اعتراض و انتقاد به مدرنیسم حاکم؛ بنیان فلسفه پسامدرن

تهران- اندیشمندان در شب پانصد و دوازدهم از شب‌های فرهنگی بخارا، با عنوان «اندیشه پسامدرن فرانسه» عنوان کردند: میشل فوکو، ژیل دلوز و فلیکس گتاری به عنوان اصلی ترین شخصیت‌های فلسفه پسامدرن شناخته می‌شوند که اساس اندیشه آنها اعتراض به مدرنیته حاکم بود.

شب پانصد و دوازدهم از شب های فرهنگی بخارا، با عنوان اندیشه پسامدرن فرانسه، برگزار شد.

سه متفکر و فیلسوف معاصر فرانسوی: میشل فوکو، ژیل دلوز و فلیکس گتاری در فلسفه امروز تاثیرگذار بوده اند، به ویژه میشل فوکو. خوشبختانه آثار این فیلسوف و متفکر فرانسوی به زبان فارسی ترجمه شده است. مجله بخارا به دنبال برگزاری «شب اسپینوزا»، «شب هانا آرنت» و… در ششصد و یازدهمین شب بخارا به «اندیشه پسامدرن فرانسه» می پردازد.

سفیر فرانسه در این نشست با اشاره به سه فیلسوف فرانسوی، گفت: آنها اندیشه تاثیرگذاری از خود برجای گذاشتند که نه تنها از ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰، مورد توجه بود، بلکه در طول تاریخ نیز بسیار اهمیت پیدا کرد. آثار آنها بسیار مطالعه شد و بارها مورد پژوهش قرار گرفت و الهام بخش نسل های زیادی بود، حتی اگر امروز این پژوهش ها مورد بحث باشد و نتایج انها زیر سوال برود.

فیلیپ تیبو افزود: این سه چهره برجسته فلسفه، کاربردی نوین از اندیشه ساختند و با نگاه تازه به فلاسفه پیش از خود و به فلاسفه بزرگ پیشین و تولید مفاهیم جدید و یا به وسیله موضع گیری در چالش های زمان خود با مردود خواندن جدایی یا سلسله مراتب میان رشته ها، زمینه های پرشماری از دانش را تحت تاثیر قرار دادند و میان آنها پل ساختند. تا جایی که دریافت نظرات آن ها بر هنرهای دیداری، ادبیات و سینما؛، رشته های حقوقی، روانکاوی و روان پزشکی تاثیر گذاشت.

وی با اشاره به آشنایی دلوز با گواتاری افزود: این آشنایی منجر به آثار پربار و یک دوستی فلسفی شد. از آنان سه کتاب باقی مانده که سبک و محتوای نوین آنها بسیار جلب توجه می کند.

تیبو در ادامه به بیان ارتباط میان فوکو و دلوز پرداخت و گفت: این آثار در ۱۹۸۰ به ایران رسیدند، این ترجمه ها غالبا از انگلیسی، در حوزه اندیشه پست مدرن بیشتر شناخته شدند.

وی به ترجمه های براهنی، بابک احمدی و مجله ارغنون، اشاره کرد و آنان را دلایل آشنایی ایرانیان با اندیشمندان فرانسوی دانست.

فیلسوفان پسامدرن به مدرنیته معترض بودند

حامد فولادوند، محقق و مترجم پیشکسوت فلسفه و ادبیات نیز با توضیح درباره عبارت فلسفه پسامدرن گفت: این تفکر جریانی است که از ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰، در فرانسه شکل می گیرد و در اروپا و جهان، پخش می شود. آنان مجموعه ای از اندیشه ورزان هستند که منتقد و مرز شکن هستند و در برابر سنت حاکم زمانه خود واکنش نشان دادند.

وی افزود: آنان معترص به مدرنیته بودند و گفتند به سوالات تاریخی پاسخ نمی دهد و به همین دلیل مدرنیته نمی تواند اندیشه درستی برای جامعه زمانه باشد.

فولادوند، با اشاره به تجربیات خود در این زمینه گفت: شایگان هم متاثر از این جریان بوده است و کتابی از او ترجمه و منتشر خواهد شد که پسامدرنیسم بهتر شناخته شود، شایگان در کتاب ذهنیت متکثر به ژیل دلوز پرداخته است. شایگان همیشه به روز بود و همیشه آخرین مطالعات و اندیشه ها را پی می گرفت.

این مترجم با اشاره به فلسفه سوظن و بدگمانی گفت: نیچه، مارکس و فروید، مهم ترین نظریه پردازان آن هستند، نیچه به دین تردید می کند. فروید هم می گوید این کارهایی که می کنیم ناآگاهانه است وفکر می کنیم که این کارها را با عقل انجام می دهیم. مارکس هم می گوید پشت همه رویدادهای سیاسی و اقتصادی، استثمار است. پل ریکور نام ان را فلسفه سوظن و بدگمانی گذاشته است. این گونه است که پسامدرنیسم شکل می گیرد.

وی در ادامه به توضیح روند پسامدرن پرداخت.

دلوز اعتقاد داشت فیلسوفان باید مفاهیم تازه ای را ابداع کنند

محمدرضا ارشاد، مترجم آثار فلسفی، با اشاره به این که کمتر اندیشمندی را می توان به جامعیت دلوز یافت، گفت: او اندیشمندی است که همواری در سودای بازنگری در مفاهیم فلسفی و پردازش اندیشه های نوین بوده است.

وی ادامه داد: در یک نگاه می توان فلسفه دلوز را فلسفه کثرت و شدن نامید، آثار دلوز درباره فیلسوفان برای مطالعه و بارخوانی آثار آنها نبود، بلکه فرصتی بود که اندیشه کثرت گرایی را در قالب یک پروژه به انجام برساند. او تاریخ فلسفه و مکتب های فلسفی که اجازه اندیشیدن بدون مطالعه افلاطون و ارسطو را نمی داد، عامل سرکوب اندیشه ورزی می دانست و به نظر او فیلسوفان متخصصان اشیا هستند اما این کافی نیست و فیلسوفان باید مفاهیم تازه ای را ابداع کنند. به همین دلیل با فلسفه دانشگاهی موافق نبود.

ارشاد در ادامه به تشریح اندیشه فلسفی دلوز و اندیشه روانکاوی گاتاری و شباهت های آن پرداخت.

مهدی رفیع، مترجم نیز با توضیح درباره زندگی و اندیشه گتری، به معرفی او پرداخت.

این نشست عصر دوشنبه به صورت برخط برگزار شد.