راهکار بروکینگز برای مقابله با افراط‌ گرایی از طریق آموزش

اندیشکده آمریکایی «بروکینگز» [۱] در واکنش به تحولات حال حاضر جهان، تجربه حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ را دلیلی بر تلاش جامع کشور های دنیا برای مقابله با افراط گرایی دانست و در گزارشی عنوان داشت، اکنون غرب باید از هر امکانی برای باز تعریف الگوی خود برای مقابله با افراط‌ گرایی و تروریسم در سراسر جهان به شیوه‌ای جامع و مقرون به صرفه استفاده کند. در ادامه خلاصه ای از این گزارش را می خوانید:

تروریسم همچنان یک مشکل جهانی

با احتساب گذشت ۲۰ سال از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ ، مشخص است که جایگاه جهانی القاعده و گروه دولت اسلامی (داعش) تضعیف شده است. با این وجود گروه ‌های دیگری که به عبارتی از افراد باقی مانده از القاعده و داعش محسوب می‌شوند، بیشتر به صورت محلی و منطقه ‌ای فعالیت می کنند و در بسیاری از موارد در حال تجدید قوا یا قوی شدن هستند. از این رو تروریسم هم چنان یک مشکل در سراسر جهان است و افراط گرایی که به آن دامن می‌زند تا حد زیادی رفع نشده است.

تلاش‌ های انجام‌شده برای مقابله با افراط‌ گرایی در طی ۲۰ سال گذشته، وقتی که این گروه ها شروع به کار کردند، دیرتر آغاز شد و این اقدامات هرگز به اندازه لازم برای مقابله با تروریسم هماهنگ نبودند. تحقیقات نشان می‌دهد که افراط ‌گرایی از طریق سیستم ‌های آموزش و وضع قوانین و سیاست در سطح کشور ها روندی کاهشی به خود می‌گیرد اما با این وجود به دلیل عدم توجه ریشه ای به این پدیده روند خطرناکی را طی کرده‌‍‌اند.

توجه خاص به آموزش در مسیر مقابله با افراط گرایی

این طرح اولیه، یک الگوی جدید برای مقابله با افراط ‌گرایی مبتنی بر رویکردی از بالا به پایین در سطح کشور ارایه می‌دهد که بر آموزش و تجهیز شهروندان به مهارت تفکر انتقادی برای مقابله با تبلیغات افراط گرایانه متمرکز است. به طور خاص، یک تلاش جهانی و متمرکز در سازمان ملل ‌متحد برای مقابله با افراط ‌گرایی از طریق آموزش و رسانه پیشنهاد شده است.

یکی از راه‌های عملیاتی کردن این امر امضای کنوانسیون آموزش در زمینه مقابله با افراط گرایی توسط کشورهای عضو سازمان ملل متحد است. سپس باید از آنها درخواست شود که تحت آن چارچوب به توافقی برسند که بر اساس آن کشورهای امضا کننده متعهد شوند، سیستم‌های آموزش رسمی و رسانه‌ها را با مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ های مربوط به این امر مطابقت دهند.

حذف مطالب ستیزه‌ جویانه و حاوی نفرت و انزجار از برنامه‌ های درسی و آموزش مدارا و شکیبایی، آموزش تفکر انتقادی، آموزش چگونگی مقابله با تبلیغات افراط‌ گرایانه و یادگیری نحوه رمز گشایی اعتبار اطلاعاتی که از طریق رسانه‌های اصلی و شبکه‌های اجتماعی ارایه می گردد، از جمله این دستور العمل‌ها است. این روش‌ها برای مقابله با انواع افراط ‌گرایی بسیار نتیجه ‌بخش خواهد بود.

توصیه اصلی این است که به صورت ریشه‌ای برای مقابله با افراط‌ گرایی اقدام شود. به ویژه برای افرادی که در مراحل اولیه قرارگرفتن در طیف افراط ‌گرایی هستند، این اقدامات باید به گونه‌ای باشد که بتوان به طور موثر از پیشرفت آنان به مراحل بعدی جلوگیری کند. در این رویکرد نیازی نیست همه هزینه‌های اصلی مستقیما توسط یک کشور تامین شود.

در مرحله اول، به نظر می‌رسد اصلاح سیاست ‌های ملی آموزش با تمرکز بر سیستم ‌های رسمی تحصیلات و به ویژه برنامه‌ های درسی تاریخ در مدارس ابتدایی و متوسطه اقدام مناسبی برای مقابله با افراط ‌گرایی باشد. قوانین حقوقی کشور در زمینه توهین به مقدسات می‌تواند هدف بالقوه دیگری باشد اما تغییر همه موارد غیرممکن است. بنابراین آموزش عملی‌ترین نقطه برای شروع اصلاحات است اما هنوز هم به احتمال زیاد در این زمینه با مخالفت‌هایی روبه‌رو خواهیم شد. اصلاح برنامه درسی در کشورها یی که می‌خواهند از سیستم‌های آموزشی خود برای القای حس ملی‌گرایی در کشورشان استفاده کنند، به راحتی مورد قبول نمی افتد؛ این موضوع می تواند موجب کاشتن بذر افراط گرایی شود.

