ضرورت‌های انتخابات شورا؛ نیاز به متخصص مدیریت شهری نه سخنران

کمتر از سه ماه تا برگزاری انتخابات شوراهای شهر باقی نمانده و در روزهای پایانی سال ۹۹، کاندیداها نسبت به ثبت‌نام در این انتخابات اقدام کردند.
شورای شهر به عنوان نهاد برخاسته از مردم، متولی مدیریت شهر و نظارت بر حسن اجرای قوانین است اما آنچه کارشناسان شهری به آن تاکید دارند لزوم ساختار تخصصی و توانمند در حوزه تصمیم‌گیری و مدیریت جامع این نهاد مدنی است.

محمد حسین بوچانی رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران و مشاور سابق رئیس شورای عالی استان‌ها در گفت‌وگو با ایرناپلاس با بیان اینکه شوراها براساس قانون وظایفی دارند، گفت: این وظایف را می‌توان در چهار دسته تقسیم‌بندی کرد.
نخستین و مهمترین وظیفه شوراها حوزه نظارت است. این نظارت ابعاد مختلفی دارد و شامل نظارت در زمان اجرا، پیش و بعد از اجراست. اگر قرار است پروژه‌ای در شهر اجرا شود شوراها می‌توانند پیش از آغاز پروژه، نظر نظارتی خود را داشته باشند. بعد اجرا هم می‌توانند حسابرسی کنند یا صورت‌های مالی پروژه را بررسی کنند.
کارویژه دوم شوراها هماهنگی با سازمان‌های مختلف برای حل مسائل شهری است. دستگاه‌های مختلف خدمت‌دهنده از آموزش و پرورش، محیط زیست، شهرداری، آب و فاضلاب، برق، حوزه رفاه یا وزارت علوم در شهر وجود دارد که هر کدام خدمتی را به شهر ارائه می‌کنند.

بوچانی افزود: کارکرد سوم شورا در حوزه اجراست. هرچند بسیاری اعتقاد دارند که شورا کار اجرایی ندارد اما برخی از فعالیت‌های شورا نزدیک به اجراست. انتخاب شهردار، انتخاب ذی‌حسابان و حسابرسان و بررسی صورت‌های مالی تلفیقی و تصویب تفریغ بودجه همانند وظایف عملیاتی و اجرایی هیات مدیره یک سازمان و شرکت است. کارکرد چهام شورا هم مقررات‌گذاری برای هماهنگی، نظارت و اجراست.

در مجموعه مدیریت شهری نتوانستیم هماهنگی مناسبی را بین دستگاه‌های اجرایی و حل مسائل شهری فراهم کنیم. به همین دلیل بهره‌وری ما در مدیریت شهری پایین است.شوراها در حوزه هماهنگی خوب عمل نکردند
بوچانی مهمترین مساله شورا در ادوار مختلف را «هماهنگی» دانست و گفت: ما در مجموعه مدیریت شهری نتوانستیم هماهنگی مناسبی را بین دستگاه‌های اجرایی و حل مسائل شهری فراهم کنیم. به همین دلیل بهره‌وری ما در مدیریت شهری پایین است.
در هیچ کدام از شهرهای کشور جایی وجود ندارد که به صورت تخصصی بین این دستگاه‌ها هماهنگی ایجاد کند در حالی که این دستگاه‌ها به صورت جدی به هم نیاز دارند.

این کارشناس مدیریت شهر تاکید کرد: باورم این است که شوراها پس از ۵ دوره در حوزه هماهنگی خوب عمل نکردند و این موضوع جای بحث دارد. درک کارشناسی در حوزه هماهنگی به شدت کاهش یافته است. جز در یک دوره خیلی محدود در سال اول دوره چهارم شورا در حوزه هماهنگی عملکرد خوبی نداشتیم.

وی درباره مسائل حوزه نظارت افزود: در حوزه نظارت هم حدود آن تعریف نشده است. فصل نظارت شوراها با مجلس هم هنوز به صورت دقیق مشخص نشده.

