ایران و عربستان در مسیر بازسازی روابط

وزیر امور خارجه سعودی در تازه‌ترین اظهارنظر درباره بازگشایی مناسبات با جمهوری اسلامی ایران و در نشست خبری مشترک با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیان داشت که مذاکرات تهران و ریاض در مرحله مقدماتی پیش می‌رود.

به گزارش منابع مختلف خبری، دور تازه مذاکرات تهران و ریاض برای بازسازی روابط مخدوش شده، در بغداد از سر گرفته شده است. بنا به اعلام دو مقام عراقی به خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در روز دوشنبه ۵ مهر، دور جدید مذاکرات بین نمایندگان ایران و عربستان سعودی در بغداد برگزار شده است؛ مذاکراتی که از سوی این مقام‌ها مثبت ارزیابی شده است.

به گفته این مقام‌های عراقی، در ملاقاتی که هفته گذشته برگزار شد، مذاکرات در مورد طرحی که دو کشور قبلا در مورد آن توافق کرده بودند از جمله گشایش نمایندگی‌های دیپلماتیک دو طرف ادامه یافت.

دور چهارم مذاکرات تهران- ریاض

پیش از این، سفیر ایران در عراق هم از آغاز مذاکرات میان دو طرف خبر داده بود.  «ایرج مسجدی» روز جمعه دوم مهر با بیان اینکه دور چهارم گفت‌وگوهای ایران و عربستان در بغداد برگزار خواهد شد گفته بود که این مذاکرات با شتاب پیش می‌رود.

مسجدی در گفت وگو با خبرگزاری عراق (واع)، بدون اشاره به زمان دقیق و جزییات بیشتر این مذاکرات اعلام کرده بود که دور چهارم گفت‌وگوها با عربستان در بغداد برگزار خواهد شد که امیدواریم رو به پیشرفت و سازنده باشد.

سفیر ایران در بغداد ضمن ابراز امیدواری در مورد اینکه این مذاکرات به نتایج مشخصی دست پیدا کند، از تمایل دو طرف برای گفت وگو و دست یابی به نتیجه خبر داده بود.

پیش از مسجدی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هم روز پنجشنبه اول مهرماه، از تماس‌های منظم‌تر با عربستان سعودی در چند ماه اخیر خبر داده و گفته بود که درباره موضوع‌های دوجانبه «پیشرفت‌های خوبی» صورت گرفته است.

به گفته «سعید خطیب‌زاده» از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم، پیام‌ها در سطح مناسبی ردوبدل شده است.

عراق در نقش میانجی

از ۶ سال پیش تاکنون که روابط ایران و عربستان به خاطر اعدام شیخ نمر و تعرض برخی نیروهای خودسر به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد و متعاقب آن جنگ یمن به سردی گرایید، تاکنون نام کشورهای مختلفی چون چین و عمان برای ایفای نقش واسطه میان تهران و ریاض مطرح شده است.

با گسترش و تعمیق دامنه اختلاف‌نظرها میان تهران و ریاض در حوزه‌هایی چون یمن و مذاکرات هسته‌ای، برخی کشورهای عربی چون بحرین، امارات و  مصر هم به تاسی از عربستان رویکرد غیرمسالمت‌آمیزی در ارتباط با ایران در پیش گرفتند و  توصیه‌های مبتنی بر الزامات ترمیم روابط دو همسایه قدرتمند برای حفظ ثبات و امنیت منطقه و تلاش‌های احتمالی میانجی‌گرانه مورد بی‌توجهی قرار گرفت. تا اینکه عراق به عنوان همسایه مشترک دو کشور این نقش را بر عهده گرفت و این نقش مقبول دو طرف افتاد،چنانکه مسجدی در فروردین ۱۴۰۰ گفت : جمهوری اسلامی از میانجی‌گری بغداد برای نزدیک کردن تهران به کشورهایی که با آنان دچار چالش شده‌ایم یا روابط با آنها به سردی گراییده است حمایت می‌کند و این موضوع به اطلاع مقامات عراقی هم رسیده است .

مسجدی با اشاره به نقش مهم نخست وزیر عراق در برگزاری سه دور قبلی مذاکرات ایران و عربستان گفته بود بعد از مستقر شدن دولت جدید ایران به ریاست سیدابراهیم رئیسی ، دور چهارم گفت‌وگوهای تهران و ریاض برگزار خواهد شد.

