بودجه ۲ هزار میلیاردیِ تولید محتوای فضای مجازی ختم به خیر می‌شود؟

به گزارش ایرناپلاس، اواخر ماه گذشته بود که حسینعلی حاجی دلیگانی عضو کمیسیون تلفیق بودجه سال ۱۴۰۰ از مصوبه این کمیسیون برای سپردن نظارت بر محتوای فضای مجازی و نیز تولید به سازمان صداوسیما و سازمان تبلیغات اسلامی خبر داد.
به گفته نماینده مردم شاهین‌شهر «طی مصوبه‌ای ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار برای تولید محتوا در فضای مجازی تخصیص دادند که بر اساس جدول تعیین شده در اختیار سازمان صداوسیما، سازمان فرهنگ و ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی و… قرار گیرد.»

اما با انتشار این خبر، بحث‌های متفاوتی در این زمینه مطرح شد. عده‌ای با ماهیت این مخالفت کردند و برخی نیز رقم بودجه تخصیص یافته را زیاد اعلام کردند. اینکه صداوسیما بخواهد تولید و نظارت بر فضای مجازی را برعهده بگیرد، موضوعی است غیرقابل تصور زیرا این رسانه طبق نظرسنجی و آمارهای مختلف، با افت مخاطبان روبروست و از طرفی فعالان و کارشناسان رسانه تاکید دارند که صداوسیما هنوز نمی‌تواند روی برنامه‌های خود نظارت داشته باشد و هر هفته حواشی و اعتراض‌های زیادی را متوجه خود کرده است. گرچه برخی معتقدند اختصاص اینگونه بودجه‌ها به صداوسیما جنبه‌های سیاسی دارد.

دکتر لیلا وصالی محقق و مدرس سواد ‌رسانه‌ای، درباره اختصاص ۲ هزار میلیارد تومان برای تولید محتوا در فضای مجازی و چگونگی مدیریت این اتفاق به خبرنگار ایرناپلاس گفت: واقعیت اینکه فضای مجازی از زمانی که توانسته از اهمیت ویژه‌ای برای افکار عمومی برخوردار شود و به شکل قابل توجهی هم‌عرض و حتی گاه، جایگزین رسانه‌های رسمی شود، برای دولت‌ها و قدرت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده تا جایی که همواره تلاش کرده‌اند این فضا را تا جایی که امکان دارد در اختیار بگیرند. از این‌رو سیاستمداران و صاحبان قدرت برای مدیریت افکارعمومی در فضای مجازی معمولا تمهیدات خاصی می‌اندیشند و هزینه کردن در این مسیر می‌تواند دستاوردهای مثبتی برای‌ آنها ایجاد کند.

 فضای مجازی عرصه مهم جنگ نرم
وصالی معتقد است، فضای مجازی عرصه مهم جنگ نرم به شمار می‌رود که می‌تواند در معادلات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی پیامدهای بسیار مهمی ایجاد کند.
وی افزود: کشورها علاوه بر تلاش برای کنترل این فضا، از این طریق برای اثرگذاری بر کشورهای رقیب و حتی اثرگذاری بر مردم و تغییر سیاست‌های کشورهای دارای عناد و تضاد سیاسی با خود نیز تلاش می‌کنند. به همین دلیل در اختیار داشتن فضای مجازی، گاه با تولید و انتشار محتوای سازمان‌یافته و هدفمند و گاه حتی با در اختیار گرفتن مدیریت کلی یک فضا مانند خریدوفروش و مالکیت سازمان رسانه‌ای، پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد.

فضای مجازی و مناسبات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی
وی یادآورشد: اگر به خریدوفروش سایت‌ها، پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی و نوع مدیریت‌ آن‌ها توجه کنید، متوجه می‌شوید که این فضا برخلاف آن‌که تصور می‌شود فقط یک فضای آزاد اطلاعاتی است، در بیشتر زمان‌ها فعالیت ما در آنها بسیار مدیریت شده است. اطلاعاتی که در آنها به اشتراک می‌گذاریم- شخصی و یا زمانی که هنگام نصب اپلیکشن پیام‌رسان یا شبکه اجتماعی، به آن‌ها اجازه دسترسی می‌دهیم – به راحتی خریدوفروش شده و علاوه بر تجاری‌سازی، از آن‌ها بهره‌برداری‌های دقیق سیاسی، فرهنگی و اقتصادی می‌شود.
بنابراین نمی‌توان فضای مجازی را جدا و دور از مناسبات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و بین‌المللی دانست و باید بدانیم دولت‌ها تلاش می‌کنند تا حد امکان از این امکان ایجاد شده توسط فضای مجازی، همانند رسانه‌های رسمی برای دستیابی به اهدافشان استفاده کنند.

