ترویج قناعت به شیوه رسانه ملی؛ اشتباهاتی که تکرار می‌شود

به گزارش ایرناپلاس، واپسین روزهای اسفندماه سال گذشته بود که اظهارنظر یک کارشناس صداوسیما در یک برنامه تلولیزیونی جنجال ساز شد. این کارشناس مردم را به قناعت بیشتر و نخوردن میوه به دلیل گرانی دعوت کرد. صحبت‌هایش در مورد لزوم «پایین آوردن سطح انتظارات و توقعات» بازتاب منفی گسترده‌ای در رسانه‌ها، شبکه‌های مجازی و افکار عمومی داشت.

فارغ از آنچه در مورد وضعیت زندگی این کارشناس در رسانه‌ها منتشر شده، پرسش اساسی این است که معنا و مفهوم قناعت و ارتباط آن با مصرف نکردن چیست؟
این صحبت‌ها در شرایطی که مردم با مشکلات مختلف اقتصادی و معیشتی مواجه هستند، نه تنها به آرامش خانواده‌ها کمک نمی‌کند بلکه می‌تواند بر شدت ناراحتی آنها بیفزاید.

قناعت کجا معنا دارد
در ارتباط با این موضوع علی خدایی فعال اجتماعی و کارگری به ایرناپلاس گفت: این صحبت‌ها آن هم در شرایط کنونی که همه دستگاه‌ها باید فکری به حال سبد معیشتی خانواده‌های کم درآمد کنند تا آنها نیز بتوانند از حداقل‌ها برخوردار شوند، خطرناک است.
قناعت وقتی معنا دارد که مردم توان خرید داشته باشند اما خودخواسته تصمیم بگیرند که اسراف نکنند اما اینکه کالا وجود داشته باشد و مردم نتوانند بخرند اسمش قناعت نیست.

مدیریت مصرف منابع؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر
به گفته خدایی، آنچه در ادبیات اقتصادی و محافل مختلف به عنوان راهکاری برای مقابله با گرانی مطرح می شود یعنی نخوردن و نخریدن تنها به بدتر شدن شرایط و افزایش شیب قیمتی کالاها انجامیده است. به عنوان مثال و با استناد به گزارش های مرکز آمار، متوسط هزینه خانورا شهری در سال ۹۰ حدود ۱۳ میلیون تومان بود که در سال ۹۸ به ۴۷ میلیون تومان افزایش یافت؛ این یعنی ۲۶۱ درصد جهش.
هرچند عمده این هزینه‌ها برای خوراک و مسکن بوده به گونه‌ای که در سال ۹۸، ۶۱ درصد هزینه‌ها مربوط به این دو گروه کالاست. اما نکته نگران کننده، سهم دو درصدی گروه کالایی تفریح، سرگرمی و خدمات فرهنگی است که می‌تواند در آینده‌ای نزدیک آن را به طور کلی از سبد مصرفی خانواده‌ها حذف کند. در این صورت هر درآمدی مستقیما به کالاهایی ختم می‌شود که جزو نیازهای اولیه افراد است.

خدایی ادامه داد: رضایت به داشته‌ها به دور از هرگونه طمع و حرص، از مهم‌ترین فضایل اخلاقی در حوزه مصرف اقتصادی است. صرفه جویی و به عبارت دیگر مدیریت مصرف منابع مبتنی بر آینده‌نگری، به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل شده است.
استفاده از وسایل تأثیرگذار بر ذهن انسان، برای سودمند یافتن کالاهای تولیدشده و در نتیجه اقدام به خرید و مصرف آن، پیامدی بسیار ویرانگر بر تعادل روانی مردم جوامع مختلف گذاشته و از خودبیگانگی و روانپریشی‌های گوناگونی را در لایه‌های بسیار گسترده‌ای از مردم پدید می‌آورد.

این فعال اجتماعی افزود: نیازهای کاذب و غیرضروری انسان است که او را به سوی انواع اسراف‌ها و زیاده‌خواهی‌ها سوق می‌دهد و انسانی مصرف‌زده می‌سازد. این در حالیست که از جمله مباحث اساسی در اخلاق مصرف، نفی نیازهای کاذب و غیرواقعی است.
برخلاف دنیای غرب که رضایتمندی را در مصرف زیاد و اهتمام به آن می‌داند، از دیدگاه اسلام آنچه موجب رضایتمندی و آسایش خاطر می‌شود، قناعت است.

اخلاق مصرف و نفی نیازهای کاذب
وی معتقد است: رسانه‌ها می‌توانند به‌گونه‌ایی نامرئی جامعه را به پذیرش و عملی کردن عقاید و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی مورد نظر خود ترغیب کنند؛ به عبارت دیگر از این طریق می‌توان به جامعه‌ای مبتنی بر اندیشه‌های خردمندانه رسید که ابزار ترویج و نشر آن وسایل ارتباط جمعی است.
خدایی خاطرنشان کرد: صداوسیما با تولید چنین برنامه‌هایی هیچ هدفی جز بازی با اعصاب ندارد. چنانکه پیش از این هم نشان داده که سازمانی حاشیه‌ساز است./ایرناپلاس