انتقال منابع ویژه نابینایان به کتابخانه ملی، مشکل را حل می‌کند؟

به گزارش ایرناپلاس، امکان انتقال مرکز نابینایان رودکی به کتابخانه ملی در حالی اعلام شده‌ که این مرکز به عنوان بزرگترین مرکز فرهنگی نابینایان در کشور شناخته شده‌ است.
در مرکز فرهنگی رودکی علاوه بر تولید و توزیع کتاب‌های صوتی برای نابینایان، کتاب‌های بریل تولید می‌شود. تولید و توزیع کتاب‌های بریل برای نابینایان، اهمیت فعالیت‌های مرکز فرهنگی رودکی را چند برابر کرده‌ زیرا به دلیل هزینه بالای تولید این سبک از کتاب، تولید آن در ایران بسیار محدود است تا جایی که از هر نسخه کتاب دو تا سه نسخه وجود دارد.

در حالی احتمال انتقال بنیاد رودکی به کتابخانه ملی مطرح است که امکان دسترسی به مرکز فرهنگی رودکی بسیار ساده‌تر از کتابخانه ملی است. از طرفی در سال آینده با تغییر دولت، امکان تغییر رئیسان کتابخانه ملی و سازمان بهزیستی وجود دارد و تغییر مدیران به معنای نبود امکان دسترسی نابینایان برای مدتی طولانی‌تر از انتقال چند ماهه منابع، از مرکز فرهنگی رودکی به کتابخانه ملی خواهد بود.

تولید منابع، وظیفه کتابخانه ملی نیست
سهیل معینی رئیس هیات مدیره انجمن باور و رئیس هیات مدیره شبکه تشکل‌های نابینایان و کم‌بینایان کشور (چاووش) درباره چگونگی شروع روند گفت‌وگو برای انتقال منابع مرکز فرهنگی رودکی به کتابخانه ملی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: این مساله از آنجایی شروع شد که ۲۳ مهر اشرف بروجردی رئیس کتابخانه ملی به اتفاق وحید قبادی‌دانا رئیس سازمان بهزیستی دیدار مشترکی از مرکز فرهنگی رودکی داشتند.
در آن بازدید شائبه‌هایی شکل گرفت که کتابخانه ملی می‌خواهد از امکاناتش استفاده کند و مدیریت مرکز فرهنگی رودکی به کتابخانه ملی منتقل شود. وقتی این احتمال قوی شد، از طرف هیات مدیره شبکه تشکل‌های نابینایان کشور، نامه‌ای به خانم بروجردی نوشتیم و به طور رسمی این سوال را مطرح کردیم؛ «آیا انتقال مدیریت مرکز فرهنگی رودکی به کتابخانه ملی درست است؟»

معینی با بیان اینکه اساسنامه کتابخانه ملی، درباره پرسش‌ها و دغدغه‌های مرکز فرهنگی رودکی توضیح داد: اگر مرکز فرهنگی رودکی قرار است منتقل شود، باید توجه داشت، مهم‌ترین ویژگی این مرکز نه توزیع کتاب، بلکه تولید منابع اطلاعاتی است. آیا کتابخانه ملی می‌خواهد مدیریت این مرکز را برعهده گیرد؟ آیا مسئولیت تولید منابع اطلاعاتی را هم برعهده می‌گیرد؟ مطلعیم که وظیفه کتابخانه ملی در هیچ کشوری تولید منابع نیست؛ در نتیجه سوال ما این بود که مسئولیت کتابخانه ملی چه خواهد بود؟

رئیس هیات مدیره شبکه تشکل‌های نابینایان و کم‌بینایان کشور با تاکید بر اینکه منابع مرکز فرهنگی به صورت عمومی توزیع می‌شود، در حالی که توزیع عمومی منابع از وظایف کتابخانه ملی نیست، ادامه داد: وظیفه کتابخانه ملی، کمک به پژوهشگران و عمدتا اقشار محقق برای مراجعان عموما از کارشناسی به بالاست تا از منابع کتابخانه ملی بتوانند برای تحقیق و پژوهش استفاده کنند.
سوال از کتابخانه ملی این بود که آیا توزیع عمومی کتاب‌ها را برعهده می‌گیرد؟ آیا با پست، کتاب را برای نابینایان سراسر کشور ارسال می‌کند؟ از طرفی پرسیدیم با توجه به عدم دسترس‌پذیری کتابخانه ملی برای نابینایان، اگر کتابخانه ملی این مسئولیت را برعهده گیرد، چه مشکلی را از مشکلات نابینایان حل خواهدکرد؟

هنوز پاسخ رسمی دریافت نکردیم
معینی با بیان اینکه ماشین‌های چاپ بریل مرکز رودکی فرسوده است، این پرسش را مطرح کرد که، آیا کتابخانه ملی مسئولیت سرمایه‌گذاری و نوسازی این امکانات را برعهده می‌گیرد؟ بعد از مدتی پیگیر نامه ارسال شده به کتابخانه ملی شدیم. به ما اطلاع دادند خانم بروجردی نامه را برای پاسخگویی به مدیریت‌های کتابخانه ملی ارجاع دادند. بعد از پیگیری‌های مداوم هنوز پاسخ رسمی دریافت نکردیم؛ اما با دو تن از مدیران کتابخانه ملی صحبت کردیم، گفتند به هیچ عنوان دنبال انتقال مدیریت مرکز فرهنگی رودکی و امکانات مرکز نیستند و چیزی که از آن صحبت شده‌، انتقال منابع و آرشیو رودکی است.