وصالی درخصوص تولید محتوا در فضای مجازی افزود: علاوه بر بحث جدی کسب‌وکار که امروزه با توجه به شرایط کرونایی و وضعیت معیشتی مردم لازم است به عنوان یکی از مهمترین اهداف حمایتی محسوب شود، مساله دیگر تولید محتوای کافی در حوزه‌های آموزشی است. به این معنا که افراد در هر گروه سنی و جنسی و هر سطح سلیقه و تحصیلات، بتوانند به آموزش‌های مفید و مورد علاقه خود دسترسی یابند. حال این آموزش‌ها می‌تواند از جنس آموزش زبان انگلیسی یا زبان‌های مختلف دیگر بوده و یا مباحث روانشناسی، مشاوره و آموزش به خانواده‌ها و هر چیزی که بتواند در تامین نیاز مخاطبان، رشد فکری جامعه و کمک به ایجاد آسایش عمومی موثر باشد.

مهم این است بودجه چگونه خرج شود؟
وی درباره انتقادهای مطرح شده به اختصاص بودجه ۲ هزار میلیارد تومانی برای تولید محتوا در فضای مجازی و بحث انحصار سازمانی و غیر مردمی شدن تولید محتوا نیز گفت: در اینکه بودجه‌ای لازم است به تولید محتوا در فضای مجازی اختصاص داده شود شکی نیست. اما اینکه فقط دولت یا یک نهاد دولتی بخواهد تولیدکننده محتوا و تصمیم‌گیرنده باشد که این بودجه چگونه خرج شود و محل تخصیص آن را مشخص کند، این مساله جای بحث دارد.

این کارشناس رسانه افزود: به جای اینکه بخواهیم تولید محتوا را به نهادهای دولتی بسپاریم و این را یک کار حکومتی یا دولتی کنیم، بهتر است افرادی را که در حال تولید محتوای مفید در فضای مجازی هستند حمایت کنیم. مانند خانم یا آقایی که صفحه آشپزی خوبی دارد یا هنرمندی که خطاطی می‌کند و به شکل منظم در این زمینه تولید محتوا می‌کند. فرد دیگری که به تولید محتوای روانشناسی برای مردم می‌پردازد؛ یا صفحه گردشگری دارد و اماکن مختلف جذاب را معرفی می‌کند و افراد بسیار زیادی از این دست که هر کدام، با توجه به علاقه و تخصص خود، به تولید محتوای جذاب و مفید در این فضا مشغولند. می‌توان با تقویت این جریان‌های خودجوش مردمی و ایجاد تسهیلات عمومی برای تولید محتوای مفید، به رشد آنها کمک کرد.

امکان تک‌صدایی شدن فضای مجازی
وی درخصوص خطر تک‌صدایی شدن فضای مجازی تاکید کرد: اینکه فقط یک یا دو نهاد بخواهند این کار را برعهده بگیرند و خود، محتوا تولید کنند، برای فضای مجازی کافی نبوده و ممکن است به تک‌صدایی منجر شود. البته اگر از متخصصان مختلف استفاده شود می‌تواند در تنوع مطالب کمک‌ کند اما با این حال باید تلاش کنیم جریان آزاد تولید محتوا که در فضای مجازی وجود دارد را حمایت کرده و در جهت رشد مثبت قرار دهیم تا با تنوع و تعدد تولید محتوا با سلایق مختلف، اثرات بهتری برای جامعه داشته باشد.

به گفته وصالی، مساله‌ای که مطرح است اینکه این تخصیص بودجه، مورد نیاز افرادی است که در حال تولید محتوا هستند؛ این موضوع بسیار مهمی است که بودجه‌ چگونه خرج شود. یعنی زمانی ما برای یک کارهایی هزینه می‌کنیم اما این هزینه کردن فایده یا سرانجام درستی ندارد و از طرف دیگر کسانی هستند که از نداشتن بودجه رنج می‌برند و نمی‌توانند کارها، اهداف و برنامه‌هایشان را به نتیجه برسانند.

ضرورت اختصاص بودجه به نهادها و انجمن‌های مردمی‌تر
وی با تاکید بر اینکه اگر قرار است بودجه فقط به سمت تولید محتواهای رسمی‌تر برود، لازم است انجمن‌های مردمی، سازمان‌های مردم نهاد و فرهنگسراها در اولویت قرار گیرند. به این معنا که با تخصیص بودجه مناسب به افراد خلاق و خوش‌فکر، از تولیدات آنها بهره گرفت. زیرا مردمی‌تر هستند و در زمینه تولید محتوا پیشگام و پیشرو محسوب می‌شوند و می‌توانند مطابق با خواست و نیاز خانواده‌ها، نوجوانان و جوانان برای آنها در فضای مجازی محتوا تولید کنند. اما تخصیص این بودجه برای نهادهای غیرمرتبطی که بودجه جداگانه دارند و محتواهایی که بر چسب حکومتی یا دولتی می‌خورند، نمی‌تواند چندان موثر باشد.

این کارشناس رسانه معتقد است، محتواهایی که مورد توجه مردم قرار نگیرند به نوعی بایکوت می‌شوند؛ بنابراین بخش قابل توجهی از این بودجه لازم است صرف جاهایی شود که به شکل مردمی اداره می‌شود و از افراد متخصص و سلایق مختلف بهره می‌گیرد که باید با ابتکار عمل‌ لازم، سلایق مختلف را به خود جذب کنند تا این محتواها بتواند در اختیار عموم مردم و مورد توجه آنها قرار گیرد./ایرناپلاس