آبدانان؛ سرزمین قلعه های سنگی و دریاچه دوقلو «بزرگ ترین آکواریوم طبیعی جهان»

به گزارش ایرنا، ایلام را از دیرباز عروس زاگرس و نگین زاگرس می خوانند، کوه هاییش که در زمستان لباس سفید بر تن کرده و در بهار، دامن سبزرنگ از جنگل های بلوط و بَنُه و بوته های بادام کوهی بر دامنه های هایش، تن پوش مخملی را در افق دید و جلوی چشم هر رهگذری، ترسیم می کند که دل کندن از آن را بسیار سنگین می کند، وقتی صدای زنگوله های بر گردن گله ها و رمه ها، در دامن و دشت طنین انداز می شود، وقتی زیر سیه چادر« دَوار»، نور و گرمای آتشدان« کانِگ» گرمابخش و محفلی برای با هم بودن می شود و بوی نانِ « ساجی» با هیمه« هیزِم» بلوط، تا دور دست ها می پیچید و دود « کُتل» نشان از زندگی و حیات و آبادی دارد، آبادی از جنس محبت همراه با استواری و استقامت به قامت کبیرکوه و دینار کوه.

مواهب الهی در رشته کوه های زاگرس، بسیاری از مشتقان طبیعت، گردشگران و مسافران نوروزی را در این ایام که گردش روزگار از زمستان، سردی و سفیدی به بهار، نوروز و سبزی می گراید، به سوی خود می خواند تا دمی در دامان طبیعت، چشم خود را بر روی موهب الهی بگشایند و همانند درختان بلوط که سر بر آستان جانان به آسمان دارند، شکر باری الهی را بر این همه نعمت به جای آورده و اندوه دلها را با طراوت طبیعت زدوده و جان خویش را به رنگ طبیعت بالنده سازند.

در این میان شهرستان آبدانان که چون نگینی در حلقه دو رشته کوه کبیرکوه و دینارکوه قرار گرفته است، با جاده های پیچ در پیچ« کَوِر»، بوته های « تَره» و « پیچِک»، تازه که به سر « کوِر» می رسی، به موازتش عظمت دیناره کوه را در افق مغرب به تماشا می نشینی، بقعه امامزاده سید صلاح الدین محمد(ع) از نوادگان امام محمد باقر(ع)، میعادگاه عاشقان کوی دوست و دوستداران ائمه اطهار(ع) است تا با زیارت قبر مطهرش، نور معنویت را بر قلبشان جاری کنند، همانجا که بنگری، دیوارهای« پشت قلعه» نمایان می شود که در بالای تپه ای ذهن را به دوران ساسانیان و باستان می برد و چه شکوهی داشته و چه تفکری، قلعه هزاردر را که باید حتما دید، قلعه ای با مصالح سنگی که نشان از قدمتی طولانی دارد، از سیاه گاو که نگوییم، دریاچه ای که آب زلاش به چشمان غیر مسلح اجازه می دهد تا عمق دریاچه را به راحتی به نظاره نشست و از قدرت لایزال الهی بهره برد.

ایلام را می توان به دو حوزه سردسیر در شمال و گرمسیر در جنوب این استان تقسیم کرد، در هنگامی که قسمت های شمالی استان هنوز رنگ و بوی سرما را به خود دارند در جنوب استان، دشت و دمن سبز شد و کوه ها و دشت ها رخت خوشرنگ سبز را بر تن کرده اند و از این روی حوزه جنوب استان در آستانه نوروزی، میزبان گردشگردان و مسافران نوروزی است.

آبدانان شهریست در استان ایلام و در غرب ایران واقع در جنوب ایلام که از نظر جغرافیایی این شهر در میان دو کوه کبیر کوه و دینارکوه قرار گرفته، راه ارتباطی این شهر به دره شهر و مرکز استان یک مسیر بسیار پرپیچ و خم و خطرناک است که از دل کبیرکوه می‌گذرد، شهرستان آبدانان از بخش های مرکزی، سرابباغ و مورموری تشکیل شده‌ که دارای آثار باستانی و جاذبه های گردشگری بسیار ارزشمند از تاریخ کهن ایران و سرزمین عیلامیان است.

