قاب‌های حضوری که تا ابد خالی خواهد ماند

 

تهران- سال ۹۹ در حالی گذشت که در کنار تمام فراز و نشیب‌هایش کوچ بسیاری از اهالی فرهنگ و ادب داغی بر دل فرهنگ دوستان نهاد و بر اندوه آنان در سال کرونایی افزود سالی که در کنار تمام بیماری‌ها کرونا نیز عامل رخت بربستن بزرگانی شد که جای قاب حضورشان تا ابد بر دیوار زندگی خالی خواهد ماند.

اگر باور کنیم گفته شیخ اجل سعید شیرازی را که مرد نکونام نمیرد هرگز ایمان خواهیم داشت مرده آن است که نامش به نکویی نبرند؛ پس نبود حضور خاکی را نمی توان نشانه عدم حیات دانست. شاید حسرت حضور و بهره مندی از حیات پربرکت کسانی که بر صفحه افتخارات فرهنگ افزودند برای همیشه بر قلبمان سنگینی کند اما میراث و نام گرانبهای آنان قطع به یقین تا ابد بر حافظه تاریخ خواهد درخشید.

در سال ۹۹ که در کنار تمام فراز و نشیب های مرسوم زمان؛ همراه بدشگونی چون کرونا را نیز به یدک کشید و مزید بر علل رخ در نقاب خاک کشیدن ها شد، حسرت حضور بسیاری از اهالی ادب بر دل اجتماع فرهنگ دوستان حک شد.

یادی از برخی درگذشتگان این وادی در سالی که گذشت:

ایرج کابلی

ایرج کابلی، نویسنده، مترجم، زبانشناس و شعرپژوه چهارشنبه، ۲۹ بهمن در سن ۸۲ سالگی دامن از جامه خاکی درکشید. وی متولد ۱۳۱۷ در نوجوانی از زادگاهش کرمان به تهران آمد و در دبیرستان البرز تحصیل کرد و در رشته معماری ادامه تحصیل داد، او به زبان‌آموزی علاقه‌مند بود و زبان‌هایِ انگلیسی و روسی را مطالعه کرد و آموخت.

پس از آشنایی و هم‌کاری با احمد شاملو (۱۳۰۴ تا ۱۳۷۹)، ترجمه‌ چند اثر از آنتوان چخوف را بر عهده گرفت که در نشریه‌ آدینه چاپ و منتشر شد. احمد شاملو و ایرج کابلی هم‌زمان ترجمه‌ دن آرام را شروع کرده بودند و همین ترجمه باعث آشنایی این دو شد، ایرج کابلی به خاطر احمد شاملو از ترجمه‌ این اثر دست کشید.

وی در سال ۱۳۷۲ فراخوان فارسی‌نویسان را منتشر کرد و احمد شاملو نخستین همراه و حامی این فراخوان شد و در نتیجه این فراخوان آغازی شد برای راه‌اندازی شورای بازنگری در شیوه نگارش و خط فارسی. او در کتاب وزن‌شناسی و عروض شیوه‌ نوینی را برای تقطیع وزن‌های عروضی ارائه داد.

وی عضو هیئت‌امنای بنیاد هوشنگ گلشیری بود. کابلی بیش از ۱۰ اثر تالیف و ترجمه از خود برجای گذشته و اثر آخر او که ترجمه‌ای به نام سوگ‌نامه از شعرهایِ آنّا آخماتُوا است به زودی منتشر خواهد شد. کتاب دستور جامع زبان اوستا و رمان منظوم یِوْگٍنی انه‌گین نوشته آلکساندر پوشکین، در سال ۹۹ از او منتشر شد.

وی سایت پژوهشی فارسی خط را راه‌اندازی کرد که به صورت تخصصی به تحقیقات در حوزه خطوط می‌پردازد و بخش ویژه‌ای برای خط فارسی داشت.

