راه اندازی ۵ موزه صنعت نفت/ ظرفیت احداث ۲۰ موزه در دست بررسی

وزارت میراث میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و وزارت نفت با تازگی تفاهم نام همکاری امضا کردند؛ بر مبنای این سند زمینه‌های مناسب برای هم‌افزایی توانمندی‌ها و ظرفیت‌های علمی، پژوهشی، فرهنگی و اقتصادی دو طرف برای احیا و معرفی ارزش‌های فرهنگی تاریخی صنعت نفت کشور، اسفاده بهینه از نتایج بدست آمده در ارتقای گردشگری صنعتی کشور و گردشگری در مناطق نفت‌خیز جنوب، گسترش می یابد.

از جمله محورهای همکاری این تفاهم‌نامه، پژوهش‌های مشترک تاریخی و باستان‌شناسی به منظور روشن ساختن پیشینه کشف نفت و مشتقات آن به ویژه هزاره هفتم قبل از میلاد در مناطق مختلف کشور، مستندسازی موضوع پخش و توزیع فرآورده‌های نفتی پیش از تولید انبوه، اکتشاف و استخراج صنعتی آن، ثبت آثار منقول و غیرمنقول، شناسایی میراث ملموس و ناملموس و میراث طبیعی مرتبط با صنعت نفت به منظور حفاظت و حمایت از این میراث است.

حفاظت و پاسداری از میراث‌فرهنگی و تاریخی نواحی مختلف نفت و گاز از طریق الزام به اخذ استعلام‌های لازم قبل از اجرای طرح‌های نفتی، شناسایی و معرفی آثار واجد شرایط ثبت ملی و جهانی میراث‌فرهنگی ملموس و ناملموس در حوزه صنعت نفت، همکاری در مکان‌یابی برای ایجاد موزه‌های صنعت نفت از طریق مطالعه و پژوهش در مورد سایت‌ها، پالایشگاه‌ها، خطوط لوله سراسری انتقال نفت و گاز، انبارها، کارخانه‌ها، تأسیسات، پایانه‌ها، تلمبه‌خانه‌ها، بنادر و دیگر مراکز مربوط تاریخی یا حائز شأن ملی به منظور معرفی جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی صنعت نفت ایران و شناسایی و استفاده از ظرفیت‌های این صنعت برای افزایش بازدید گردشگران صنعتی از این مناطق از دیگر بندهای محور همکاری میان دو وزارتخانه است.

تلاش در توسعه زیرساخت‌های گردشگری، محلی، ملی و بین‌المللی در مناطق نفت‌خیز جنوب و مرتبط با صنعت نفت کشور و ایجاد قطب‌های گردشگری با محوریت صنعت نفت، ارتقای بازاریابی گردشگری از طریق معرفی جاذبه‌های گردشگری کشور در حوزه صنعت نفت و سایر حوزه‌ها در کشورهای هدف مانند کشورهای عضو اوپک و کشورهای توسعه یافته در امر گردشگری، برگزاری جشنواره‌های گردشگری در حوزه صنعت نفت به منظور جلب حمایت متخصصان و ایده‌پردازان در توسعه و ترویج این بخش از گردشگری در جامعه و ایجاد انگیزه برای فعالیت بیشتر در این حوزه نیز از جمله محورهای این سند همکاری در بخش گردشگری است.

در همین چارچوب و به مناسبات روز جهانی موزه ها و هفته میراث فرهنگی با رضا خلج که اوایل اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ به سمت سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت منصوب شده، گفت و گو کردیم.

تاریخ ایران با نفت عجین شده است

رضا خلج در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: تاریخ نفت، در سرزمین ما و در جهان به دو دوره کلی پیش از صنعتی شدن و دوره صنعتی، تقسیم می ­شود؛ این ماده بدبو هزاران سال پیش در ایران و بخش هایی از جهان شناخته شده بود و فراوانی آن در ایران و آشنایی ایرانیان با آن سبب شده بود در زمینه های مختلف از این ماده استفاده شود.

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت توضیح داد: با آغاز کشف نفت صنعتی در دنیا و ایران، جوامع نفتی به شدت از تحولات ناشی از آن متاثر شدند، و می توان گفت تحولات تاریخ ایران از دیر باز با نفت مرتبط بوده ولی با کشف نفت به صورت صنعتی، تاریخ ایران با نفت عجین شده است.

جمع آوری اسناد تاریخی ۱۱۳ ساله نفت در موزه ها

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت بیان کرد: تاریخ پر فراز و نشیب کشور در صد ساله گذشته بیشترین اثر را به صورت مستقیم و غیر مستقیم از وجود نفت گرفته است، هرچند اثر اقتصادی و سیاسی آن بیشتر مورد توجه و موثر به نظر می رسد، اما با مطالعه و توجه بیشتر، آثار آن از ابعاد دیگر مانند آثار فرهنگی، اجتماعی، علمی و… هم نمایان می شود. طبیعی است که تا جایی که ممکن به جمع آوری مستندات است تاریخ ۱۱۳ ساله نفت در کشور ما در موزه­ ها و آرشیوهای علمی گردآوری و حتما در اختیار علاقه­ مندان قرار گیرد.

