فرصت‌سازی برای موفقیت آموزشگاه‌های آزاد هنری

در کنار هنرستان‌ها و دانشکده‌های دولتی و نیمه‌دولتی در کشور، آموزشگاه‌های آزاد هنری هم وجود دارند که مشغول به کار و آموزش هستند. این آموزشگاه‌ها به صورت کاملاً خصوصی مدیریت می‌شوند و صدور مجوز آنها زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شود.

این مراکز در چند سال اخیر با استقبال بسیاری از سوی علاقه‌مندان به رشته‌های مختلف هنری مواجه شده و رونق گرفته‌اند؛ تا جایی که اوخر پاییز سال ۹۹ به منظور دسترسی و سهولت بیشتر برای متقاضیان و مدیران آموزشگاه‌های آزاد هنری، سامانه آموزشگاه‌های آزاد هنری افتتاح شد. خوشبختانه این رونق و استقبال تنها شامل تهران و علاقه‌مندان تهرانی به هنر نشده است و استان‌های دیگر هم شامل می‌شود.

در این‌باره دفتر برنامه‌ریزی و توسعه آموزش‌های فرهنگی و هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از صدور مجوز ۲۱۰ آموزشگاه آزاد هنری در استان‌های مختلف کشور در سال ۹۹ خبر داده که در رشته‌های نمایش، هنرهای تجسمی، موسیقی، خوشنویسی و هنرهای سنتی صادر شده است. اتفاقی که می‌تواند ضمن اثرگذاری و کارآمدی در استان‌ها و شهرستان‌های کشور، حرکتی به سمت عدالت آموزشی در کشور باشد.

با این تفاسیر این پرسش‌ها مطرح می‌شود که آیا آموزشگاه‌های آزاد توانسته‌اند به درستی اهداف خود را محقق کنند؟
اساسا تاثیر این آموزشگاه‌ها بر روند فعالیت‌های هنری در کشور چگونه است؟
این پرسش‌ها را با رضا مهدوی منتقد هنری، مدرس و کارشناس موسیقی در میان گذاشتیم.

ارتباط مربیان و استادان با کیفیت آموزشگاه‌های آزاد
مهدوی درخصوص تاثیر این آموزشگاه‌ها بر روند فعالیت‌های هنری کشور به خبرنگار ایرناپلاس گفت: اهمیت و ارزش و ضمانت اجرایی آموزشگاه‌های آزاد موسیقی، مانند مراکز رسمی و غیررسمی دیگر، مثل هنرستان‌های رسمی که دیپلم می‌دهند و دانشکده‌هایی که مدارک فوق‌دیپلم، لیسانس، فوق لیسانس و دکترا می‌دهند، استادان آنهاست؛ در غیر این صورت، آموزشکده‌ها تنها یک مجوزند با یک چهاردیواری که یک تابلو بر سر در آن می‌زنند و تبلیغاتش را شروع و هنرجو ثبت‌نام می‌کنند.
البته کیفیت آموزشگاه‌های آزاد به این بستگی دارد که استادان و مربیان آنها به چه سبک و شیوه‌هایی آموزش می‌دهند و تا چه اندازه به مبانی نظری و عملی موسیقی ملی ایرانی یا موسیقی کلاسیک مغرب زمین یا هر رشته دیگری که می‌خواهند آموزش دهند، متعهد هستند.

به گفته او، اگر استادان آموزشگاه‌ها سواد کافی و روش تدریس مناسب داشته باشند دیگر فرقی نمی‌کند که خصوصی باشند یا هنرستان و دانشگاه؛ چون در این صورت مانند مرکزی علمی عمل می‌کنند که هیات علمی دارد یا همانند هنرستانی است که تحت نظارت وزارت آموزش‌وپرورش است. هم پیش از انقلاب و هم بعد از انقلاب، آموزشگاه‌ها تا حد زیادی توانستند این رسالت را ادامه دهند و به موفقیت‌هایی هم برسند.
در دهه ۶۰ و بعد از انقلاب، آموزشگاه‌ها تعطیل شدند و در دهه هفتاد، به آهستگی دوباره مشغول به کار شدند. اما در دهه هشتاد که تا حدودی تعداد آموزشگاه‌ها بیشتر شد، وقفه‌ای در صدور مجوز به وجود آمد. در دهه ۹۰ متقاضیان در تهران و شهرستان‌ها زیاد شدند و آمار بالایی پیدا کرد که اتفاقا مورد اعتراض اهل فن هم قرار گرفت.

مشکلاتی که بر سر راه آموزشگاه‌هاست
این نوازنده و استاد سنتور درخصوص مشکلاتی که برخی از آموزشگاه‌های آزاد هنری با آن مواجه‌اند، افزود: کسانی که تحصیل‌کرده موسیقی هستند، می‌آیند و وارد این صنف می‌شوند و بعد از مدتی مجبور می‌شوند به دلیل گرانی اجاره‌بها یا مشکلاتی مانند کرونا که بسیاری را ورشکسته کرد، تعطیل کنند.
در این صورت تنها کسانی باقی می‌مانند که ملک شخصی دارند و استیجاری نیستند یا به هر قیمتی نمی‌خواهند درآمدزایی داشته باشند بلکه می‌خواهند آبرومندانه و شایسته مبانی علم موسیقی را به هنرجویانشان منتقل کنند. نکته اینجاست که متولیان بالادستی تصور می‌کنند با بالا رفتن آمار آموزشگاه‌ها رقابت به وجود می‌آید اما گاهی این شیوه به سمت رقابت ناسالم می‌رود و همیشه هم درست نیست.

