.

علیرضا قاسمی افزود: با توجه به اینکه منابع آبی هر سال بیشتر از سال گذشته دچار افت می‌شود یک‌سری اقدامات در سیستان و بلوچستان انجام شده است.

وی اظهار کرد: نیمه دوم هر سال برنامه‌ریزی‌ها برای عبور از پیک سالجاری انجام می‌شود یعنی فصل گرما که برای ما از فروردین ماه تا اواسط مهرماه ادامه دارد، بنابراین باید برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهیم تا در این فصل‌ها حداقل همان میزان آب موجود پایدار باشد و بعد به دنبال احداث توسعه و اقدامات دیگر برویم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان ادامه داد: سال گذشته به لطف پیگیری‌های انجام شده و حمایت‌هایی که در استان و کشور به ویژه نگاه وزیر نیرو به این خطه انجام شد حدود ۱۴۸ چاه کف شکنی، لایروبی، حفر و تجهیز جدید شدند و توانستیم حدود یک‌هزار و ۲۰ لیتر در ثانیه آب تولید کنیم که ما را برای مقابله با تنش آبی تابستان آماده کند.

وی تاکید کرد: امسال با همه کمبودهایی که داشتیم تقریباً شرایط نرمالی مانند سال گذشته سپری کردیم، در حوزه زاهدان و زابل تقریبا از اسفند ماه سال گذشته با توجه به اینکه چاه نیمه‌ها چهارمین سال عدم ورود آب را گذراندند و حجم زنده چاه نیمه‌ها را از دست داده بودیم، در این زمینه برای حوزه روستایی و شهری ۲ اقدام خیلی فوری در دستور کار قرار گرفت.

قاسمی اظهار کرد: در زابل نیمه دوم سال گذشته این اقدام وارد مدار شد یعنی بارچ شناور ساخته و تعدادی پمپ آب بر روی آن نصب و لوله گذاری داخل آب انجام شد، برق رسانی برای آن کامل و آب را به محل پمپاژ منتقل کردیم، همین کار را در اسفند ماه گذشته برای زاهدان انجام دادیم و اوایل اردیبهشت ماه امسال بارچ‌ در چاه نیمه شماره سه مستقر و برای زاهدان از بارچ‌های شناور استفاده کردیم، با مجموع این اقدامات توانستیم تابستان امسال با وجود تمام کمبودها و عدم ورود حقابه در سه سال قبل، تقریباً در زاهدان یکی از سال‌های خوب را سپری کنیم و مانند سال‌های قبل قطعی یا جیره‌بندی آب نداشته باشیم.

رفع تنش آبی با اجرای طرح‌های جایگزین

وی گفت: در منطقه سیستان هم شرایط حتی از سال گذشته بهتر بود به طوریکه از حدود ۱۶۷ تا ۳۲۰ روستای دچار تنش آبی امسال در ابتدا ۱۱۰ روستا و در روزهای آخر به عدد کمتر از ۱۵ روستا رسید که مشکل این میزان را هم با آبرسانی سقایی برطرف کردیم.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان ادامه داد: برای سال بعد همین اقدامات در حال انجام است، بیش از ۶۷ حلقه چاه در این استان کارهای آن انجام شده و تا پایان سال به شاخص مد نظر خواهیم رسید.

وی بیان کرد: برای زاهدان و سیستان ۲ کار خاص شروع شد بر این اساس در دوراهی دشتک ابتدا یک طرح اضطراری شروع و ۱۵ حلقه چاه در دشت حرمک حفر شد، افزون بر آن ۱۰ حلقه چاه جدید در اسفند ماه سال گذشته وارد کردیم و با این اقدام ۴۲۰ لیتر در ثانیه یعنی تقریباً بیش از ۳۰ درصد از برداشت آب از چاه نیمه‌ها را برای زاهدان کاهش دادیم.

قاسمی افزود: در دوراهی دشتک حرمک کار تمام شد برای اینکه در حرمک آب پایدار داشته باشیم ۳۴ کیلومتر خط انتقال ۲۰ کیلو ولت از ایستگاه سه انجام شد، در مجموع ۵۶ کیلومتر خط فشار متوسط اجرا شد.

وی اظهار کرد: همین اقدامات در دشت هامون هیرمند انجام شد ابتدا قرار بر حفر ۲۵ حلقه چاه بود اما با توجه به انتقال بخشی از آب به حوزه سیستان تاکنون ۴۳ حلقه چاه حفر شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان گفت: حفر ۱۵ حلقه چاه در دشت شیله، حفر ۱۵ حلقه چاه در حرمک (وارد مدار) انجام شده این اقدامات تنها در مدت ۱۰ ماه انجام شده، اکنون چاه‌ها تجهیز شده و خط کنار مخزن و ورودی آب شیرین کن است.