برخی آثار او شامل تاریخ دنیای قدیم اثر کورفکین، آن روز می‌رسد اثر میرزا ابراهیم‌اف، عملیت کنترل فکر اثر والتر باوارد ، گارد جوان اثرِ فاده‌یف، کشف خزرستان اثرِلِف گومی‌لی‌یوف، یِوْ‌گٍنی اُنه‌گین اثر آلکساندر پوشکین، وزن‌شناسی و عروض، درست‌نویسی‌ خط فارسی، راه نظم‌بندی، دستور جامع زبان اوِستا و سوگ‌نامه اثر آنّا آخماتُوا است که به زودی منتشر می‌شود.

حسن انوشه

حسن انوشه که عمر خود را در حوزه ایران‌شناسی و تاریخ و زبان و ادب فارسی صرف کرد، ۲۳ فروردین بعلت بیماری سرطان در سن ۷۶ سالگی در بیمارستان دار فانی را وداع گفت.

وی متولد ۱۹ اسفند ۱۳۲۳ در بابل، نویسنده، پژوهشگر تاریخ، زبان و ادبیات فارسی و سرپرست گروه نویسندگان دانشنامهٔ ادب فارسی بود. وی تحصیلاتش را در دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبیات عرب به انجام رسانده و عضویت هیات امنای بنیاد فردوسی را داشت.

انوشه متولد سال ۱۳۲۳ در شهر بابل استان مازندران بود که پس از پایان تحصیلات در مقطع دکترای رشته زبان و ادبیات عربی به پژوهش مشغول شد. او حدود پانزده جلد کتاب ترجمه کرده و بیشتر از ۲۵۰۰ مقاله برای دائره‌المعارف‌ها، بخصوص دائره‌المعارف تشیع نوشته است.

برخی آثار او به این شرح است:
تاریخ ایران کمبریج: از ظهور اسلام تا آمدن دولت سلجوقیان (از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان)، گروه مؤلفان و مترجمان، ناشر: امیرکبیر
تاریخ ایران کمبریج: از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان: بخش اول، گروه مؤلفان و مترجمان، ناشر: امیرکبیر
تاریخ ایران کمبریج: از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، کلیفوردادموند بازورث، حسن انوشه (مترجم)، جان اندرو بویل (گردآورنده)، ناشر: امیرکبیر
تاریخ ایران کمبریج: از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان: بخش اول، گروه مؤلفان و مترجمان، ناشر: امیرکبیر
تاریخ سیستان: از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان، کلیفوردادموند بازورث، حسن انوشه (مترجم)، ناشر: امیرکبیر
ایران و تمدن ایرانی، کلمان هوار، حسن انوشه (مترجم)، ناشر: امیرکبیر
تاریخ غزنویان (جلد اول و دوم)، کلیفوردادموند بازورث، حسن انوشه (مترجم)، ناشر: امیرکبیر
تاریخ تمدن: عصر ولتر، ویلیام جیمز دورانت، آریل دورانت، سهیل آذری (مترجم)، حسن انوشه (ویراستار)، ناشر: علمی و فرهنگی
ایران در سپیده دم تاریخ، جورج گلن کمرون، حسن انوشه (مترجم)، ناشر: علمی و فرهنگی، ۱۳۸۱
گزیده نوروزنامه حکیم عمرخیام نیشابوری: همراه با شرح دشواری‌ها و گفتاری دربارهٔ نوروز، محمدشریف ملک‌زاده، جعفر جوان بخت اول، حسن انوشه (مقدمه)، ناشر: ایرانیکا
دانشنامه ادب فارسی: ادب فارسی در آناتولی و بالکان، گروه مؤلفان، ناشر: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات
دانشنامه ادب فارسی: ادب فارسی در جهان عرب، گروه مؤلفان، ناشر: مؤسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم

دانشنامه ناشنوایان (دانا): جامعه‌شناسی – قوانین ناشنوایان در آمریکا، گروه مؤلفان، ناشر: مؤسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم
دانشنامه ناشنوایان (دانا): کاتلین – یهود، گروه مؤلفان، ناشر: مؤسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم
افغانستان در غربت، زندگینامه و نمونه سروده‌های شاعران تبعیدی افغانستان، حسن انوشه، حفیظ‌الله شریعتی، ناشر: نسیم بخارا، ۱۳۸۳ و چندین کتاب و مقالات بسیاری که در کتابشناسی وی آمده است.