بوچانی افزود: در حال حاضر در شرایط کرونا دولت سهم عمده بودجه خود را صرف مصارف هزینه‌ای یعنی حقوق و دستمزد می‌کند و تصویب پروژه‌های عمرانی آن عمدتا زیر ۳۰ درصد است. در بیشتر دولت‌ها این گونه بوده و روشن است که دولت‌ها پروژه‌های عمرانی جدی برای کشور ندارند.
در این شرایط شهرداری‌ها توسعه فضای سبز و آتش نشانی را در دستور کار دارند. برخی از ساختمان‌هایِ میراثی را احیا می‌کنند. در مناسبت‌های فرهنگی پیشگام هستند. اگر همین مجموعه مدیریت شهری محدود نبود شاید وضعیت اداره شهرهای ما بحرانی‌تر از امروز بود.

وی ادامه داد: به طور حتم بدون شوراها و بدون این نظام‌ها که هنوز جای تقویت دارد، شهرهای ما با چالش‌های جدی‌تری همراه بود. شفافیت و انضباط مالی کمتری داشتیم و کیفیت زندگی در حوزه خدمات شهری در شهرها پایین‌تر بود؛ بنابراین استقرار نظام مدیریت شهری به خودی خود در راستای بهبود کیفیت زندگی و حمکروانی شهری است اما شهرها باید با کیفیت بیشتری اداره شود.

بدون شوراها و بدون این نظام‌ها که هنوز جای تقویت دارد، شهرهای ما با چالش‌های جدی‌تری همراه بود. شفافیت و انضباط مالی کمتری داشتیم و کیفیت زندگی در حوزه خدمات شهری در شهرها پایین‌تر بود.اعضای شورا باید متخصص مدیریت شهری باشند
به اعتقاد بوچانی که سابقه دبیری کمیسیون شوراها و مدیریت محلی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام را دارد، شوراها یکی از ضرورت‌های توسعه و پیشرفت شهر هستند و استقرار آنها کاری مهم بود. مسیری که شوراها در ادوار مختلف طی کردند سبب بهبود زندگی شهری شده است اما این شوراها می‌توانستند موفق‌تر عمل کنند.

این کارشناس مدیریت شهری ادامه داد: اعضای شوراهای شهر باید متخصص مدیریت شهری باشند. مدیریت شهری نهاد هزینه – درآمدی است. نماینده‌های مجلس وقتی وارد مجلس می‌شوند رابطه آنها با دولت بسیار کلی و کلان است. پهنه جغرافیایی و حوزه‌های کاری بسیار گسترده دارند.
شهر تهران که ۶۱۵ کیلومتر مساحت دارد هر روز باید زباله سطح شهر جمع‌آوری شود. هر روز باید مترو کار کند. به همین دلیل پیشنهادهای نظارتی و مقررات‌گذاری اعضای شورای شهر باید جنس تخصصی داشته باشد. آنها باید متخصص اداره مدیریت شهری باشند و به مدیران اجرایی کمک کنند و اقدامات آنها ساختار اداره مدیریت شهری را به تنش نکشد و مجموعه مصوبه‌های آنها سبب کاهش انگیزه نیروی انسانی در مجموعه نشود.

وی با بیان اینکه نمایندگان مجلس نمی‌توانند طرحی که بار مالی بیش از بودجه دارد، مصوب کنند، افزود: همین موضوع ساده در شوراها رعایت نمی‌شود و شوراها در طول سال مصوبه‌هایی را وضع می‌کنند که هم بار مالی مازاد بر بودجه مصوب دارد، هم ساختار و تشکیلات را تغییر می‌دهد و هم هزینه‌ها و مصارف را دچار تنش می‌کنند. این بار مالی در شرایطی ایجاد می‌شود که هیچ ردیف بودجه‌ای برای آن تعیین نمی‌شود.

به گفته وی، در گذشته بحث‌هایی در شورا وجود داشت که دو سازمان و شرکت شهرداری وارد بورس شود. یکی از روش‌های نظام سرمایه‌گذاری در شهر و نظام تامین مالی ورود سازمان‌ها به بورس است اما اتفاقا در دنیا شهرداری‌ها خیلی کم شرکت‌های خود را وارد بورس می‌کنند اما به جای آن، اوراق قرضه صادر می‌کنند. تشخیص این موارد نیاز به تخصص دارد.
اگر دندان شما درد می‌کند نمی‌توانید به سوپر مارکت فوق لوکس بروید، مساله شما با دندانپزشک حل می‌شود. مساله شهر هم با متخصصان مدیریت شهری برطرف می‌شود نه با سخنرانان مدیریت شهری.

