رسانه‌ها و مدیریت بحران کرونا

عصر حاضر با گسترش فناوری، تاثیر ارتباطات و به کارگیری انواع سیستم های هوشمند، فضایی بحرانی را در شرایط زیست محیطی جامعه جهانی حاکم ساخته است. رسانه ها با نقش و مسوولیت خطیری که بر عهده دارند، موظفند هر لحظه افکار عمومی جهان را از شرایط حاکم بر دنیای پیرامون و آثار بحران های اجتماعی ناخواسته آگاه کنند.

بحران جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بشر است و هر جا حادثه‌ای به وجود بیاید، رسانه به یکی از مهم‌ترین صحنه‌ گردانان آن بدل می‌شود تا حدی که دیگر نمی‌توان حادثه ای را بدون رسانه تصور کرد و در این میان کرونا موجب بحران ارتباطات از منظر فردی شده است و پیوند میان رسانه و کرونا را باید در ارتباطات بحران جستجو کرد. بنابراین در این شرایط بحرانی، مسوولیت رسانه ها بیش از هر زمانی می تواند، سخت و سنگین باشد.

اهمیت این موضوع باعث شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا گفت وگویی با «محمدتقی روغنی‌ها» کارشناس رسانه و استاد دانشکده خبر انجام دهد که در ادامه متن گفت و گو را می خوانیم:

خبرنگاری و بحران کرونا

یکی از بحث هایی که امروز در حوزه رسانه داریم، موضوع خبرنگاری بحران است. موضوع کرونا امروز به صورت فراگیر در دنیا بوجود آمده به نوعی یک بحران اما بحران فراگیر جهانی است. اینکه مسوولیت رسانه در دوران بحران چیست؟ طبیعتاً خبرنگارها و رسانه ها در زمان بحران، چه بحران آسیب های اجتماعی باشد یا جنگ، زلزله، آتشفشان، بلایای طبیعی یا بحران بیماری کرونا که امروز به شکل یک اپیدمی و بیماری فراگیر جهانی است، در هر کدام از این بحران ها چند اصل کلی را باید مورد توجه قرار دهند.

رسانه و سردرگمی های بحران کرونا

آنچه که ما در مورد رسانه و کرونا در این مدت حدوداً ۲ ساله با آن مواجه بودیم، این است که برخی اطلاعات ناقص و اشتباه در خصوص این بیماری منتشر شده؛ اطلاعاتی که بسیاری از آنها با یکدیگر در تناقض هستند در مورد مسایل پزشکی و غیرپزشکی از جمله در خصوص واکسن ها، داروهای گیاهی، طب های سنتی.

مخالفت ها و موافقت ها با این داروها و واکسن ها و مسایل بسیار زیاد دیگری که‌ در این حوزه مطرح است، سبب شده تا با وجود اینکه بیش از ۲ سال از موضوع کرونا می‌گذرد اما هنوز یک سردرگمی بسیار زیادی بین مردم جامعه وجود داشته باشد.

دریافت اطلاعات از منابع موثق و معتبر در خصوص کرونا

رسانه ها در وهله نخست باید اطلاعات را از منابع موثق دریافت کنند و در خصوص منشا این بیماری، روش های پیشگیری، درمان و دیگر موارد به طور دقیق و شفاف اطلاع‌رسانی کنند و در اختیار عموم قرار دهند؛ یعنی اطلاعات دقیق و درست در زمینه روند بیماری و موارد پیشگیری و رعایت پروتکل ها را از مسوولان و مقامات مرتبط با این بحران از جمله وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا دریافت و سپس در اختیار مردم قرار دهند تا آنها را نسبت به شرایطی که با آن مواجه هستند، واقف و مطلع کنند و هم از نگرانی های بی مورد جلوگیری شود و هم اینکه مردم را نسبت به مقابله با این بیماری آگاه کنند. بنابراین اولین‌ اقدام یک رسانه این است که باید در مورد بحران یک اطلاع‌رسانی دقیق، منطقی، علمی و اصولی انجام دهد.

رسانه و آگاهی بخشی  و فراهم کردن زمینه ها در مواجه با بحران کرونا

از دیگر وظایف رسانه ها این است که با توجه به اهمیت بحران کرونا تلاش کنند که این بیماری به نگرانی های عمیقی منجر نشود که جامعه را به لحاظ ذهنی و فکری دچار آشفتگی شود و شرایط عادی اجتماع را بیش از حدی که خود این بحران ایجاد کرده، متزلزل کند. بنابراین آنچه که در گام دوم رسانه باید به آن توجه نماید، آگاهی بخشی و فراهم کردن زمینه هایی است که بحران را تشدید نکند. نگرانی های بیش از اندازه ایجاد نکند و یک فضای ذهنی غیرمتعارفی به وجود نیاورد.