ثریا قزل ایاغ
ثریا قزل ایاغ استاد پیشکسوت ادبیات کودک ۱۴ فروردین در سن ۷۷ سالگی درگذشت. زندگینامه ثریا قزل ایاغ (بهروزی) از زبان خودش: «زاده جنگ دوم جهانی‌ام! در ۵ دیماه ۱۳۲۲ (۲۴ دسامبر ۱۹۴۳) در محله دولت تهران، در مملکتی اشغال شده توسط ارتش‌های روس و انگلیس و آمریکا و دچار قحطی و گرسنگی و فقر و بیماری، پا به این جهان گذاشتم.

عجب خیر مقدمی دنیا به من گفت! شاید یک بدشانسی بزرگ بود ولی به دنیا آمدن در خانواده‌ای متوسط و در تنگنا، ولی با سواد و با فرهنگ که تو را بخواهند و برایت از جان و دل مایه بگذارند، قطعاً خوش شانسی بزرگی است. همین که از آن مهلکه جان سالم به در بردم، مرا به کودکستان و مدرسه فرستادند و در میان کتاب و مجله و موسیقی و شعر و ادبیات، بزرگ شدم و از همه بالاتر، مورد محبت بودم.

خود را مدیون افسر توپخانه، «حسین قزل ایاغ» و فرح بانو «آذرین کِردار» می دانم. پدر که بر خلاف شغلش، عاشق ادبیات بخصوص شعر و عکاسی و نَجاری بود و مادر که عاشق موسیقی بود و با مهارت تار می‌نواخت و نغمه سازش جان مرا جلا می‌داد.

این توشه راه من شد برای حرکت در زمانه‌ای که هر روزش توام با حوادث گوناگون بود…

شانس دیگر من همسری محمد بهروزی بود، مردی که نه تنها به من فرصت پیشرفت داد، بلکه در همه راه‌هایی که در آن قدم گذاشتم، مشوقم بود. همین بس که من تمام تحصیلات دانشگاهیم را در کنار او شروع کردم و به انجام رساندم. او بیش از من، از اینکه فرصت تکمیل تحصیلاتم تا مقطع دکتری از من گرفته شد، رنج می‌برد. مردی شاعر مَسلک، عاشق ادبیات و کتاب و به قول خودش آلوده به بازی‌های سیاسی که بابت آن تاوان سنگینی را پرداخت. پنج سالی است که دیگر او را کنار خود ندارم و درد بزرگیست. اما یکتا دخترم که به او می‌بالم و تلاش کرده‌ام، آنچه خود به عنوان کودک از آن بهره بردم، از او دریغ ندارم، بخت بلند من در این سال‌هاست.

و وارد شدنم به عرصه ادبیات کودکان، شاید ناخودآگاه سهیم کردن کودکان در لذتی باشد که خود در کودکی از آن بهره برده‌ام، شادی خواندن…»

برخی آثار تالیفی:

ادبیات کودکان: تولد تا سه سالگی (خواندن و کتاب …). تهران، درخت بلورین، ۱۳۸۵

ادبیات کودکان ونوجوانان و ترویج خواندن. تهران، سمت,،۱۳۸۳

پرنیان و آب: با لالایی‌ها تا سرزمین خواب، مادرانه‌هایی از ثریا قزل ایاغ. تهران، چشمه، ۱۳۸۶ (از این کتاب یک لوح فشرده موسیقی نیز در سال ۱۳۹۴ منتشر شد)

خواندن با کودک از تولد تا سه سالگی، تهران، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، ۱۳۸۹

راهنمای بازی‌های ایران. با همکاری شهلا افتخاری. تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی و کمیسیون یونسکو در ایران، ۱۳۷۹