قلعه هزار دَر

قلعه‌ها از مهم‌ترین آثار تاریخی و معماری ایران هستند که برخی کارکرد نظامی و برخی دیگر به عنوان محل اسکان والی یک شهر یا ایالت مورد استفاده قرار می گرفته اند، برخی دیگر از این قلعه‌ها، مکان‌هایی برای اداره شهر محسوب می‌شدند، جایگاه و موقعیتی که قلعه در آن بنا می‌شود، می‌تواند نشانی بر کارکرد آن باشد، قلعه‌های خارج از شهر و روستا که موقعیت کوهستانی دارند، کارکردهای نظامی و دفاعی دارند و برای مقابله با دشمن و به قصد دفاع از مردم ساخته شده‌اند، قلعه هزار در یکی از قلعه‌های ساخته شده با کارکرد نظامی است که امروزه از جاهای دیدنی ایلام به شمار می‌رود.

این قلعه بدون شک یکی از دیدنی‌ترین و شگفت‌آورترین آثار معماری تاریخ ایران و از جمله جاهای دیدنی آبدانان است که از معماری خاص و طاق‌های هلالی زیبا برخوردار بوده و قدمت آن به دوره ساسانی می‌رسد، قلعه هزار در در تاریخ ۲۲ تیر ماه ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۷۴۴ به عنوان یکی از آثار تاریخی ایران به ثبت ملی رسید.

بررسی معماری قلعه نشان می‌دهد که قلعه هزار در به احتمال بسیار قلعه یا پادگان نظامی بوده است. پلان اصلی قلعه، مستطیل شکل بوده و مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه مستطیل شکل، شامل سنگ‌های تراشیده و قلوه ‌سنگ‌هایی است، این قلعه، دارای زیرزمین، طبقه همکف و طبقه بالا است و نور و تهویه آن از طریق دریچه‌هایی به قطر یک متر در سقف و دالان و اتاق‌ها تامین می‌شده است.

دریاچه دوقلو سیاه گاو

آبشار، چشمه، رودخانه، دریاچه و… هر کدام می‌توانند موقعیتی بی‌نظیر را برای سفری به یاد ماندنی در کنار خانواده و دوستان فراهم می‌کنند و در این میان دریاچه‌ها معمولا اکوسیستم‌های غنی‌تری دارند، برخی دریاچه ها، در مناطق کوهستانی، برخی در دهانه‌ آتشفشان‌ها و برخی دیگر در نقاط پستی مانند دره‌ها یا مناطق جنگلی قرار دارند، برخی از دریاچه‌ها دوگانه یا چندگانه هستند و به فاصله‌ کمی در کنار هم قرار گرفته‌اند، این نوع دریاچه‌ها چشم‌اندازهای بی‌نظیری را ارائه می‌دهند که در کمتر جایی می‌توان مشابه آن را یافت،. دریاچه دوگانه سیاه گاو از آنجایی که تنها دریاچه‌ی دوقلوی ایران است، موقعیتی بسیار ویژه دارد. این دریاچه از جاهای دیدنی شهرستان آبدانان است، این دریاچه در ارتفاعات هشت کیلومتری بخش سراب‌باغ شهرستان آبدانان قرار دارد و می‌توان گفت مهم‌ترین جاذبه‌ این منطقه محسوب می‌شود.

دریاچه‌ دوقلوی سیاه گاو، آکواریومی طبیعی است که در منطقه‌ای کوهستانی و نسبتا مرتفع قرار دارد، این پدیده‌ طبیعی بسیار نادر، شامل دو دریاچه است که توسط کانالی با عرض حدود ۸ متر و عمق ۴ متر و در نهایت طولی برابر با ۷۰ متر به همدیگر مرتبط شده‌اند که در هر ساعت حدود ۲۴۰ متر مکعب آبدهی دارد، حداکثر قطر دریاچه‌ها ۸۰ متر است ولی هر دو دریاچه‌ عمق‌های متفاوتی دارند، عمق دریاچه اول حداکثر ۳۰ متر و عمق دریاچه دوم در عمیق‌ترین نقطه به ۲۰ متر می‌رسد.