به گفته مهدوی، اینجاست که از نظر کیفی سطح آموزش در آموزشگاه‌ها از پیش نازل‌تر می‌شود و مردم هم به اعتبار اینکه وزارت ارشاد مجوز داده به این‌ها رجوع می‌کنند و بعد از مدتی می‌بینند آن مدرس به لحاظ علمی و رفتاری جایگاه لازم را ندارد که باعث می‌شود هنرجو پشیمان شود و استعداد و تلاشش تداوم نیابد. حتی گروهی هم ترجیح می‌دهند با هزینه دو سه برابری، استاد خصوصی به منزل دعوت کنند.

چه آموزشگاه‌هایی مطلوب است؟
این کارشناس موسیقی معتقد است آموزشگاه‌ها زمانی ‌می‌توانند برای توسعه موسیقی ایران مطلوب عمل کنند، که مانند دانشگاه‌ها و هنرستان‌ها دقت کافی داشته باشند، در حد معقول هنرجو بپذیرند و به لحاظ علمی و فضای آموزشی، استانداردها را رعایت کنند.
وی ادامه داد: متاسفانه امروزه از نظر صنفی نیز اصول رعایت نمی‌شود. در گذشته نه چندان دور، صنوف باید از یکدیگر حداقل ۵۰۰ متر به لحاظ خیابانی و کوچه‌ای فاصله داشته باشند. در حال حاضر در یک ساختمان، دو آموزشگاه در کنار یکدیگرند.

این مدرس موسیقی با ارائه پیشنهادی درخصوص چگونگی نظارت بر آموزشگاه‌ها نیز گفت: بهتر است مرکز کنترل کیفی مانند سازمان استاندارد وجود داشته باشد. البته این استاندارد به این معنا نیست که شیوه‌های مختلف آموزشی زیرسؤال برود و تنها تابع یک تا دو مکتب آموزشی باشیم.

او یادآور شد: متاسفانه امروزه برخی از آموزشگاه‌های موسیقی برای اینکه هنرجویانشان را از دست ندهند، به بنگاه شادمانی تبدیل شده‌ و موسیقی پاپ محفلی آموزش می‌دهند. اولیای هنرجویان از مربی می‌خواهند به فرزندشان فلان آهنگ را که از تلویزیون و یا در فلان مجلس خانوادگی پخش شده آموزش دهند.
چنین آموزشگاه‌هایی برای اینکه شاگردان خود را از دست ندهند و بتوانند اجاره‌بها و هزینه‌های دیگر آموزشگاه را تامین کنند، به ناچار قبول می‌کنند. در این حالت خواسته یا ناخواسته از آن سرفصل‌های اصلی دور شده که این اتفاق برای سیستم آموزشگاهی کشور خطرناک است.
متاسفانه در فضای مجازی تبلیغاتی هم دیده می‌شود که برخی می‌گویند در ۱۰ جلسه می‌توانید فلان رشته هنری را یاد بگیرید. این اتفاقات لطمه‌هایی وارد می‌کند که در آینده بیشتر متوجه آسیب‌های آن خواهیم شد.

دلایل توفیق آموزشگاه‌ها نسبت به مراکز دیگر
این عضو دفتر تالیف کتب آموزشی آموزش‌وپرورش، در تشریح ابعاد مثبت و تاثیرگذار آموزشگاه‌های آزاد گفت: یکی از نکات بسیار مهم و مثبت آموزشگاه‌های هنری نسبت به مکان‌های آموزشی آکادمیک مانند هنرستان‌ها و دانشکده‌ها این است که در این مکان‌ها به طور اختصاصی یک هنرجو در چند سال یک نوع موسیقی و مکتب موسیقایی را به درستی از یک یا چند استاد برجسته می‌آموزد و متخصص و متبحر می‌شود. یعنی در نوازندگی یا در آهنگسازی تخصص پیدا می‌کند. چون فقط ذهن و حواسش به آموزشی که به او داده شده، معطوف است.

وی افزود:‌ در هنرستان‌ها و دانشکده‌های ما، دروس عمومی و ناکارآمد وجود دارد. اما کسی که آموزش خصوصی در آموزشگاه یا منزل می‌بیند می‌داند که هدف و دورنمایش چیست. از یک استاد هر آنچه را که نیاز است یاد می‌گیرد. اگر آن استاد در آن حوزه آموزشش تمام شود هنرجو را به استاد دیگری محول می‌کند که آموزش او در آنجا تکمیل شود. در حالی که در هنرستان‌ها، دانشکده‌ها و مراکز علمی کاربردی، چون صرفا نگاه مدرک‌گرایی است، امکان دارد در آن رشته هنری، متخصص و متبحر و معلم قابلی نشوند. از این جهت می‌توانیم بگوییم آموزشگاه‌ها توفیق بهتری نسبت به دیگر مراکز دارند. زیرا همه هوش و حواس و هدفشان این است که یک هنرجو را تا جایی که می‌توانند متخصص بار بیاورند./ایرناپلاس