انعکاس نگرانی های مردم به مسوولان در خصوص کرونا

رسانه باید نگرانی ها و تشویش خاطرهایی را که در جامعه و مردم به خصوص در زمینه این بیماری به وجود آمده است به مسوولان منعکس کنند. مردم طبیعتاً در شرایطی که نگرانی هایی در زمینه سلامت دارند، نگرانی هایی هم نسبت به وضع اقتصادی – معیشتی و درآمدهای خود دارند، این بیماری نگرانی ها و مشکلاتی نیز در زمینه اجتماعی – فرهنگی ایجاد کرده است که اطلاعات دقیق این موارد و امثال آن را رسانه ها باید در اسرع وقت به طور دقیق در اختیار مسوولان کشور قرار دهند، تا آنها بتوانند با سرعت بررسی و تصمیمات منطقی و پیشگیرانه مقتضی شرایط اتخاذ کنند.

اطلاعات نادرست رسانه در مورد کرونا

متاسفانه در بعضی از رسانه ها اطلاعات درست و واحدی در مورد کرونا از مراجع قابل قبول به مردم داده نمی شود و هر فرد اطلاعات کاملاً متناقض و غلطی ارایه می‌دهد که البته بخشی از این به دلیل وجود شبکه های اجتماعی و مجازی است. اطلاعات نادرست و تحریف شده در لابه لای مطالب منتشر شده توسط آنها  بسیار زیاد دیده می‌شود و مردم را نسبت به شرایط گمراه می کنند. لذا چالشی که الان وجود دارد، این است که اطلاعات مردم نسبت به این بیماری دقیق نیست و همین شاید باعث شده که بسیاری از مردم نسبت‌ به‌ موضوع کاملأ بی تفاوت باشند.

مثلاً در استفاده نکردن از ماسک و رعایت دستورالعمل ها و مواردی که رعایت آنها در این شرایط خاص بسیار ضروری است، توجهات کمتر شده است و عده ای با بی اعتنایی به این‌ قضیه برخورد می‌کنند. خیلی از مسوولان نیز اطلاعات درست و به موقع در اختیار مردم قرار نداده اند، یعنی حتی مسایل علمی مربوط به کرونا آنچنان که باید و شاید در دسترس مردم قرار نگرفته  است و در عین حال نگرانی ها هم در مردم ایجاد شده که خیلی از آنها کاملاً بی اساس است و می توانست با افزایش آگاهی لازم از این تشویش ها و اضطراب های بی مورد کاسته شود.

مخابره چندگانگی اطلاعات از دستگاه‌های دولتی و اجرایی کشور

یکی از مشکلات در چندگانگی اطلاعاتی است که از دستگاه‌های دولتی و اجرایی کشور مخابره و منتشر می‌شود. اگر فقط یک مرکز ملی مثل ستاد ملی کرونا مسوول ارایه‌ درست و به موقع مسایل و اطلاعات مربوط به این بحران بود، شاید تاحدودی این مشکلات چندگانگی اطلاع‌رسانی کاسته می شد و می‌توانست تاثیر بهتر و کارآمدتری در کنترل این بیماری و آسیب های ذهنی  و روحی ایجاد شده در مردم داشته باشد، چون به هر حال کنترل بحران کرونا به لحاظ علمی و پزشکی کار رسانه ها نیست که باید انجام دهند و آن چیزی که رسانه ها باید توجه کنند، این است که نگرانی ها را کاهش دهند، اطلاعات صحیح به مردم ارایه و آنها را آگاه کنند و برای  پیشگیری و حل مشکلات جامعه گام های محکم تری بردارند اما طبیعتاً حل اساسی مسایل به عهده مراکز علمی و پزشکی کشور است که واکسیناسیون را هر چه زودتر به صورت جدی و عمومی انجام دهند چون از مهمترین عوامل تاثیرگذار خواهد بود اما به لحاظ روحی، روانی، اجتماعی و دادن آگاهی های لازم، کار رسانه ها است که یک منبع آگاه و معتبر را به عنوان مرجع مشخص کنند که همه اطلاعات لازم از این مرجع منتشر شود.

رسانه ها و اقناع مردم در خصوص کرونا

رسانه ها تلاش خود را تا حدود زیادی انجام داده اند، منتهی این فعالیت ها چون از مرجع درستی نبوده به نتیجه مطلوب و لازم نرسیده است و ضعف هایی داشته و نتوانسته متناسب با شرایط و در زمان و مکان لازم وظایف خود را به نحو مطلوبی در مورد مسایل مربوط به این بیماری کرونا انجام دهند اما به هر حال رسانه ها تاثیر زیادی داشته اند اما آنچه مورد انتظار بوده قطعا به دست نیامده است. نه تنها در ایران که در سایر کشورها هم با توجه به بازتاب هایی که از رفتارهای اجتماعی مردم می‌توان مشاهده کرد به این نتیجه می‌رسیم که در آن کشورها نیز رسانه ها توفیق زیادی برای متقاعد کردن، اقناع و بهینه سازی زندگی مردم بدست نیاورده‌اند. به عبارتی حتی در بعضی از کشورهای اروپایی مردم یک نگاه قابل تأمل در مورد پذیرش این بیماری ندارند. لذا بخش عمده ای از این مشکلات ناشی از سوء مدیریت و ندانم کاری ها است به طوری که مشکلات اقتصادی در زمان مواجهه‌ با این بیماری نگرانی‌ها را بیشتر کرده است./ایرنا