لالایی‌ها و ترانه‌های نوازشی از تولد تا سه سالگی. تهران، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، ۱۳۸۹

برخی آثار ترجمه:

شناخت ادبیات کودکان: گونه‌ها و کاربردها از منظر چشم کودک. اثر دانا نورتون و ساندار نورتون. ترجمه ثریا قزل ایاغ، رضی هیرمندی [و دیگران]. تهران، قلمرو، ۱۳۸۲

قصه گویی و نمایش خلاق. دیویی دبلیو چیمبرز. تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۶

نقش کتاب‌های کودکان در همسان سازی کودکان معلول. توردیس اورجایستر. تهران، شورای کتاب کودکف ۱۳۶۱

نوادرالمشاغل. چستون. ترجمه ثریا قزل ایاغ, هرمز ریاحی [و دیگران]. تهران، فکر روز، ۱۳۷۷

نوشتن برای کودکان: کتاب دستی نویسنده. مارگرت کلارک. تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، ۱۳۸۶

آثار قزل ایاغ در حوزه کتاب – ادبیات نوجوانان (ترجمه):

آتش یخ زده: قصه ای از پایداری. جیمز هوستون. تهران، توس، جوانه توس، ۱۳۷۳

موج بزرگ: زندگی از مرگ قوی تر است. پرل س. باک. تهران، انتشارات فاطمی، ۱۳۶۳

فریاد مرا بشنو. میلررد د تایلور. تهران: امیرکبیر، شکوفه، ۱۳۶۵

قزل ایاغ عضو هیات داوران جایزه اندرسن ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲، عضو هیات مدیره شورای کتاب کودک، عضو هیات داوران بنیال تصویرگران کتاب کودک ۱۳۸۱ و … بوده است.

حاج محمود اکبرزاده

محمود اکبرزاده متولد ۱۳۱۲ در محله نوغان مشهد بود. او از پایه‌گذاران انجمن‌های قدیمی شعر مشهد و همچنین رئیس کانون مداحان این شهر بود. اکبرزاده مداحی را از ۱۳۲۵ شروع کرد و علاوه بر پیرغلام اهل بیت علیهم السلام، خادم حرم امام رضا علیه السلام نیز محسوب می‌شد.

این شاعر و مداح اهل‌بیت (ع) ۱۸ فروردین به دلیل عفونت ریه در یکی از بیمارستان‌های مشهد درگذشت. از او به عنوان «مردی که حافظ انجمن‌های شعر و مداحی مشهد بود» و «از مشوقان شاعران جوان خراسان» یاد می‌شود.

حسن توفیق

کاریکاتوریست و مدیرمسئول نشریه طنز توفیق، ظهر ۱۱ خرداد درگذشت. وی برادر ارشد حسین و عباس (از نوه‌های خواهری حسین‌خان توفیق، بنیان‌گذار روزنامه توفیق در سال ١٣٠١)، متولد ١١ اسفندماه ١٣٠۴، در دبستان دارالفنون تا اخذ دیپلم متوسطه تحصیل کرد. سپس به دانشگاه تهران راه یافت و در رشته حقوق قضایی فارغ‌التحصیل شد. کارمند وزارت دارایی بود و مدتی در دانشگاه ملی (شهید بهشتی فعلی) درس می‌داد.

حسن توفیق، از دوران محمدعلی توفیق (١٣٢٢)، رسما به جمع طنزپردازان توفیق پیوست. از همان ابتدا نیز قدرت مدیریت خودش را نشان داد و پس از برکناری سردبیران چپ‌گرا و متمایل به حزب توده، سردبیری توفیق را با همراهی برادرانش برعهده گرفت، اغلب کاریکاتورهای روی جلد توفیق در دوره دوم و سوم، کار اوست.

او در ابتدا با راهنمایی و همکاری روح‌الله داوری، از کاریکاتوریست‌های متأخر توفیق، و سپس به‌صورت مستقل شروع به خلق آثار ماندگارش در هفته‌نامه می‌کند.