آگاهی بخشی تاریخ نفت ضرورتی بر احداث موزه نفت

خلج گفت: در بیش از یک قرن اخیر کمتر رویداد تاریخی در ایران بوده است که با نفت ارتباط نداشته باشد، کشوری که تحولات سیاسی، اقتصادی اجتماعی آن این چنین با مقوله نفت گره خورده است ضرورت دارد این صنعت و نقش حیاتی آن مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: موزه­ ها یکی از نهادهای فرهنگی در هر جامعه هستند که آثار، اسناد و یادگارهای تاریخ و فرهنگ و سیر تحولات آنها را رصد و گردآوری می کنند، و با نمایش آنها به آگاهی بخشی مردم کمک می­ کنند دقیقا به دلیل شناسایی، گردآوری، حفظ و انتشار آثار به جا مانده از تاریخ طولانی و موثر صنعت نفت در کشور که متاسفانه تاکنون مغفول بوده، ضرورت ایجاد و راه­ اندازی موزه­ ها و مرکز اسناد صنعت نفت احساس شده است.

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت گفت: خوشبختانه باوجود تاخیر بسیار زیاد در این­باره، در فرصت کم (کمتر از یک دهه) مجموعه ­های قابل توجهی شناسایی و گردآوری شده است که در چند موزه و مرکز اسناد موجود تجمیع و تا حد امکان به نمایش و دردسترس قرار گرفته است.

ایده موزه نفت محصول وزارت زنگنه

خلج با بیان این که در دوره ­های مختلف همیشه عده ­ای از دلسوزان به فکر راه اندازی موزه­ های صنعت نفت بودند، افزود: ایده و فکر اصلی و جدی از دوره اول وزارت آقای مهندس زنگنه در وزارت نفت مطرح شد، ولی متاسفانه در دوره­ای بعد متوقف و کاملا مسکوت ماند که از سال ۱۳۹۳ و با حضور مجدد ایشان در صنعت نفت بصورت جدی مطرح و اقدام شده است که خوشبختانه نسبت به زمان کوتاه و مشکلات پیش رو اقدامات قابل توجهی صورت گرفت.

خلج گفت: تاکنون پنج موزه در کشور بنام موزه های صنعت نفت راه در شهرهای آبادان، تهران (دو موزه)، سبزوار و کرمان راه انداری و در معرض بازدید و علاقه­ مندان است و ظرفیت راه اندازی بیش از۲۰ موزه دیگر در کشور در شهرهای مختلف مانند مسجدسلیمان، آبادان، کرمانشاه و مشهد طرح ­هایی مطالعه و آماده اقدامات اجرایی می­باشد که مستلزم زمان و بودجه کافی است.

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت افزود: اساساً موزه ­ها و مرکز اسناد صنعت نفت با هدف استفاده و بهره برداری علاقه مندان در گروه­های مختلف طراحی و پیش­ بینی شده است و یکی از استراتژی­های این مدیریت بازبودن درهای گنجینه های اسناد و اشیاء برای استفاده محققان و پژوهشگران علاقه مند است.

موزه های نفت جاذبه های گردشگری صنعتی در مناطق گردشگری

خلج گفت: امروزه موزه­ ها نقش بسزایی در گسترش و رونق فرهنگ گردشگری در دنیا از جمله کشور ما ایفا می­ کنند، موزه ­های صنعت نفت هم با این اصل همراهی می­ کند و قطعا موزه های این صنعت هم به عنوان جاذبه گردشگری در مناطق مختلف، مطرح و برنامه ­ریزی شده است.

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت بیان کرد: ارزش و قدمت مستندات صنعت نفت به یک اندازه نیست و به دلیل تنوع و کثرت مستندات آنها نمی توان به سادگی از نظر قدمت و ارزش، آثاری را برگزید و معرفی کرد. صدها سند ارزشمند پرونده گزارشات مربوط به نخستین چاه اکتشافی ایران وجود دارد که گزارش ریزعملیات و اقدامات پیش و پس از فوران چاه است.

برای مرمت آثار و اسناد تاریخ با مراکز تخصصی همکاری می کنیم

خلج، مرمت را یکی از نکات بسیار مهم در امر اسناد و اشیا و موزه ها دانست و گفت: در صورت لزوم برای مرمت به ویژه در حوزه اشیا و ابنیه از کارشناسان و متخصصان مرکز اسناد و موزه های کشور بهره مند می شویم.

او گفت: طبق تعریف شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) موزه ها موسسه ای برای عموم مردم هستند و باید همه مردم امکان بازدید و بهره برداری از موزه ها را داشته باشند، موزه های صنعت نفت اگر چه موضوعی تخصصی صنعتی هستند، اما تلاش شده مانند همه موزه ها به گونه ای طراحی و راه اندازی شوند تا موردتوجه و استفاده و بهره برداری گروه های مختلف مردم و گردشگران قرار گیرد.