اگر دندان شما درد می‌کند نمی‌توانید به سوپر مارکت فوق لوکس بروید، مساله شما با دندانپزشک حل می‌شود. مساله شهر هم با متخصصان مدیریت شهری برطرف می‌شود نه با سخنرانان مدیریت شهری.بوچانی با تاکید بر اینکه احزاب در این مساله بسیار مهم هستند، افزود: پایه تخصصی مدیریت شهریِ احزاب در ایران به شدت ضعیف است. احزاب هم باید به متخصصان پناه ببرند. من مخالف سیاسی بودن اعضا نیستم اما متخصص بودن باید شرط اول باشد زیرا شرط اول اداره شهر تخصص است.
شهرداری نهادی درآمدی-هزینه است یعنی اول باید سازوکار تامین مالی ایجاد و بعد هزینه شود. شهر فاقد نفت، بورس، سکه و دلار است. علاوه بر این ۹۰ تا ۹۵ درصد عرصه تهران هم ساخته شده است و نمی‌توان درآمدی زیادی از طریق دستکاری در بازار مسکن، زمین و مستغلات کسب کرد. در دنیا هم با این تنش‌ها مواجه بودند به همین دلیل سیستم تامین مالی خود را از زمین و مسکن جدا کردند.

شهر باید با آرامش بیشتر اداره شود
وی افزود: اطمینان دارم در ادوار آینده، جامعه و نهادهای سیاسی به متخصصان حوزه مدیریت شهری بر می‌گردند. شهر باید با آرامش بیشتری اداره شود و واقعیت این است که شهر دیگر تحمل اختلافات سیاسی مطرح شده در سطح ملی که بر حوزه اجرا تاثیر بگذارد را ندارد.
قبول دارم که شهرداری تهران نباید بدهی انباشته داشته باشد اما اگر تیمی که وارد مدیریت شهری می‌شود دائما شهر را ورشکسته بخواند و اعلام کند نمی‌تواند شهر را اداره کند در این صورت بازارهای مالی انگیزه‌ای برای همکاری با آن ندارند.

شهر باید با آرامش بیشتری اداره شود؛ واقعیت این است که شهر دیگر تحمل اختلافات سیاسی مطرح شده در سطح ملی که بر حوزه اجرا تاثیر بگذارد را ندارد.
بوچانی ادامه داد: اگر مدیریت شهری حرفه‌ای بود نظام مدیریت بدهی را در سیستم ایجاد کرده و تراز مالی مثبت یا منفی خود را افشا می‌کرد. همه شهرداری‌های دنیا بدهی دارند در ایران که دو شاخص تورم و رکورد در ادوار مختلف وجود داشته، انجام پروژه‌ها بهتر از صبر کردن برای تامین مالی در آینده و انجام پروژه است. اگر اعضا شورا متخصص مدیریت شهری باشند بر اساس کارکرد نظارتی خود اجازه ایجاد بدهی را به شهرداری می‌دهند اما به این شرط که ساختار مدیریت بدهی در یک نظام صحیح افشا شود تا مردم از آن مطلع شوند.

به اعتقاد بوچانی، تهران مجموعه‌ای از فرصت‌ها و تهدیدهاست که همه آنها ناشی از نظام برنامه‌ریزی گذشته است. وقتی مدیریت شهری تصمیمی می‌گیرد باید بداند نتیجه تصمیمش در ۱۰ سال آینده چه می‌شود.
اعضا باید بدانند مقررات وضع شده و ساختاری که تغییر می‌دهند منجر به چه تغییری در نظام درآمد و هزینه شهر می‌شود و در بلندمدت چه اثر مثبت و منفی در ساختار شهر دارد. درک این موضوع به طور قطع به تخصص نیاز دارد./ایرناپلاس