برگزاری اولین دوره کلاس‌های آموزشی کاریکاتور در ایران و سازمان‌دهی کردن تیم کاریکاتور توفیق، از نوآوری‌های حسن توفیق است. از ابتکارات متعدد حسن توفیق، تغییر امضای کنایه‌آمیز روی جلدش از حسن توفیق به اسداله توفیق در شوخی با جدال‌های هرروزه کاشانی و مصدق درخصوص ملی شدن نفت بود که بازخورد بسیار زیادی در محافل سیاسی داشت و سبب واکنش‌های مصدق شد.

پس از توقیف توفیق (تیرماه ١٣۵٠)، حسن و برادرانش بسیار کوشیدند تا راه گریزی برای انتشار مجدد بیابند، اما تلاش‌شان در عین حقانیت‌شان اثربخش نبود و توفیق، قربانی سیاست‌های تلخ حاکمیتی شد. او مدتی در ایران بود و سپس همراه خانواده راهی امریکا شد و پس از چندی مجددا به ایران بازگشت.

عباس صفاری

شاعر و ترانه‌سرا هفتم بهمن در سن ۶۹ سالگی بعد از مدتی تحمل بیماری کرونا در بیمارستانی نزدیک محل زندگی‌اش در کالیفرنیای آمریکا درگذشت.

شعرهای عباس صفاری تا کنون به چند زبان مختلف از جمله انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی و عربی ترجمه شده‌است. صفاری از شاعران تأثیرگذار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود که به با وجود دوری از ایران سهم به سزایی در تثبیت زبان ساده و محاوره‌ای در شعر سال‌های اخیر داشته‌است.

از کتاب‌های او می‌توان به دوربین قدیمی و اشعار دیگر، عاشقانه‌های مصر باستان (ترجمه)، کلاغنامه، کوچه فانوس‌ها (ترجمه)، خنده در برف و پشیمانم کن اشاره کرد.

او در سال ۱۳۹۴ موفق شد تندیس جایزه دهمین دوره کتاب سال خبرنگاران را از سوی گروهی از خبرنگاران حوزه ادبیات دریافت کند. این جایزه به مجموعه شعر اخیرش با عنوان مثل جوهر در آب اهدا شد.

حبیب الله لزگی

پژوهشگر، مترجم کتاب کودک و نوجوان، نویسنده و منتقد رشته هنرهای نمایشی ۱۱ دی در سن ۶۳ ‌سالگی درگذشت. حبیب الله‌ لزگی (زاده ۱۳۳۶ در نیشابور) پژوهشگر، مترجم، نویسنده و منتقد در رشته هنرهای نمایشی از دانشگاه لیدز انگلستان و عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس بود. وی دروسی مثل نمایشنامه نویسی پیشرفته، روش تحقیق در هنر، هنر و کودک، زیبا شناسی هنر را تدریس می کرد.

از وی آثار متعددی در حوزه کودک و نوجوان به یادگار مانده است. لزگی نویسنده داستان، منتقد، تحلیل‌گر و محقق مولفت بیش از بیست مقاله علمی پژوهشی و مترجم بیش از ۳۵ کتاب برای کودکان و نوجوانان بود. ترجمه‌ کتاب گردونه همستر، قهرمان دنیا شعله نقره‌ای، مجموعه‌ مشهورترین داستان‌های کارآگاهی جهان، پسری در سطل آشغال مک دونالد، فرار پدر بزرگ از جمله آثار به جای مانده از وی است.

علیرضا راهب

شاعر و از ترانه‌سرایان شناخته‌شده کشورمان پنجم تیرماه بعد از دو هفته درگیری با بیماری کووید ۱۹ در بیمارستان آتیه تهران بدرود حیات گفت. علیرضا راهب یک دهه اخیر با راه‌اندازی و مدیریت انجمن ادبی ونداد شاگردان بسیاری را در عرصه شعر و ترانه از میان جوانان مستعد کشور تربیت کرده بود.

