عطش جوامع کرونازده برای خنده؛ چه باید کرد؟

با آغاز طرح فاصله‌گذاری اجتماعی بر اثر شیوع کرونا، برخی از رفتارها ابتدا در مخالفت با رعایت پروتکل‌های بهداشتی اما نهایتاً با پذیرش آن همراه بود. استفاده از ماسک و دستکش، مواد ضدعفونی کننده و رعایت فاصله اجتماعی و … از جمله مواردی است که ناگزیر حضور در مکان‌های عمومی و سرپوشیده یا ارتباطات اجتماعی با یکدیگر را به شدت محدود کرده و در مواردی هم به تعطیلی ‌کشانده است. ممنوعیت برگزاری مراسم عروسی، حضور تماشاگران در استادیوم‌ها، تعطیلی باشگاه‌های ورزشی و … نمونه‌هایی است که با وجود ضرورت و در نظر داشتن سلامتی افراد، مفرهای تخلیه هیجان و شادی را بسته و در مواردی جامعه را به دلیل فشارهای ناشی از کرونا و دوری از ارتباطات حضوری، با مشکل روبرو کرده است. این در حالی است که تخلیه هیجان از منظر روانشناسی، یکی از راه‌های مهم در کنترل رفتارهای فردی و اجتماعی و از سرگیری زندگی روزمره از ضروریات حیات جمعی است.

تخلیه هیجان راهی برای کنترل رفتارهای جمعی

تخلیه هیجانی فرایندی است که با تخلیه تنش هیجانی یا اضطرابی به منظور یافتن تجربه تنش‌زا در گفتار یا کردار یا هر دو پدید می‌آید. به نظر روان‌کاوان، تخلیه انرژی روانی، فواید مهم درمانی زیادی دارد. در نظریه روانکاوی، این فرایند به مثابه از پوشش درآوردن و تسکین دادن تعارض‌های آسیب‌زای اولیه است. مطابق با این نظریه، افرادی که با مشکل تخلیه روانی مواجهند، معمولاً از نظر هیجانی در حال تحریک بوده و مجالی برای تخلیه هیجانات ندارند.

شرایط جدید کرونایی در کشور موجب شده تا بسیاری از این رفتارهای هیجانی برای تعدادی از افراد در برخی مشاغل محدود شده و راهی برای تخلیه نداشته باشند. به عنوان مثال باشگاه‌ها و مراکز ورزشی که با هدف کنترل و کانالیزه شدن برخی رفتارهای هیجانی جوانان تاسیس شده‌اند، در این ایام و به دلیل انتقال کرونا نزدیک به ۶ ماه است که با تعطیلی گسترده روبرو بوده‌اند. این بدین معنی است که مفری برای تخلیه هیجانات در جامعه وجود نداشته و پتانسیل رفتارهای پرخطر و پرخاشجویانه هم افزایش یافته است.

مطابق با نظر کارشناسان، هیجانات باید به شکل صحیحی تخلیه شود. در غیر این صورت ساکن ماندن آن‌ها باعث بروز رفتارهایی مثل خشونت و پرخاشگری در فرد می‌شود. به همین دلیل داشتن تحرک و انجام فعالیت‌های بدنی یکی از راه‌هایی است که باعث می‌شود تا انرژی فرد مصرف شده و به آرامش برسد. به عنوان مثال بالارفتن اختلافات خانوادگی و تماس با مراکز مشاوره خانواده، طی ماه‌های گذشته را می‌توان نشانه‌ای از وجود مشکلات ناشی از عدم تخلیه هیجان تلقی کرد.

تشنگی برای شادی و خنده در عصر کرونا

می‌توان گفت، خنده یک پدیده منحصر به «انسان» است. انسان تنها موجودی است که هم قابلیت خندیدن دارد و هم خودش تنها موضوع خنده است. حتی حیوانات زمانی «خنده دار» می‌شوند که صفات «انسانی» برایشان متصور شویم. خنده یک پدیده اساساً «دسته جمعی» و انجام آن در تنهایی کار دشواری است. بنابر نظر «برگسون» متخصص روان‌شناسی اجتماعی، خنده یک مکانیزم «اصلاحی» اجتماعی برای «تنبیه» افراد یا رفتارهایی است که از نُرم‌های جامعه فاصله می‌گیرند. با این رویکرد، خنده نیازمند میزانی از «بی تفاوتی» و «شکاف عاطفی» است و هرچه انسان نسبت به موضوع خنده‌اش پیوند احساسی و همذات پنداری بیشتری داشته باشد، خندیدن برایش دشوارتر می‌شود.