به گفته وی؛ یک‌هزار و ۲۰۰ لیتر در روز از دشت هامون هیرمند توانستیم آب تامین کنیم که این عدد تا یک‌هزار و ۴۰۰ لیتر در روز قابل افزایش است.

قاسمی بیان کرد: پس از این اقدامات دشت سوم شناسایی شد، به همت وزارت نیرو و شرکت برق منطقه سیستان و بلوچستان در کمتر از ۲.۵ ماه پروژه‌ای که قرار بود ۱۰ ماهه به نتیجه برسد پُست ۳۵ مگابایتی برای آن نصب و دکل کار شد، همچنین ۲ ترانس ۳۵ مگابایتی تبدیل ۳۲۰ به ۶۳ و ۳۲۰ به ۲۰ کیلو ولت را در این منطقه آوردیم در ادامه خط ۲۰ کیلو ولت به داخل ایستگاه برده و در مجموع یک کار تیمی توسط تمام حوزه‌های وزارت نیرو انجام شد.

وی افزود: دشت شیله نیز شناسایی و پتانسیل آبی آن بعد از حفاری مشخص شد که در حد ۴۵۰ لیتر در روز است بنابراین ۱۵ حلقه چاه در این محدوده نیز حفاری شد که کیفیت آن نسبت به هامون هیرمند کمی بهتر است اما نیاز به شیرین سازی داشت.

صرفه جویی راهکار مدیریت کم‌آبی

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان ادامه داد: در حال حاضر ۱۶ کیلومتر خط برق و جاده دسترسی استاندارد و اتاقک‌ها انجام شده، آمادگی داریم در مدت ۲۰ روز آینده تمام این‌ها در صورت نیاز وارد مدار شوند.

وی گفت: تاکنون بین ۲ هزار و ۱۰۰ و ۲ هزار و ۲۰۰ لیتر توانستیم آب خام در جایی که کسی فکرش را نمی‌کرد بتوان برای زاهدان یا منطقه سیستان آب تامین کرد کار انجام دادیم، تمام این‌ها برای این بود که آب با کیفیت به دست آید بنابراین سراغ تهیه آب شیرین کن رفتیم.

قاسمی ادامه داد: ظرفیت‌ آب شیرین کن در حجم ۱۰۰ هزار متر مکعب در شبانه روز شیرین سازی که در ایران آن هم دور از دریا با این حجم آب شیرین کن نداریم این اقدام با توجه به توان شرکت اینواسکو طرح دریای عمان انجام شد و امروز ۳۵ هزار متر مکعب با بهترین کیفیت آماده حمل است تا در بهمن ماه طبق برنامه زمانبندی جلو برویم، با این اتفاق آب زاهدان جدا می‌شود و آب چاه نیمه‌ها زمان بیشتری را برای منطقه سیستان سپری می‌کند.

وی افزود: در فاز بعدی حدود ۴۵ روز پس از این اقدام فاز دوم که حدود ۳۰ هزار متر مکعبی است و بلافاصله ۳۵ هزار متر مکعب دیگر در مجموع ۱۰۰ هزار متر مکعب در برنامه داریم که تا اول فصل گرمای سال بعد وارد مدار شوند تا آب را به حوزه زاهدان انتقال دهیم و بخشی از نیاز حوزه سیستان تامین شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان بیان کرد: ۷۰۰ لیتر در ثانیه در پیک با شرایط سرانه مصرف بالا کمبود آب داریم که باید امسال دقت و برای سال آینده موضوع مدیریت مصرف را به صورت جدی در زاهدان و منطقه سیستان دنبال کنیم، این میزان مقرر شده توسط آب منطقه استان انجام شود که پروژه‌ای در دست پیگیری بوده، باید هر طور شده منابع اعتباری این پروژه که یکی از معضلات به شمار می‌رود تامین شود تا کار سرعت گیرد.

وی افزود: پیش بینی شده تا حداقل در سه سال آینده تا زمانی که آب تهلاب و انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان می‌رسد این طرح اضطراری بتواند کمک کند که نگرانی بابت تامین آب وجود نداشته باشد، تمام تلاش ما بر این است نگرانی‌ها را به حداقل و به صفر برسانیم.