گردشگری، مسیری برای مهاجرت معکوس به روستاها

روستاها به دلیل جاذبه‌هایی که در حوزه فرهنگی و تاریخی دارند، می‌توانند از مقاصد گردشگری جذاب برای دوستدارن این حوزه به شمار بیایند. همچنین روستاییان اصالت و رفتار بومی خود را حفظ کردند و از این راه هم گردشگران را به سمت خود جذب می‌کنند.

ولی تیموری معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ۱۰ مرداد ۱۴۰۰ چندی پیش با یادآوری اهمیت توسعه گردشگری روستایی، به اقدامات معاونت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این حوزه اشاره کرد و گفت: در نتیجه این اقدامات درآمدهای اقتصادی حاصل از گردشگری در میان جوامع روستایی توزیع و میزان اشتغال‌زایی در این مناطق افزایش یافته‌ است.

به همین دلیل، با رویکرد حفظ حداکثری روستاهای گردشگرپذیر و ایجاد زمینه‌های رقابتی میان روستاها، طرحی با همکاری صاحب‌نظران حوزه گردشگری و روستا، شامل شاخص‌های ارزیابی و رتبه‌بندی تهیه شده‌ است. این طرح  با هدف رتبه‌بندی روستاهای گردشگرپذیر و تعیین استانداردها و شاخص‌های مورد نیاز روستاهای کشور مورد بررسی قرار گرفت.

از جمله اقدامات دولت برای توسعه گردشگری روستایی، صدور پروانه بهره‌برداری برای حدود ۲۳۰۰  واحد اقامتگاه بومگردی در مناطق روستایی است که منجر به ایجاد زمینه اشتغال برای حدود هشت هزار نفر شده‌ است.

لزوم آشنایی مردم محلی با گردشگری پایدار
محمد نجفی کارشناس گردشگری و صنایع دستی در این رابطه با بیان اینکه توسعه گردشگری روستایی با فرهنگ مردم محلی ارتباط نزدیکی دارد، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: باید مشخص شود مردم بومی تا چه اندازه به اهمیت توسعه پایدار و گردشگری پایدار آشنایی دارند تا برای آن هزینه کنند. برای مثال آخر هفته‌ها _ پیش از همه‌گیری کرونا_ مسافران زیادی به منطقه کویر مصر می‌رفت. تا جایی که روزانه حدود ۳۰ تا ۴۰ اتوبوس در آن محدوده پارک می‌کرد و گردشگران از خدمات استفاده می‌کردند. طبیعتا آن منطقه پر از زباله می‌شد.

وی ادامه داد: با اینکه افراد محلی به گردشگران درباره لزوم تمییز نگه‌داشتن منطقه تذکر می‌دادند، اما ناخودآگاه هم اتفاق می‌فتاد و از موتور افرادی که با سرعت می‌گذشتند، زباله‌هایی رها می‌شد. به همین دلیل افراد بومی در منطقه، بارها در طول روز زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کردند، اما به این دلیل که منبع اصلی درآمد آنها از راه گردشگری بود و دغدغه این مساله را داشتند، به گردشگران بدخلقی نمی‌کردند. همچنین بومیان می‌دانستند که اگر طبیعت آن منطقه آسیب ببینند و حتی با زباله، زیبایی‌هایش را از دست بدهد، آنها آسیب می‌بینند.

به گفته این کارشناس گردشگری، مردم منطقه کویر مصر افرادی هستند که سال‌هاست فرهنگ نظافت را رعایت کردند و خانه و خیابان‌های تمییزی دارند. آنها خارج از بحث گردشگری، به حفظ محیط زیست اهمیت می‌دهند، بنابراین علاوه بر اینکه در تعطیلات و آخر هفته‌ها گردشگران زیادی به منطقه می‌رفتند، اما شنبه‌ها منطقه تمیز بود و نگه‌داری محیط زیست به افراد محلی بستگی زیادی دارد.

گردشگران لزوما همفکر افراد بومی نیستند
گردشگری اگر توسط افراد آگاه به منطقه و همچنین جامعه هدف آگاه انجام شود، لذت بیشتری به همراه خواهد داشت و همچنین کسب اطلاعات می‌تواند از آسیب‌های احتمالی بکاهد.
نجفی دراین‌باره توضیح داد: گردشگران از نظر فرهنگی می‌توانند تاثیر زیادی بر منطقه بگذارند. به همین دلیل ابتدا نیاز است به گردشگران آموزش دهیم، تا به جامعه محلی، عقاید و سنت‌های آنها احترام بگذارند. از طرف دیگر اگر انتظار داریم منطقه‌ای از نظر گردشگری رصد شود، باید اقدامات آموزشی در آن جدی گرفته شود تا فرد بومی بتواند این مساله را قبول کند که گردشگری که به منطقه می‌رود هم‌فکر او نیست. باید بتواند این مساله را بپذیرد که گردشگر ممکن است فکر و عقاید متفاوتی با افراد ساکن در محل داشته‌ باشد.

به گفته این کارشناس گردشگری، زمانی که دو فرد از فرهنگ‌های مختلف در یک منطقه به هم می‌رسند، جامعه محلی باید بپذیرد که واکنش تند به گردشگران نشان ندهند و همچنین گردشگران باید توجه داشته‌ باشند وقتی وارد منطقه‌ای می‌شوند، باید به عقاید و فرهنگ مردم بومی احترام بگذارند. البته هیچ‌کدام از آنها به صورت صد درصدی اتفاق نمی‌افتد و افراد باید جایی به تعادل برسند.

