نماز و توسعه فردی؛ چه زمانی حال شما خوب است؟   *حامد فتوت‌احمدی | پژوهشگر علوم قرآن و حدیث

و چیزی نیست که شما را بترساند، یعنی شما مورد رحمت هستید.

اوج اهمیت رحمت خدا آنجایی مشخص می‌شود که بدانیم خداوند، یکتا آفریننده و قانون‌گذار خلقت است. هیچ‌کس جز او نمی‌تواند در این دنیا قانون جدیدی در طبیعت قرار ‌دهد یا قانونی را تغییردهد. مثلا کسی نمی‌تواند شتاب جاذبۀ زمین را به دلخواهِ خود کم یا زیاد کند یا قانونی بگذارد که بر اساس آن، حسادت باعث پیشرفت انسان‌ها شود. تمامی قوانین خلقت، توسط یک خالق گذاشته شده است و او مهربانترین مهربانان است.

ایمان به این مفهومِ به ظاهر ساده، بسیاری از مشکلات بشریت را حل کرده و می‌کند. در اکثر فرهنگ‌های کهن، باور نادرستی وجود داشته که «ثنویت» نام دارد. مردم در آن زمان می‌پنداشتند که دنیا یک خدای خیر دارد و یک خدای شر. گمان می‌کردند این دو خدا پیوسته باهم در جنگ هستند و هیچ‌یک، هیچ‌وقت به طور کامل مغلوب نمی‌شود و هر ‌دو همیشه باقی هستند. برخی قوانین توسط خدای خیر گذاشته می‌شود که به نفع مخلوقات است. برخی قوانین را هم خدای شر می‌گذارد که به ضرر مخلوقات است. انسان‌هایی که چنین تفکری داشتند، مجبور بودند هر دو خدا را بپرستند؛ خدای خیر را برای گرفتن نعمت و خدای شر را برای دفع ضرر. مثال بارز این تفکر در میان مردم غرب آسیا در مورد بُت «هُبَل» بود؛ بُتی که همواره باید کودکان را برای او قربانی می‌کردند تا از شر او در امان باشند. در فرهنگ آسیای شرقی و چین نیز مردم از گذشته‌های دور تا همین حالا به دایرﮤ «ین ‌و یانگ» که مظهر دونیم بودن جهان است، اعتقاد دارند؛ دونیم یعنی نیمی شر و نیمی خیر.
در فرهنگ ثنویتِ پیش از اسلام، اهریمن و اهورامزدا هر دو صاحبان قدرتی مستقل بودند. هم اکنون در تایلند و برخی دیگر از کشورهای آسیایی، جلوی درِ خانه، جایگاهی هست که گل و غذا و ادویۀ خوشبو می‌گذارند تا ارواح خبیث و سرگردان از آنها بخورند و استشمام کنند و به ساکنین آن منزل آسیب نزنند. این افراد برای ارواح خبیث، قدرت مستقلی متصور هستند که می‌توانند به آنها صدمه بزنند.

اسلام و ادیان توحیدی به شدت با این تفکر مقابله کرده‌اند. ما خدای یکتایی را می‌پرستیم که هرچه داریم به واسطۀ رحمت اوست. ما از او می‌خواهیم تا ما را بیشتر در رحمتش داخل کند. اگر از او می‌ترسیم، به خاطر این نیست که به ما آسیب می‌زند، بلکه برای این است که مبادا به خاطر رفتار و اعمال بد ما، رحمتش را از ما دور کند. هرچه انسان به واسطۀ دعا و نماز، بیشتر با خدا ارتباط برقرار کند، از مهربانی او نصیب بیشتری می‌برد، نیروی درونش قدرتمندتر می‌شود و با امکانات و قوای بیشتری به سوی موفقیت گام برمی‌دارد.
سورۀ حمد که خدا آن را در نمازهای روزانه واجب کرده و ما آن را دست کم ۱۰ بار در روز می‌خوانیم، انسان را با لطافت خاصی به رحمت خدا پیوند می‌زند. خدا دوست دارد انسان‌ها او را به نام رحمتش بخوانند و بستایند. به او رو کنند و خود را لبریز از رحمت معجزه‌آسای او ببینند. راز قدرت نماز در پر شدن از رحمت خداست. می‌خواهم یکبار سورﮤ حمد را با هم مرورکنیم تا این شهد را با هم بنوشیم. اگر می‌خواهید نماز، شما را به رحمت و مهربانی خدا نزدیک‌تر کند، این مفاهیم را از قرآن بیاموزید و با احساس و باور آنها را تکرار کنید:
«بِسْمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحْمَنِ ٱلرَّحِیمِ»؛ به نام خداوندی آغاز می‌کنم که هر آنچه آفریده است و هرآنچه کرده و می‌کند، بر اساس مهربانی و رحمت است. او کارش مهربانی است.

«ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلْعَالَمِینَ، ٱلرَّحْمَنِ ٱلرَّحِیمِ»؛ او را ستایش می‌کنم. زیرا تمام خوبی‌ها از اوست و تمام زیبایی‌ها حاصل رحمت اوست. تشکر در اینجا کافی نیست، باید او را به مهربانی‌اش ستود. باید بگویم که تمام ستایشگرانِ عالم هنگامی که لب به ستایش می‌گشایند، در حقیقت محبّت و مهربانی او را می‌ستایند. زیرا همۀ خوبی‌های عالم، حاصل رحمت بیکران اوست. باید او را بپرستم و باید او را بستایم، از بس که زیبایی و خوبی آفریده است. مرا آفریده که نظاره‌گر باشم و از این‌همه زیبایی و لطفش لذت ببرم و تا می‌توانم ستایشش کنم.

«مَالِکِ یَوْمِ ٱلدِّینِ»؛ خبر خوش این است: آن خدایی که این قدر خوب و مهربان است، هم‌او صاحب‌اختیارِ روز جزا است. سر و کار ما در آن دنیا هم، خوشبختانه با آن مهربان‌ترینِ مهربانان است.

«إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ»؛ همه‌چیز در این دنیا در اختیار توست. من جز تو به کسی سرسپردگی ندارم و از غیر تو چیزی نمی‌خواهم، زیرا همگی به رحمت تو پایدار هستند. تنها از تو یاری می‌طلبم، زیرا همه‌چیز در اختیار توست و تو از روی رحمت، همواره آمادۀ کمک و بخشندگی به بندگان هستی. به مهربانی تو یقین دارم و آن را بارها در زندگی دیده‌ و تجربه کرده‌ام. پس برای خواستن، به جایی جز درگاه تو نخواهم رفت.

«ٱهْدِنَا ٱلصِّرَاطَ ٱلْمُسْتَقِیمَ»؛ خدایا! مرا در صراط مستقیمِ موفقیت در دنیا و آخرت قرار بده.

«صِرَاطَ ٱلَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ ٱلْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا ٱلضَّالِّینَ»؛ و آن صراط، راهی است که انسان را ذیل رحمت تو می‌آورد. من از تو می‌خواهم که مرا هم به راه کسانی رهنمون شوی که توانسته‌اند در دامنۀ رحمت تو قرار بگیرند و نعمت‌های تو را دریافت کنند. نه راه کسانی که از رحمت تو خارج شده‌اند و مورد خشم و غضب و نامهربانی تو قرار گرفته‌اند و نه راه کسانی که این‌همه مهربانی تو را ندیدند و به جای اینکه به سوی دامان مهر تو حرکت کنند، به سوی سراب‌هایی دروغین از مهربانی و رحمت، در این دنیای فریبنده حرکت کردند. کسانی که خیال کردند می‌توانند رستگاری را در خارج از رحمت تو بیابند. آنها همان‌هایی هستند که دریای مهرِ گستردﮤ تو را ندیدند و مأیوسانه و ناامیدانه، به سوی کویرهای خشک و بی‌آب شیطانی تغییر مسیر دادند.