وی متولد سال ۱۳۴۶ در تهران شاعر، ترانه‌سرا، مترجم، نظریه‌پرداز ادبی و از چهره‌های نامدار ادبیات امروز ایران است. وی دانش‌آموخته رشته حقوق از دانشگاه تبریز بود. راهب سرایش شعر را از سال‌های دهه ۶۰ آغاز کرد و به دلیل اقامت ۱۰ ساله در تبریز به زبان و ادبیات ترکی نیز مسلط شد.

وی پیشتر درباره این حضور و اقامت ۱۰ ساله در تبریز گفته بود: در تبریز این فرصت را داشتم که با بزرگانی نظیر استاد عبدالله واعظ، استاد منوچهر مرتضوی و پرفسور بهمن سرکاراتی آشنا و افتخار شاگردی‌شان را داشته باشم. از اساتید زنده‌نام علیرضا راهب در عرصه شعر می‌توان به نام‌هایی چون زنده‌یادان سیدحسن سادات ناصری، مهرداد اوستا و علامه فرزیب (پرفسور دانش کجوری)، تقی ذوقی لنگرودی و… اشاره کرد.

از جمله آثار علیرضا راهب می‌توان به دو استکان عرق چهل گیاه، عشق پاره وقت و به احترام سی و پنج سال گریه نکردن اشاره کرد. کتاب به احترام سی و پنج سال گریه نکردن اثر حامد ابراهیم پور است که به اهتمام علیرضا راهب در انتشارات فصل پنجم منتشر شد.

برات زنجانی

استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و نظامی‌پژوه شناخته‌شده ۱۳ اذر در سن ۹۶ سالگی درگذشت. استاد برات زنجانی (متولد ۱۳۰۳) که بامداد روز ۱۳ آذر بر اثر کهولت سن دامن از جامه خاکی درکشید، سال‌ها در مقاطع مختلف تحصیلی از اولیه تا تکمیلی در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران تدریس کرده بود.

وی که کارشناسی زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تبریز و کارشناسی ارشد و دکتری زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کرده بود، مدتی دبیر دبیرستان‌های خلخال بود که پس از دانش‌آموختگی مقطع دکتری به‌ عضویت هیات علمی دانشگاه تهران درآمد.

استاد برات زنجانی مصحح آثار نظامی (شاعر قرن ششم) از جمله خمسه نظامی بود و صور خیال در خمسه نظامی، احوال و آثار و شرح مخزن‌الاسرار نظامی گنجوی، خسرو و شیرین نظامی گنجوی و لیلی و مجنون نظامی تنها بخشی از آثار اوست که در حافظه جمعی گسترده از دانش‌آموختگان دانشکده ادبیات دانشگاه تهران با دانش و مهربانی استادانه‌اش زنده است.

غلامرضا سحاب

از محققان و پژوهشگران نام آور مطالعات جغرافیایی و از پیشکسوتان صنعت چاپ و نشر ۱۷ تیرماه در سن ۷۲ سالگی درگذشت. وی که متولد ۱۳۲۷ بود آثار مهمی در حوزه جغرافیا و مطالعات جغرافیایی در کارنامه دارد.

اصول علم جغرافیا: جغرافیای محمد صفی‌خان نسخه برابر اصل (شناخت از سه کتاب درسی جغرافیایی)، اطلس شصت سال کارتوگرافی (نقشه‌نگاری)، آثار قلمی استاد عباس سحاب ۱۳۷۳ – ۱۳۱۳ شمسی، اسناد تصویری کلات نادری و سرخس، پسر طبیعت (قصه حی بن یقظان)، دومین اطلس جغرافیایی دوره قاجار: شامل نقشه‌های ایران، تهران و قاره‌های جهان در یکصد و بیست سال قبل و … از جمله آثار غلامرضا سحاب هستند.

وی فرزند عباس سحاب بنیان‌گذار مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب و کارتوگراف (نقشه‌نگار) معروف بود.