شیر چاه شماره ۷ مسجد سلیمان در موزه نفت

خلج گفت: همچنین یکی از آثار صنعتی ارزشمند شیر چاه شماره ۷ مربوط به یکی از چاه های مهم و اولیه شهر مسجد سلیمان است که سال­ ها در انگلستان نگهداری می ­شد و در حال حاضر در اختیار این مدیریت است.

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت درباره توسعه موزه های آثار و اسناد نفت، خاطرنشان کرد: باید ابتدا نسبت به شناسایی و گردآوری آثار و اشیاء فراوانی که در کشور سال های متمادی با کم توجهی و بی مهری مواجه بوده همت کنیم و شرایط نگهداری مناسبی برای آنها مهیا کنیم سپس با ایجاد موزه ­های صنعتی بخشی از این مجموعه ها را در معرض بازدید مردم قرار دهیم.اگر این فرآیند طولانی و مبارک روی دهد چندان نیازی به دعاوی­های حقوقی در خارج از کشور نخواهیم داشت.

موزه صنعت نفت جاذبه فرهنگی، تاریخی و گردشگری است

خلج افزود: اساساً نهاد موزه یک فعالیت و تلاش تاریخی و فرهنگی است و طبعاً موزه­ های صنعتی از این جهت که تاریخ و میراث صنعت جوامع را پاسداری می­ کنند بی شک در زمره فعالیت ­های فرهنگی و تاریخی هم قرار می گیرند.

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت بیان کرد: بدلیل تنوع موضوع و کارکردهای مختلف در صنعت نفت و موزه های آن، شاید در دسته ­بندی ­های کلی در شاخه­ های موزه صنعتی قرار گیرد ولی بهتراست بدلیل تاثیرات متفاوت در ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و … موزه های صنعت نفت را مجموعه ای با ماهیت صنعتی، تاریخی و فرهنگی در نظر گرفت که می توانند مورد توجه گروه های مختلف مخاطب قرار گیرد.

وی افزود: با توجه به عظمت و قدمت صنعت نفت ایران، جا دارد سهم موزه ­های آن نسبت به موزه ­های نفت در جهان از نظر کمی و کیفی بیش از این شود، البته از گذشته ­های دور افراد دلسوز و فرهنگ دوست در مجموعه صنعت نفت می کوشیدند که با ایجاد موزه نسبت به نگهداری و حفاظت از اثار و اشیاء صنعتی همچنین حفظ بناهای تاریخی اقدام کنند، اما به دلایل مختلف این تلاش ­ها استمرار و تداوم نیافته بود به نظر می رسد ایجاد مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت توانسته این کوتاهی را جبران کند.

معرفی مفاخر و پاسداران صنعت نفت در موزه نفت

خلج گفت: با توجه به محدودیت ­های مکانی، موزه ­های صنعت نفت بخش اندکی از انبوه آثار و اشیاء تاریخی نفت را در گنجینه ­ها و مخازن خود نگهداری می ­کند و در معرض دید همگان قرار داده است؛ اسناد و مدارک موجود در مرکز اسناد صنعت نفت گزارش عملکرد و خدمات جامعه صنعت­گران نفتی کشور است، شناسایی و نگهداری این مستندات و معرفی پاسداران صنعتی عرصه نفت در موزه ­های این حوزه، بخشی از وظایف همکاران این مجموعه است.

سرپرست موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت تصریح گفت: موزه ­های صنعت نفت در قالب موضوع ­هایی متاثر از مکان، محل استقرار و کارکردی که داشته است پیش ­بینی و برنامه­ ریزی می­ شوند، اما در هر موزه و به تناسب موضوع نسبت به شناساندن و حضور برخی افراد موثر که گاهی مفاخر این صنعت نیز محسوب می­ شوند، اقدام شده و حتما این رویکرد در سایر طرح ­ها و موزه های دیگر صنعت نفت مورد توجه است.

زنان فعال حوزه صنعت نفت را معرفی می کنیم

خلج بیان کرد: اگر چه صنعت نفت را بنا به نوع فعالیت آن، حرفه ای مردانه می دانند، اما با توجه به گستردگی حوزه های مختلف این صنعت، زنان هم متناسب با تخصص و توانایی های خود در مجموعه این صنعت فعال و کوشا هستند، همچنین بدلیل ماهیت فعالیت موزه ها و مرکز اسناد که از جنس فرهنگی محسوب می شود، در حال حاضر اکثر همکاران و مدیران موزه های صنعت را زنان تشکیل می دهند.

وی افزود: حضور موثر زنان در برخی امور مهندسی و پژوهشی را نمی توان نادیده گرفت. زنان در بیمارستان مسجد سلیمان که یکی از مراکز قدیمی صنعت نفت است از همان روزهای تاسیس، فعالیت موثر داشتند، ما درصدد هستیم زنان نامدار این عرصه را در کنار مردان فعال حوزه صنعت نفت معرفی کنیم./ایرنا