مسجدی تاکید کرده بود که «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق نقش مهمی در برگزاری سه دور قبلی مذاکرات میان ایران و عربستان داشت و تهران احساس خوبی نسبت به دور بعدی برای رسیدن به نتایج خوب دارد.

اراده دو کشور برای ترمیم مناسبات

نشانه‌های روشنی از اراده جدی تهران و ریاض برای ترمیم روابط از دست رفته وجود دارد. هر دو کشور ایران و عربستان سعودی  نسبت به ادامه گفتگوهای دوجانبه و چشم‌انداز احتمالی بهبود روابط ابراز امیدواری کرده‌اند.

جمهوری اسلامی ایران همواره تمایل خود به توسعه روابط با همسایگان و گسترش مناسبات منطقه‌ای را به صورت شفاف بیان کرده است. ایران با طرح ابتکار عمل‌هایی چون مجمع گفت وگوهای منطقه‌ای و طرح صلح هرمز که بر مشارکت وهمکاری جمعی کشورهای منطقه مبتنی است، رویکرد منطقه‌ای تعامل‌جویانه خود را عملا به همسایگانش اثبات کرده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز نخست مهرماه با اشاره به اینکه  طی چند ماه گذشته چند دور گفتگو با دولت عربستان در بغداد داشتیم، گفت: در خصوص موضوعات دو جانبه گفتگوهای خوبی شده است. در خصوص امنیت خلیج فارس نیز  پیشرفت در گفتگوها خیلی جدی بوده است.
خطیب زاده تاکید کرد: این گفتگوها هیچ وقت متوقف نشده است و پس از روی کارآمدن دولت دکتر رئیسی نیز در سطح مناسبی پیامها رد و بدل شده است.
سخنگوی وزارت امور خارجه در عین حال اظهار داشت: فکر می کنیم اگر دولت پادشاهی عربستان سعودی به این پیام جمهوری اسلامی ایران توجه جدی کند که راه حل مشکلات در منطقه ، درون خود منطقه است و باید به یک ساز و کار فراگیر منطقه ای برسیم، ما می توانیم رابطه پایدار و خوبی میان دو کشور مهم منطقه یعنی ایران و عربستان داشته باشیم

این موضع در جریان «نشست بغداد» که ماه گذشته برگزار شد و و رهبران کشورهای همسایه عراق در آن شرکت داشتند هم برجسته شد. «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان در این نشست یک بار دیگر اعلام کرد که ایران برای توسعه همکاری‌های دو جانبه و منطقه‌ای آماده است.

از دید بسیاری ناظران، در شرایط حاضر گویا عربستان هم نسبت به ترمیم روابط با ایران به جمع‌بندی نهایی رسیده است. الزامات بین‌المللی بعد از روی کار آمدن «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا و پایان دریافت حمایت‌های بی چون و چرای «دونالد ترامپ» در ازای خریدهای تسلیحاتی هنگفت، فرسودگی۶ ساله در جنگ یمن، افزایش آسیب‌پذیری مواضع عربستان در برابر نیروهای مردمی یمن، شکاف میان اعضای «شورای همکاری خلیج فارس» و اختلاف با متحدان قبلی از جمله امارات، گسترش ناامنی در منطقه، و … ریاض را به فکر بهبود ارتباطات با ایران انداخته است.

«سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی در سخنرانی خود برای هفتاد و ششمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به صراحت ابراز امیدواری کرد که مذاکرات کشورش با ایران منجر به اعتمادسازی شود.
ملک سلمان افزود: عربستان سعودی به صلح به عنوان یک گزینه راهبردی برای حل بحران در خاورمیانه ایمان دارد. جامعه جهانی امروز با چالش‌هایی مواجه است که تقویت همکاری بین المللی چند جانبه را می‌طلبد. سیاست خارجی عربستان سعودی بر اهمیت تحکیم امنیت، ثبات و حمایت از راه حل‌های صلح آمیز تأکید دارد.

آنچه مسلم است اینکه امروز اراده‌ای جدی میان مقام‌های تهران و ریاض برای احیای روابط و بهبود مناسبات دوجانبه ایجاد شده است؛ اراده‌ای که با ایفای نقشی میانجی از سوی کشوری چون عراق بسترهای لازم را برای تحقق فراهم می‌یابد. به حتم ثبات و امنیت منطقه از بازسازی روابط تهران و ریاض تاثیر مطلوبی خواهد پذیرفت و روزنه‌هایی تازه به روی تحقق ابتکارهای پیشنهادی ایران برای نظام امنیت جمعی منطقه گشوده خواهد شد./ایرنا