نکته‌ جذاب در مورد این دریاچه‌ها این است که آب آن‌ها بسیار زلال و شفاف است، به گونه‌ای که می‌توان تا عمق ۳۰ متری آن‌ها را مشاهده کرد، آب دریاچه از طریق منایع زیرزمینی تامین می‌شود و از عمر این دریاچه‌ها هزاران سال می‌گذرد و متاسفانه بر اثر فرسایش روز به روز در حال کوچک‌تر شدن هستند.

دژ جولبان

دژ جولیان که از جاذبه های گردشگری آبدانان به حساب می‌آید، در قسمت شمال شرقی شهر باستانی جولیان واقع در دهستان چم کبود در ۱۵ کیلومتری شهرستان ابدانان استان ایلام کشور ایران قرار دارد. جولیان که توسط محلیان با نام «ژیلیو» خوانده می‌شود در دامنه کبیرکوه قرار دارد و دارای قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال است، بر روی تپه ماهور طبیعی مشرف بر این شهر باستانی آثاری از این قلعه قدیمی قرار دارد که بصورت دژی مستحکم ساخته شده‌ است.

مصالح به‌ کار رفته در معماری بنا، سنگ و گچ است که بیشتر از قلوه سنگ‌های محل استفاده شده‌ است، دیوار این دژ با توجه به موقعیت تپه ساخته شده و از نظم خاصی برخوردار نیست.

قلعه هزارانی

قلعه هزارانی در امتداد جاده آبدانان مورموری، در ابتدای روستای هزارانی در بخش شمالی جاده قرار دارد و روی یک تپه‌ی طبیعی بنا شده است، این تپه ارتفاعی حدود ۱۰ متر دارد و در ساخت قلعه از مصالح سنگ و گچ استفاده کرده‌اند، بنا به شکل دالان‌های مستطیلی شکل و طویلی است که متاسفانه کاملا تخریب شده‌اند و به صورت مدفون و نیمه‌مدفون مشاهده می‌شوند.

قدمت این قلعه به دوره ساسانیان و سده‌های اولیه دوره تاریخی پس از اسلام بازمی‌گردد. قلعه هزارانی در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۴۶۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه به‌عنوان یکی از جاذبه های گردشگری آبدانان شناخته می‌شود.

بقعه امامزاده سید صلاح ‌الدین محمد(ع)

بقعه امامزاده سید صلاح‌الدین محمد(ع) به قرون هفتم و هشتم هجری قمری تعلق دارد، این اثر که در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۹۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید،‌ به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی آبدانان شناخته می‌شود، در اطراف حرم امامزاده سید صلاح‌الدین محمد، قبرستانی با قدمت زیاد وجود دارد که قبور اکثر اموات مردم این شهرستان در آن جای گرفته‌اند و می‌توان نقوشی مانند بز کوهی، تفنگ، شانه، مهر، تسبیح، قلیان و ابریق را روی سنگ‌قبرهایش دید.

قلعه پنج برار مورموری

قلعه پنج برار محدوده‌ای تاریخی است که در کوهپایه‌های جنوبی کوه کاه ماس، مشرف بر دشت مورموری ایلام واقع شده و قلعه پنج برار یکی از این آثار محسوب می شود، مصالح ساخت قلعه سنگ‌های نسبتاً بزرگ که از سنگ‌های رودخانه‌ای و بومی منطقه است، قلعه متعلق به دوران اسلامی است. این قلعه شامل دژ پیرامونی و بناهای داخل محوطه دژ می باشد.