بدرالزمان قریب

بدرالزمان قریب، نویسنده، پژوهشگر، ایران‎شناس، زبان‌شناس، پژوهشگر زبان سُغدی، ادیب، شاعر، مترجم و مدرس دانشگاه، هفتم مرداد در سن ۹۱ سالگی درگذشت. او متولد ۱۳۰۸ بود و فرهنگ سُغدی، به سه زبان (سغدی – فارسی- انگلیسی) شاخص‎ترین اثر وی به‌شمار می‌رود. قریب از اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی بود.

زبان سغدی شاخه‌ای از زبان‌های ایرانی میانه‌ شرقی و از خانواده زبان‌های هند و آریایی است که در فاصله میان سده‌های دوم تا دوازدهم پس از میلاد، مردمان ایران‌تبار ساکن در حد فاصل رود سیحون و رود جیحون بدان سخن می‌گفتند. این زبان به سبب اهمیت خود به عنوان ابزار انتقال فرهنگ، ادب، و تجارت به مردمان همسایه، به ویژه ترکان، یکی از مهم‌ترین زبان‌های ایرانی شرقی به شمار آمده است. گستره‌ زبان سغدی در غرب با حوزه‌ زبان فارسی مجاور بود و تا کناره‌های چین در شرق امتداد داشت.

قریب دکترای رشته ادبیات دانشگاه تهران را دریافت کرده بود. او کلاس‌هایی که با استادان به نامی چون محمد معین، احسان یارشاطر، پرویز ناتل خانلری و ابراهیم پورداود گذراند که دریچه جدیدی از ادبیات و تاریخ ایران را به روی او گشود و بدرالزمان به زبان‌های باستانی و میانه ایران علاقمند شد. پس از یک سال، بنا به علاقه‌اش به زبان‌های پهلوی و اوستایی و برای شناخت ریشه فرهنگ‌های ایرانی با گرفتن بورس از دانشگاه پنسیلوانیا راهی آمریکا شد.

بدرالزمان قریب در سال ۱۳۷۷ به‌ عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و در سال ۱۳۷۸ سرپرست گروه گویش‎‌شناسی انتخاب شد و در سال ۱۳۸۳ نیز مدیریت گروه زبان‎های ایرانی را به‌عهده گرفت.

قریب در ۱۳۷۷ از طرف انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و در ۱۳۸۱ از طرف سازمان صداوسیما به‌عنوان چهره ماندگار برگزیده شد و به پاس خدمات ارزنده علمی‌اش در دی ماه ۱۳۸۷، هفدهمین قالیچه ابریشمی جایزه ادبی ‌تاریخی بنیاد موقوفات محمود افشار را دریافت کرد.

منوچهر سلیمی

منوچهر سلیمی نویسنده پیشکسوت کودکان و نوجوانان، ۳۱ مرداد در ۹۲ سالگی در اثر بیماری و کهولت سن درگذشت. وی متولد سال ١٣٠٧ در ساوجبلاغ، کار نویسندگی را به صورت حرفه‌ای از سال ١٣۴٨ آغاز کرده بود. او تألیف آثاری، چون مورچه و شیر، غول، آب حیات، سر بر افلاک، نام پرافتخار، لاشخوران، افسانه‌های طوطی سخنگو و گردآوری مجموعه افسانه‌های ایرانی در انتشارات گوتنبرگ را در کارنامه ادبی خود دارد.

این نویسنده داستان‌های کودکان و محقق ادبیات عامه با پرداختن به «افسانه‌های عامیانه مردم ایران»، بررسی افسانه‌های ایرانی و تحقیق درباره شباهت‌ها و تفاوت‌های این قصه‌ها با افسانه‌های سایر ملل، یافته‌های ارزشمندی را در حوزه ادبیات کودک و نوجوان از خود بر جای گذاشته است.

سلیمی لوح تقدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را برای ارسال مقاله‌ای به همایش اسطوره‌های ایران و ادبیات کودکان دریافت کرده بود.

