در شبکه برق کشور چه می‌گذرد؟

به گزارش ایرناپلاس، بررسی آمارهای اعلام شده در صنعت برق نشان می‌دهد ظرفیت اسمی نصب شده برق کشور در پایان سال ۹۸ برابر با ۸۴ هزار مگاوات بوده که از این میزان ۱۰۰۰ مگاوات از نیروگاه اتمی بوشهر و فقط ۷۰۰ مگاوات از نیروگاه‌های بادی و خورشیدی است.
هرچند به گفته رضا اردکانیان وزیر نیرو، ظرفیت نصب شده نیروگاهی اکنون به ۸۵ هزار و ۳۱۳ مگاوات رسیده که نزدیک به ۱۲ هزار مگاوات از این میزان ظرفیت مربوط به نیروگاه های برق آبی بوده و حدود ۷۰ هزار مگاوات از نیروگاه‌های حرارتی است.

با این حال، ظرفیت اسمی، فقط در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد و ارتفاع صفر از سطح دریا محقق می‌شود؛ ظرفیت بخش حرارتی با افزایش ارتفاع و دما، کاهش می‌یابد؛ در حالی که کشور ما مرتفع بوده و ارتفاع بسیاری از شهرها نسبت به سطح دریا بیش از یک هزار متر است که در نتیجه توان نیروگاه را کاهش می‌دهد. همچنین با افزایش دما از ۱۵ درجه، توان نیروگاه کم می‌شود. به همین دلیل، زمانی که ما به پیک مصرف می‌رسیم، همزمان توان نیروگاه‌ها نیز کاهش می‌یابد؛ این از ویژگی نیروگاه‌هاست و کاری برای آن نمی‌توان کرد.

به گفته وزیر نیرو، در تابستان حدود ۵۰ هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاه ها به غیر از برق آبی‌ها را در دسترس داریم که در بهترین شرایط، مجموع تولید برق کشور حدود ۶۰ هزار مگاوات خواهد بود.

در سال ۹۸ تولید هم‌زمان برق در پیک سال کشور، در مجموع ۵۷ هزار مگاوات بوده، یعنی از ۸۴ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده، در گرمای هوا و پیک بار، ۵۷ هزار مگاوات برق تولید کرده‌ایم که از همین میزان تولید نیز ۱۱ هزار مگاوات آن هسته‌ای و برق‌آبی بوده است و حدود ۴۶ هزار مگاوات از نیروگاه‌های حرارتی.

دلایل قطعی برق، از تلفات شبکه تا سیستم توزیع
مجموع مصرف بخش خانگی، اداری، تجاری، و عمومی کشاورزی حدود ۵۵ درصد است. وقتی دمای هوا بالا رفته و سیستم‌های سرمایشی وارد مدار می‌شوند، در همان زمان توان تولید کاهش یافته و این دو، دست به دست هم می‌دهد و باعث خاموشی می‌شود.
دلیل دیگر، تلفات شبکه است که از ۱۵ درصد در سال ۹۲، به ۱۱ درصد در سال ۹۶ رسیده و به گفته معاون امور توزیع توانیر، اکنون میزان تلفات شبکه برق ۹.۷۶ درصد است. یعنی حتی با وجود این بهبود در شبکه، ۱۰ درصد برق تولیدشده هم در شبکه از بین می‌رود.
اتفاقی که افتاده این است که ما در بخش مصرف نیز با افزایش جمعیت و هم با تغییر الگوی مصرف مواجه‌ هستیم. در هر خانه‌ای نسبت به ۲۰ سال پیش، تجهیزات برقی بیشتری داریم و تغییر سیستم سرمایشی از کولر آبی به کولر گازی و چیلر و استفاده از برق با مصرف‌کننده‌های تبریدی بسیار زیاد می‌شود. (دستگاه‌های تبریدی با از بین بردن رطوبت و کاهش دمای هوای حاصله از کمپرسور، موجب ورود هوای مناسب می‌شود.)

مشکل دیگر، مربوط به کاهش بارندگی است. ظرفیت ۱۲ هزار مگاواتی نیروگاه‌های برق‌آبی در سال گذشته، به دلیل بارندگی خوبی بود که داشتیم، اما بارندگی امسال کمتر است. ضمن آنکه نیروگاه‌های برق‌آبی ما ذخیره‌ای هستند، نه جریانی. یعنی نمی‌توان کل ۱۲ هزار مگاوات را به طور پیوسته در مدار داشت؛ بلکه دِبی(میزان آب ورودی) رودخانه‌های مرتبط با سدهای ما به‌گونه‌ای است که نمی‌توانند ۲۴ ساعته تولید کنند؛ در واقع آب در ساعت‌های محدودی برق تولید می‌کند و از سد خارج می‌شود اما برای جمع‌شدن همین میزان آب پشت سد، ۲۴ ساعت زمان لازم است.
اکنون طبق صحبت مسئولان وزارت نیرو، نیمی از این ظرفیت از شبکه خارج شده و فقط ۵ تا ۶ هزار مگاوات ظرفیت برق‌آبی قابل استفاده است.