بر اساس آخرین آمار، بیش از ۲۳ میلیون نفر در سطح جهان مبتلا به کرونا تشخیص داده شده و بالغ بر ۸۰۰ هزار نفر هم جان خود را از دست داده‌اند. رقم جان باختگان کرونا در ایران از مرز ۲۰ هزار نفر فراتر رفته است. این تعداد از مرگ و میر با توجه به فرهنگ ایرانی که به نوعی خانواده، اساس و بنیاد جامعه در آن محسوب می‌شود قابل تامل است چرا که می‌توان گفت این تعداد از مرگ و میر، تقریباً همین تعداد از خانواده‌ها را هم درگیر غم و اندوه کرده است. به دیگر سخن می‌توان گفت نزدیک به ۲۰ هزار خانواده در این شرایط یکی از عزیزان خود را از دست داده و به نوعی از شرایط شادی و خنده و تخلیه هیجانات به دور بوده‌اند.

تعداد فراوانی از خانواده‌ها هم در ارتباط با ۴۰۰ هزار نفر مبتلا به کرونا، با استرس و مسائل روانی و اقتصادی این بیماری روبرویند. هرچند خانواده مرتبط با جمعیت بهبودیافتگان، به میزان زیادی از غم و اندوه ناشی از شرایط فعلی فاصله گرفته‌اند، اما حواشی اقتصادی- اجتماعی و روانی پس از آن که در میزان ارتباطات اجتماعی فرد و خانواده وی اثرگذار می‌باشد، همچنان به عنوان یک تهدید در زمینه عدم تخلیه هیجانات روانی و بروز شادی به شمار می‌رود.

‌چه باید کرد؟

مجموع شرایط نشان می‌دهد که وضعیت کنونی جامعه آبستن مشکلات جدی در زمینه بروز انواع آسیب‌های اجتماعی است. اگرچه وضعیت زندگی روزمره با تغییراتی در نوع پوشش و رعایت حریم و فاصله اجتماعی، در حال گذار است، اما این وضعیت شکنندگی خاصی را می‌تواند نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان به همراه داشته باشد. چنانچه طی روزهای گذشته، اعتراض تعداد زیادی از شهروندان در «آلمان» و در واکنش به وضعیت کرونا، را می‌توان نمونه‌ای از این دست اقدامات قلمداد کرد.

از زمان بحران کرونا تاکنون بسیاری از باشگاه‌های ورزشی، تالارهای مراسم جشن، رفت و آمد و ارتباطات اجتماعی با مشکلات متعددی در زمینه ارائه خدمات، روبرو بوده‌اند. ادامه این روند هم، چنان که بدان اشاره شد می‌تواند مسائل زیادی را در زمینه‌های مختلف ایجاد کند. از سوی دیگر بیماری کرونا هم ممکن است تا زمان زیادی همراه جامعه باقی بماند. همچنین کرونا طی ماه‌های اخیر به لحاظ اقتصادی، ضررهای زیادی را به اقتصاد کشور وارد کرده است. هرچند قرنطینه بهترین راه برای مقابله با بیماری کرونا محسوب می‌شود اما، این روند نمی‌تواند به‌طور کامل ادامه داشته باشد. لذا از سرگیری فعالیت‌های اقتصادی و بازگشت به زندگی روزمره، امری اجتناب‌ناپذیر است.

بنابراین تنها راه موجود، پذیرفتن این بیماری به عنوان بخشی از زندگی جمعی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. استفاده از دستکش و ماسک، رعایت بهداشت دست و صورت، رعایت فاصله اجتماعی و پرهیز از تجمع در مکان‌های سرپوشیده راه‌هایی است که می‌توان ضمن رعایت آن، به زندگی عادی و نشاط و تخلیه هیجانات پرداخت. کرونا بخشی از از زندگی بشر شده که گام نخست در مقابله با آن، پذیرش به صورت یک واقعیت اجتماعی و اجتناب‌ناپذیر است. هرچند درمان آن در آینده نزدیک هم دور از انتظار نیست، اما باید توجه داشت بسیاری از رفتارهای اجتماعی و سبک زندگی تحت تاثیر آن تغییر کرده که برای پیشگیری در مقابل سایر بیماری‌های واگیردار در آینده، ضروری است./ایرنا