سوسن طاقدیس

نویسنده قدم یازدهم برگزیده بیست و سومین دوره کتاب سال ایران ۵ اردیبهشت در سن ۶۱ سالگی به علت عارضه قلبی درگذشت. طاقدیس شاعر و نویسنده ادبیات کودک و نوجوان متولد ۱۷ بهمن ۱۳۳۸ در شیراز نویسنده ایرانی بود که خیلی ها او را با کیهان بچه ها می شناختند.

او برای نگارش کتاب قدم یازدهم برگزیدهٔ بیست و سومین دورهٔ کتاب سال ایران شد. طاقدیس پیش از این نیز به‌واسطهٔ نوشتن کتاب شما یک دماغ ندیدید، جایزه پروین اعتصامی برای بهترین کتاب کودک و نوجوان را در سال ۱۳۸۵ دریافت کرده‌بود.

ته ته ته چاه، شب و شیطان و شمشیر – مجموعه اختران،‌ مهربان‌تر از نسیم: ۹۹ قصه از زندگی امام خمینی (س)، ستاره‌ها چه کسی هستند؟، ننه قلی، ننه گلی و لحاف مخملی، زندگی حضرت نوح علیه‌السلام، و دستها از خاک روئیدند، انقلاب و لاله‌ها ، چوپان دروغ نگو و … از جمله آثار این نویسنده است.

سیروس مشفقی

این شاعر دهم خرداد در سن ۷۷ سالگی از دنیا رفت. سیروس مشفقی مشهور به شاعر روستا، زاده یکم فروردین ۱۳۲۲ در پل سفید، از توابع سوادکوه مازندران بود. از آثار او می‌توان به پشت چپرهای زمستانی (۱۳۴۶)، پائیز شعرهای تازه (۱۳۴۸)، نعره جوان (۱۳۴۹)، شبیخون (۱۳۵۷) و عشق معنی می‌کند حرف مرا (۱۳۸۱) اشاره کرد.

مهدی اخوان لنگرودی

نویسنده و ترانه‌سرای آثاری چون گل یخ پنجم خرداد در سن ۷۵سالگی چشم از جهان فرو بست. مهدی اخوان لنگرودی در سال ۱۳۲۴ در شهر لنگرود به دنیا آمد. وی دوران کودکی، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در لنگرود گذراند. او در سال ۱۳۵۱ از دانشگاه ملی ایران در رشته جامعه‌شناسی فارغ‌التحصیل و برای اخذ مدرک دکتری راهی وین شد.

نخستین دفتر شعرش با عنوان «سپیدار» در سال ۱۳۴۵ با مقدمه محمود پاینده لنگرودی چاپ شد. از دیگر آثار شعری او می‌توان به چوب و عاج (۱۳۶۹)، آبنوس بر آتش (۱۳۷۰)، خانه (۱۳۷۵)، سالیا (۱۳۷۸) و گل یخ (برگزیده اشعار ۱۳۷۸) اشاره کرد.

از داستان‌ها و رمان‌هایش نیز می‌توان از آنوبیس (۱۳۷۴)، درمان (۱۳۷۵)، پنجشنبه سبز (۱۳۷۵)، ارباب پسر (۱۳۷۷)، در خم آهن (۱۳۷۹)، الا تی تی (۱۳۷۸) و توسکا (۱۳۹۲) نام برد.

یک هفته با شاملو، خدا غم را آفرید، نصرت را آفرید (۱۳۸۰)، از کافه نادری تا کافه فیروز (۱۳۹۲)، ای دل بمیر یا بخوان (ترجمه اشعار خوان رامون خمینس)۱۳۷۳ و ببار اینجا بر دلم (گفت‌وگوی بهزاد موسایی با مهدی اخوان لنگرودی) ۱۳۸۴ از دیگر کتاب‌های به‌جامانده از این شاعر، نویسنده و پژوهشگر است.

وی در اتریش در کنار برادرش به خاک سپرده شود./ایرنا