او ادامه داد: وظیفه کتابخانه ملی است که از کل کتاب‌هایی که در کشور منتشر می‌شود، سه نسخه را در آرشیو خود داشته‌ باشد؛ ما هم با این مساله موافقیم؛ اما نکته‌ای که به اطلاع کتابخانه ملی رساندیم اینکه آرشیو مرکز رودکی شامل دو بخش است؛ یکی کتاب‌های گویاست.
تکثیر کتاب‌های گویا آسان است و کتابخانه ملی می‌تواند به راحتی این کتاب‌ها را تکثیر کند؛ هیچ مشکلی در آرشیو آنها وجود نخواهد داشت. اما درباره کتاب‌های بریل، بیشتر این کتاب‌ها تک نسخه‌ای یا در نهایت دو نسخه‌ای هستند زیرا در ایران کتاب بریل برای فروش تولید نمی‌شود. این کتاب‌ها به دلیل قیمت بالایی که در تولید دارند در یک یا دو نسخه تهیه شده‌اند و برای ارائه امانی در کتابخانه‌ها وجود دارند.

معینی با بیان اینکه اگر قرار باشد نسخه‌ای از آرشیو کتاب بریل مرکز فرهنگی رودکی در اختیار کتابخانه ملی قرار بگیرد، کتابی برای کتابخانه مرکز رودکی باقی نخواهدماند، گفت: در نتیجه اگر قرار باشد کتب بریل به کتابخانه ملی منتقل شود، کتابخانه ملی باید بودجه‌ای را در نظر بگیرد و از مرکز رودکی نسخ تک نسخه را چاپ کند و نسخ‌های جدید را در اختیار کتابخانه ملی قرار دهد، در این صورت مشکلی وجود ندارد؛ اما اگر قرار است کتاب‌های بریل مرکز فرهنگی رودکی به کتابخانه ملی منتقل شود، با آن مساله داریم زیرا مرکز رودکی به عنوان کتابخانه تخصصی برای نابینایان خالی از منابع خواهد شد و کتابی برای توزیع امانت باقی نمی‌ماند.

انتقالی که به زیان نابینایان است
پرسش دیگری که معینی مطرح کرد، اینکه اگر کتابخانه ملی خواستار توزیع کتاب برای نابینایان است، چه ظرفیت جدیدی برای نابینایان ایجاد خواهد کرد؟ زیرا همان کتاب‌ها توسط مرکز فرهنگی رودکی توزیع می‌شود.
او افزود: دسترسی به مرکز رودکی ساده‌تر از کتابخانه ملی است؛ البته گفتند قرار است تسهیلاتی برای دسترسی به کتابخانه بگذارند. اما بحث این است که چه ظرفیت جدیدی ایجاد خواهد شد؟ در غیر این صورت انتقال کتاب‌های بریل مرکز رودکی به معنای خالی شدن منابع یک کتابخانه عمومی است که به زیان جامعه نابینایان خواهدبود.

به گفته رئیس هیات مدیره انجمن باور، بزرگترین مشکل رودکی در این روزها، جدایی‌ از ساختار سازمان بهزیستی است، به همین دلیل مرکز فرهنگی رودکی بودجه مشخصی ندارد. در نتیجه سطح خدمات این مرکز نسبت به گذشته بسیار پایین آمده‌؛ اگر قرار است فکری به حال این مرکز شود، این فکر مستلزم توسعه و ایجاد امکانات جدید در مرکز به عنوان مهم‌ترین مرکز تولید و تکثیر منابع اطلاعاتی برای نابینایان است. باید مشکل مرکز فرهنگی رودکی حل شود و آن مرکز را از طرق برون‌سپاری یا واگذاری به مراکز تخصصی احیا کنیم، تا مرکز رودکی بتواند به چرخه تولید و تکثیر منابع نابینایان بازگردد.

توسعه مرکز رودکی
با اینکه مرکز رودکی با مشکلات ناشی از کمبود بودجه مواجه است، اما معینی مهم‌ترین مشکل این مرکز را به دلیل کمبود بودجه سازمان بهزیستی ندانست و گفت: بحث بر سر این است که ستاد بهزیستی دلیل ندارد که مراکز اجرایی داشته باشد -مسئولیت ستاد بهزیستی طراحی و برنامه‌ریزی و سیاستگذاری است- بنابراین سیاست ستاد بهزیستی بر این اساس است که همه مراکز اجرایی که زیرنظرش هستند -که فقط مرکز فرهنگی رودکی نیست – به بهزیستی استان منتقل کنند.

او ادامه داد: بحث ما این نیست که مرکز به استان منتقل نشود. حتی اگر از نظر مدیریت بهزیستی اعلام کردند که ستاد باید کار سیاستگذاری انجام دهد و این مرکز به بهزیستی استان تهران منتقل شود، مساله مهم این است که مرکز فرهنگی رودکی از ساختار تشکیلاتی بهزیستی حذف شده است. آیا برای مرکز رودکی در ساختار استان بودجه و ساختار تعیین می‌شود؟ اگر مرکز در هر کجا باشد آیا بودجه و ساختار آن احیا می‌شود؟
سازمان بهزیستی باید حمایت‌های خود را از این مرکز انجام دهد، مرکز فرهنگی رودکی درآمدزایی ندارد، اما مرکز مهمی از نظر تولید و توزیع کتاب‌های نابینایان است.

به گفته معینی، اگر هر برنامه‌ای برای فعالیت در آینده مرکز فرهنگی رودکی در نظر گرفته‌ شود، این نکته مهم است که اقدامات انجام شده به حفظ و توسعه این مرکز منجر شود. اقدامات باید به صورتی باشد که موجب تعطیلی خدمات این مرکز نشود زیرا بسیاری از نابینایان از آن منابع استفاده می‌کنند./ایرناپلاس