قانون جذب

می‌توانید هرشب در نماز عشاء، برنامۀ روز بعد را مرور کنید و در حضور خدا و در سجادﮤ عبادت به او بگویید که در چه کارهایی بیشتر به رحمت او نیاز دارید و در کجا می‌خواهید تأثیر دعاهایتان را ببینید. اگر فردا ملاقات مهمی دارید یا یکی از اعضای خانواده امتحان سختی دارد یا قرار است در یک مسابقه شرکت کنید یا برای استخدام با مدیر مربوطه مصاحبه دارید، به خدا بگویید که در آن لحظات به مهربانی او نیاز دارید. دقیقا توضیح دهید و خود را در آن زمان و مکان فرض کنید و باور کنید که غرق رحمت الهی شده‌اید. آرامش عجیبی وجودتان را می‌گیرد. سعی کنید! امتحان کنید!
در نماز صبح هم فرصت دارید دوباره آنها را مرور کنید و بر آمادگی خود بیافزایید. می‌توانید با قلبی پر از توان و قوّتِ برگرفته از قدرتِ لایزال الهی به سوی سرنوشت بروید و آن را با تلاش و کوشش بسازید. این خواستن، شما را ذیل رحمت خداوند قرار می‌دهد. در بخش‌های قبل گفته شد که رحمت خدا همیشه و همه‌جا هست. این طور نیست که شما با دعا و نماز، توجه‌ خدا را به سوی خود بکشید و او به شما مهربان شود بلکه این شما هستید که از طریق دعا و رفع موانع، وارد حوزﮤ رحمت خدا می‌شوید. این شمایید که باید حرکت کنید. خدا پیش از این، کارِ خودش را انجام داده و رحمتش را گسترده است. اکنون نیز اراده کرده به شما کمک کند تا به آن رحمت نزدیک شوید و خود را درون آن غرق کنید. در این اصل، همه چیز به خود انسان بستگی دارد. این انسان است که انتخاب می‌کند مورد مهربانی قرار بگیرد، یا از آن خارج شود.
بگذارید یک راهکار به شما بگویم تا بفهمید آیا در متن جریان رحمت الهی قرار دارید یا برای آن مانعی ایجاد کرده‌اید. هروقت به ‌خودتان نگاه کردید و دیدید با وجود همۀ مشکلات دنیایی حالتان خوب است، از گذشته حسرت نمی‌خورید و غم آینده را در دل ندارید و چیزی نیست که شما را بترساند، یعنی شما مورد رحمت هستید. حالِ خوب در این دنیا، فقط از راه رحمت خداوند برای انسان پدید می‌آید. حال خوب به این معنا نیست که شما مشکلی در زندگی ندارید. یعنی اگر مشکلی هم هست، با کمک خدا حل می‌شود و نمی‌تواند حال شما را بد کند. به هر حال یا این مشکل، حاصل رحمت خداست که خودش نعمت است و جای ناراحتی ندارد یا اگر از رحمت خدا نیست، خیلی کوچک‌تر از رحمت خداست و شما به کمک خدا آن را حل خواهید کرد. پس دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.
باید با دعا و نیایش به خودتان انگیزه بدهید که بهتر تلاش کنید. مهر خدا شامل کسی می‌شود که بیشتر دعا و بیشتر تلاش می‌کند. این تلاش در قرآن به «عمل صالح» تعبیر می‌شود. هیچ‌کس بدون عمل، به جایی نمی‌رسد. برای رحمت خدا باید تنبلی و توهّم را کنار گذاشت. باید تلاش کرد و جنگید.

خداوند وقتی آدم را از بهشت بیرون کرد، می‌دانست که در این دنیا انسان‌ها با انواع مشکلات، سختی‌ها و ترس‌ها مواجه می‌شوند. بنابراین از طریق پیامبران، راه هدایت را به انسان‌ها نشان داد و فرمود «اگر از این راه بروید، هیچ‌کدام از این سختی‌ها نمی‌توانند شما را ترسان و نگران کنند و شما می‌توانید با همان حال خوبی که در بهشت داشتید، زندگی کنید.»

خدا فقط جسم انسان را از بهشت خارج کرده است اما هنوز انسان‌ها می‌توانند ذیل رحمت او، در همین دنیا مثل بهشت زندگی کنند و بهترین احوال را هم داشته باشند. فقط فرقش این است که از ما می‌خواهد از طریق راه هدایتی که خودش مشخص کرده به سویش حرکت کنیم. رمز حال خوب اولیاء خدا نیز همین است. آنها نمی‌ترسند و نگران نیستند، زیرا می‌دانند در راه هدایت حرکت می‌کنند و مورد رحمت خدا قرار دارند./ایرنا