به گفته کارشناسان صنعت برق، توان عملی تولید برق ما در پیک ۶۳ هزار و ۵۰۰ مگاوات بوده اما تولید همزمان در پیک، اکنون ۵۷ هزار مگاوات است؛ دلیل آن مواردی همچون کاهش توان برخی واحدها، خروج موقتی آنها، مشکلات تأمین لوازم یدکی و تعمیرات واحدها و عدم فعالیت برخی از آنهاست. به این ترتیب حدود ۷ هزار مگاوات هم به این شکل از دست داده‌ایم.
در کنار این موارد، اگر توان تولید را بالا ببریم، اما شبکه توزیع را اصلاح نکنیم، ظرفیت خطوط به حدی می‌رسد که بیش از آن توان انتقال برق را ندارند و ما با اینکه در بخش تولید تا حدی جلو هستیم، عقب افتادگی بسیار زیادی در بخش انتقال و توزیع برق داریم.
بخش تولید برق، ۱۵، ۱۶ سال است که خصوصی شده و اکنون نزدیک به ۵۰ درصد تولید برق کشور توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و این روند به خوبی پیش رفته است؛ اما بخش توزیع و فوق توزیع، به میزان تولید، خوب پیش نرفته و در مواردی محدودیت انتقال داریم، به این معنا که توان تولیدی هست اما نمی توان آن را داخل شهر برد.

از طرف دیگر، تغییر الگوی شهرسازی را با این همه آپارتمان‌های جدید و مجتمع‌های تجاری جدید داریم که همه در وسط مناطق شهری ساخته می‌شود و پیش از راه‌اندازی آنها، باید ظرفیت تولید بالا برود و وقتی این هدف محقق نمی‌شود، این وضعیت شاهد هستیم که مصرف‌کننده زیاد می‌شود؛ آن هم در حالی که ممکن است خارج از مرزهای شهر نیروگاه باشد اما توان انتقال نیست.

سرمنشاء روند قطعی برق
این مشکل در یکی دو سال اخیر ایجاد نشده و زمان زیادی است شروع شده اما اکنون به بخش خانگی رسیده است. از اواسط دولت اول آقای احمدی‌نژاد، کم‌کم به هم خوردن توازن تولید و مصرف برق شروع شد اما در آن سال‌ها کاهش قابل ملاحظه بار صنایع بزرگ در ساعات پیک انجام می‌شد. بعد به صنایع متوسط رسید و بعد چند سال است که شهرک‌های صنعتی هم جیره‌بندی شده‌اند و حالا که همه بخش‌ها درگیر شده و پیک‌زدایی اتفاق افتاده، به قطعی بخش خانگی و اداری نیز رسیده است.

به گفته متخصصان صنعت برق، این موضوع مشکلی است که از ۱۲، ۱۳ سال پیش در کشور وجود دارد و براحتی امکان رفع آن نیست. ساخت یک نیروگاه، ۳ تا ۴ سال زمان می‌برد. پروژه‌های انتقال نیز بسیار هزینه‌بر و زمان‌بر هستند. اگر بارندگی خیلی خوب باشد و ۱۱۰۰۰ مگاوات ظرفیت برق‌آبی را داشته باشیم، وضعیت همانند سال گذشته، بهتر می‌شود اما امسال به دلیل کاهش بارندگی‌ها، از ابتدای خرداد روند خاموشی شروع شده و ممکن است در ماه‌های گرمتر گسترده‌تر شود.

طبق نظر کارشناسان این صنعت، هرچند مسئولان وزارت نیرو یکی از دلایل خاموشی‌ها را استخراج رمزارز اعلام کرده‌اند که میزان آن حدود ۲ هزار مگاوات است، اما با این حال، از مهمترین دلایل آن، عقب‌ماندگی انباشته و فاصله ایجادشده بین شبکه تولید و توزیع با مصرف زیاد است .
البته این مشکل فقط با تامین بودجه مناسب برای ساخت نیروگاه و گسترش شبکه توزیع، برطرف نمی‌شود؛ زیرا مسیر اصلی برای حل این معضل، تغییر الگوی مصرف مردم و گام برداشتن به سمت استانداردسازی مصرف و البته، ضرورت تولید وسایل برقی استاندارد است./ایرناپلاس