سازمان ملل و پیمان مقابله با افراط گرایی

بنابراین نباید چنین اقدامی به صورت دو جانبه و با تمرکز بر کشورهایی خاص بلکه باید با تلاش از طریق سازمان ملل متحد صورت گیرد. سازمانی که با بستر منحصر به فرد کشورهای مختلف در سراسر جهان را با خود همراه کرده‌ است. بهترین مدل برای پیروی از یک راهکار مشترک، تهیه توافقنامه‌ای همچون پیمان پاریس برای مقابله با تغییرات آب و هوا است که در سال ۲۰۱۶ در کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییر اقلیم امضا شد. اعضای سازمان ملل می‌توانند در زمینه آموزش نیز به توافقی دست یابند که بر اساس آن کشورهای امضا کننده متعهد می‌شوند سیستم‌های آموزشی را با مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها مطابقت دهند.

دولت‌ها باید بدانند که بزرگ‌ترین مانع برای مقابله با افراط‌گرایی تاکید بر آموزش رسمی است که کلید پرداختن به افراط‌گرایی محسوب می‌شود و می‌تواند آن را پرورش دهد و ابزار کلیدی برای مقابله با آن ایجاد تغییرات در این آموزش‌ها است. کشورها باید بدانند که منافع تصویب این توافقنامه افزون بر تاثیر مثبت بر دیگر کشورها به خود آن ها نیز خواهد رسید.

این پیمان شامل کشورهایی خواهد بود که متعهد به بررسی کامل برنامه‌های تحصیلی ملی و نیمه‌ملی (با توجه به این که تشکیل برنامه آموزشی ممکن است یک مسوولیت نیمه‌ملی باشند) هستند. این کشورها باید در آموزش های خود در زمینه تفکر انتقادی، نحوه مقابله با تبلیغات افراط گرایانه و آموزش نحوه تعیین اعتبار اطلاعات دریافتی رسانه‌های اجتماعی و جامعه تغییرات لازم را اعمال کنند.

برنامه‌های درسی تاریخ، مطالعات اجتماعی و مدنی باید کانون اصلی این تغییرات قرار گیرند اما نبود شکیبایی و تبلیغات در زمینه افراط‌گرایی می‌تواند در موضوعات مختلف از جمله در برنامه‌های درسی همچون زبان نیز رخنه کند. مولفه آموزش باید فراتر از آموزش رسمی به صورت بالقوه از طریق رسانه‌ها و با برنامه‌های آموزشی در تلویزیون و رسانه‌های مکتوب به بزرگسالان نیز ارایه شود. به عنوان مثال یک کمپین تبلیغاتی تلویزیونی می‌تواند به شهروندان آموزش دهد که «اخبار جعلی» چگونه به نظر می‌رسند و چگونه می‌توان آنها را تشخیص داد.

شورای امنیت سازمان‌ ملل طی دهه گذشته چندین قطعنامه از جمله قطعنامه CVE را برای مقابله با افراط‌گرایی و تروریسم ارایه کرده است. قطعنامه ‌هایی که فقط از طریق «تشویق» یا «اصرار» از کشورهای عضو می‌خواهد که به مقابله با افراط‌گرایی بپردازند و فقط به همین توصیه‌ها محدود می‌شود. رویکرد پیشنهادی برای توافق در چارچوب سازمان ملل متحد از تعریف و توصیه فراتر رفته و امضا کنندگان را ملزم به اقدام خواهد کرد.

این توافقنامه عنصر دیگری نیز دارد که مستلزم سرمایه‌گذاری پژوهشی در سطح کشور است تا روشن شود، چگونه سیستم آموزشی خاص هر کشور می‌تواند باعث افزایش افراط گرایی و تقویت آن شود. بنابراین می‌توان از راه حل‌های متناسب برای مقابله با این موضوع‌ها استفاده کرد. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل‌متحد (یونسکو) نیز می‌تواند به طور بالقوه چارچوب برنامه درسی پیشنهادی را که باید توسط کشورها تصویب شود، تهیه کند.

مقایسه شرایط کنونی با دوره پس از ۱۱ سپتامبر با توجه به شیوع بیماری همه‌گیر جهانی کرونا و تهدید افراط‌ گرایی، اشتباه است و نباید از درس‌های دو دهه گذشته در مبارزه با افراط‌ گرایی و تروریسم در سراسر جهان دور شویم. در عوض، ما یک فرصت برای بازتعریف الگوی خود برای مقابله با افراط‌ گرایی و تروریسم داریم و باید این کار را به‌طور جامع و موثر از طریق هدایت کشورها به سمت ایجاد تغییر بین‌المللی در سیستم آموزشی و برنامه‌درسی انجام دهیم.

[۱] موسسه بروکینگز یک اتاق فکر آمریکایی دارای سابقه بیش از یک قرن در عرصه پژوهش های سیاسی و اجتماعی است که به طیف گسترده ای از موضوعات داخلی آمریکا و مسایل بین المللی می پردازد. این اندیشکده در سال های اخیر در صدر موفقترین و موثرترین موسسات مطالعاتی جهان در حوزه مختلف سیاسی و اجتماعی قرار داشته است.

* انتشار این مطلب به معنای تایید محتوای آن نیست./ایرنا