آبشار ماهوته

آبشار ماهوته در نزدیکی روستای ماهوته(مال ملایی)، در ۱۸ کیلومتری جنوب آبدانان واقع شده است، رودخانه کوچک این روستا که از دامنه های دینار کوه سرچشمه می گیرد، در مسیر خود شادی و نشاط را به عشایر و روستاییان منطقه هدیه می دهد، شهرستان آبدانان در جنوب استان ایلام در از آب و هوای نسبتا گرمی برخوردار بوده ولی به واسطه وجود کوه ها و رودخانه های پرآب، دارای زیبایی های طبیعی بسیاری است، دینارکوه در غرب آبدانان و ادامه رشته کوه کبیرکوه در شمال آبدانان چهره بسیار جذابی به این منطقه بخشیده است، در میان طبیعت بکر این منطقه آثار بسیاری از تاریخ ایران باستان یافت می شود. از دیگر آبشارهای قابل ذکر در این منطقه میتوان به آبشار تختان و آبشار خروزان(خربزان) در ۵۰ کیلومتری غرب آبدانان به سمت میمه و همچنین آبشار کن شلول در نزدیکی روستای انجیره در ۳۵ کیلومتری غرب آبدانان اشاره کرد که زیبایی به واقع خیره کننده ای دارند.

آبشار تختان

آبشار تختان در روستای تختان واقع در دامنه جنوبی کبیرکوه در ۴۰ کیلومتری شمال غرب شهرستان آبدانان قرار دارد، از روستای تختان تا آبشار مذکور نیازمند صرف حدود یک ساعت پیاده‌روی با یک شیب ملایم است، آبشار تختان از جنوب کبیرکوه سرچشمه می‌گیرد و دارای آب زلال، خنک و قابل شرب می‌باشد که توسط شرکت آبفا در مسیری مشخص مهار شده و در ارتفاع ۶۰ متری آبشار زیبایی را به وجود می‌آورد، بهترین زمان برای بازدید از این آبشار زیبا سه ماه اول سال است.

امام زاده پیرمحمد

در ۵ کیلومتری جنوب شهر آبدانان در حد فاصل بین روستای پشت قلعه و جابر الانصار بنائی گنبد دار مربوط به قرون هفتم و هشتم هجری واقع شده که به نام امام زاده پیر محمد(ع) معروف است، این بنا بر پلانی مربع شکل ساخته شده و دارای یک ورودی در ضلع شمالی و یک فضای اصلی است، ورودی توسط درگاهی قوسی شکل به فضای اصلی بنا مرتبط می شود و دارای طاق نماهای جناقی و طاقی نیم دایره است که پس از ورود به آن در طرفین دو طاق باز مشاهده می شود، مصالح اصلی بنا را سنگ های تراشیده و ملاط گچ تشکیل می دهند که بعد از اتمام کار با اندودی از گچ پخته کل بنا پوشیده شده است، در اطراف بقعه قبرهایی وجود دارند که قدمت آنها گاه به زمان ساخت بقعه و هم عصر امام زاده می رسد، بر روی بعضی از سنگ قبرها تصاویری از سواره کار با نیزه و شمشیر و نقوشی از گل و گیاه و نقوش هندی حک شده است.

جولیان

شهر تاریخی جولیان (نام محلی ژیلیو) را می توان نمادی از معماری ایران کهن و تاریخ ساسانیان دانست، این شهر در زلزله ای وایرانگر در سال ۳۳۴ هجری قمری کاملا تخریب شده و به صورت تپه ای با چندین سنگ در آمده است، برای ساخت این مورد از جاذبه های آبدانان از سنگ، قلوه سنگ، گچ نیم کوبیده شده با پلان مستطیل و مربع که عرض دیوارهای آن قطور و دارای طاق، پنجره و درهای کوتاه بودند استفاده شده بود، برای رساندن آب به شهر از چشمه ای به نام ماه کوله که در نزدیکی قرار داشت استفاده می کردند و آب را از طریق لوله های سفالی به شهر می رساندند.

قدمت این شهر باستانی بیش از ۱۵۰۰ سال است و در آن زمان حدود ۵۰۰۰ نفر سکنه داشته است، در آن زمان شهری با موقعیت استراتژی برای شاهان ساسانی بوده است./ایرنا