صنایع‌دستی در نتیجه گردشگری روستایی قوت می‌گیرد
توسعه و رونق گردشگری روستایی می‌تواند مزایای مهمی به همراه داشته باشد. نجفی در این‌باره گفت: اگر بحث گردشگری در یک روستا به سرانجام برسد، موجب اشتغال‌زایی و مهاجرت معکوس خواهدشد. معمولا در روستاهایی که در زمینه گردشگری فعال هستند، نه تنها بومیان و جوانان منطقه مهاجرت نکردند، بلکه افرادی که پیش از این مهاجرت کرده بودند، به روستا بازگشتند. همچنین افرادی از شهرها به آن مناطق روستایی رفتند و سرمایه‌گذاری کردند.

توسعه و رونق گردشگری در روستا توجیه‌های خاص خود را دارد؛ به گفته این کارشناس گردشگری، سرمایه‌ مورد نیاز برای تبدیل یک منطقه روستایی به مقصد گردشگری، بسیار کمتر از دیگر مناطق بوده و میزان اشتغالی که در روستا ایجاد می‌شود، بیشتر از اشتغالی است که در شهر ایجاد می‌کند و درآمد در گردشگری روستایی، بیشتر بین مردم با دهک‌های اقتصادی پایین تقسیم می‌شود.

وی ادامه داد: صنایع‌دستی در نتیجه گردشگری روستایی قوت می‌گیرد و باعث می‌شود زیرساخت‌های زندگی و سکونت در منطقه تقویت شود. وقتی در منطقه رفت‌وآمد زیاد است، دکل‌های مخابراتی آنجا زیاد می‌شود. به این دلیل که ارائه خدمات، منطقی و به صرفه می‌شود و باقی زیرساخت‌ها نیز می‌تواند تقویت شود زیرا آن منقطه می‌تواند درآمد داشته‌ باشد و نهادها می‌توانند هزینه کنند.

جذابیت بالای گردشگری روستایی برای گردشگران خارجی
نجفی با یادآوری آموزش‌هایی که به کارشناسان گردشگری برای ارتقای کیفی گردشگری داده می‌شود، بیان کرد: در واحد شناخت گردشگری این نکته را آموزش می‌دهند که مقاصد گردشگری طول عمری دارد. این مقاصد ابتدا شناخته و بعد معروف می‌شوند و به اوج می‌رسند و دوباره از استقبال آن کم می‌شود؛ در نتیجه روستاها برای اینکه مقاصد گردشگری باشند، باید شناخته شوند.

به گفته وی، گردشگری روستایی برای دوستداران این حوزه، تجربه جدیدی است و افراد در نتیجه آن می‌توانند سادگی و آرامش مناطق را تجربه کنند. همچنین گردشگران مناطق روستایی می‌توانند تعامل بیشتری با مردم داشته باشند و با سنت‌های منطقه آشنا شوند. گردشگری روستایی برای گردشگران خارجی هم از جذابیت بالایی برخوردار است، زیرا ایرانیان افراد مهمان‌نواز و خونگرمی هستند و اصالت ایرانی را به خوبی حفظ کردند.

معرفی روستاها نخستین عامل رونق گردشگری است
نجفی با تاکید بر توسعه زیرساخت‌ها که از مزایای توسعه گردشگری در یک منطقه است، گفت: شرط رونق گردشگری در مناطق روستایی آن است که زیرساخت‌ها در همه بخش‌ها در شرایط مناسبی باشد. بسیاری از روستاهایی در مناطق مرزی، جذابیت‌های بالایی دارد. همچنین برای مثال کسی در قشم نمی‌تواند فرهنگ منطقه را ببیند و باید به روستاهای دورتر برود، در این مناطق بوم‌گردی وجود دارد. آنجا می‌توانند فرهنگ تاریخ و موسیقی محلی را از نزدیک ببینند.

یکی از شرط‌های بهره‌مندی از تجربه‌های جدید در روستاها، جسارت و قبول امکانات کم‌تر است. این کارشناس گردشگری در این‌باره توضیح داد: در مجموع، معرفی روستاها نخستین عامل رونق گردشگری است؛ افرادی که جسورترند و می‌توانند سختی را تحمل کنند، برای گردشگری به روستاها می‌روند، در نتیجه گردشگری در آن مناطق رونق پیدا می‌کند، زیرساخت‌ها بهبود می‌یابد و نهادهای دولتی و شبه‌دولتی دسترسی مناطق را بهتر می‌کنند.

نجفی بر ضرورت یادگیری زبان انگیسی در مناطق محلی گردش‌پذیر کشور تاکید کرد و گفت: در ایران با توجه به تنوع فرهنگی که داریم باید به گردشگری فرهنگی اهمیت داده شود. در ایران دو سبک گردشگری داریم، گروهی که علاقه‌مند به رفاه و آسایش‌اند و گروه دیگر تجربه‌گرا و دنبال کشف کردن و یاد گرفتن هستند. در این بخش، گردشگری کشاورزی نیز مطرح است. این سبک هنوز در ایران شناخته شده نیست و برای افرادی است که علاقه دارند کشاورزی را تجربه کنند. اینها می‌تواند زیرمجموعه‌های گردشگری روستایی باشد./ایرناپلاس