میزبانی حافظیه شیراز از ۴۰ هزار گردشگر؛ فرصت یا تهدید؟ * فرزانه قنبر دزفولی

زمانی که به آرامگاه حافظ شیرازی پای می‌نهی، شکوهی وصف‌ناپذیر را پدیدار می‌یابی که مسّرت روح را می‌فزاید و اعجاز مسیحاییِ نسیم دل‌انگیز بهاری‌اش در نخستین روزهای سال نو روح انسان را در یک چشم بر هم زدن از این جهان خاکی به آسمان‌ها پرواز می‌دهد و شکرانه سپاس را بر ذهن و زبان جاری می‌کند.

این مکان بی مثال هر سال با فرا رسیدن فصل بهار آغوش خود را به سوی میهمانان نوروزی می‌گشاید و دل‌های محرمان راز را چنان در تماشا به تمنا می‌نشاند که هرکس در هر کسوت و به هر طریق، وصف بی‌پایانش را به زبان دل خویش، معنا می‌کند.

گشوده شدن درهای آرامگاه حافظیه به روی مسافران نوروزی

اگرچه همه گیری کرونا نزدیک به دو سال مانع از حضور گردشگران در این مکان در ایام نوروز شد اما امسال با بهتر شدن شرایط شیوع این ویروس، بار دیگر درهای آرامگاه حافظیه به روی میهمانان نوروزی گشوده شد و این مکان دلگشا در روزهای آغازین سال پذیرای شیفتگان خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی و گردشگرانی بود که از سراسر این سرزمین برای زیارت مزار حافظ به شهر راز سفر کرده‌اند.

آرامگاه حافظ پیشتاز در استقبال از میهمانان نوروزی

آرامگاه حافظ که در باغی مصفا در شمال شیراز قرار دارد، هر سال با استقبال بسیاری از سوی گردشگران داخلی و خارجی مواجه می‌شود به گونه‌ای که با اعلام اداره‌ کل میراث فرهنگی فارس این مجموعه همواره در صدر مکان‌های پُربازدید گردشگری فارس قرار دارد.

امسال نیز مجموعه حافظیه تاکنون توانسته بیشترین بازدید را در میان اماکن تاریخی فرهنگی و یادمان‌های فارس به خود اختصاص دهد.‌

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس چهارشنبه سوم فرودین‌ماه اعلام کرد که از روز ۲۷ اسفندماه ۱۴۰۰ تا دوم فروردین ماه جاری، ۳۳۸ هزار و ۴۳۴ نفر از یادمان‌ها و آثار تاریخی فارس بازدید کردند که مجموعه فرهنگی آرامگاه حافظ در همین بازه زمانی با ۱۱۶هزار و ۳۳۷ نفر بازدیدکننده، در صدر بازدید مسافران نوروزی از اماکن تاریخی و فرهنگی فارس قرار دارد و در بین دیگر اماکن فرهنگی تاریخی پیشتاز در استقبال میهمانان نوروزی است.

از حال ناخوش درختان نارنج آرامگاه حافظ تا نیاز این مکان به تعمیرات اساسی

با این حال این زیارتگاه که شُهرت جهانی دارد و از مشهورترین و محبوب‌ترین مکان‌های دیدنی در شهر شیراز به‌ شمار می‌رود با مشکلات و ضعف‌های بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند که این مشکلات نه تنها از چشم هیچ بیننده‌ای پنهان نمی‌ماند بلکه اعتبار این مجموعه تاریخی و شهر شیراز را در ایامی مانند نوروز که با فوج عظیمی از مسافران روبه رو هستیم خدشه‌دار می‌کند.

میزبانی حافظیه شیراز از ۴۰ هزار گردشگر؛ فرصت یا تهدید؟

این مجموعه فرهنگی در برخی از قسمت‌ها نیاز به ترمیم و تعمیرات اساسی دارد که در صورت کم‌توجهی به این موضوع شاهد از بین رفتن این مکان و پیامدهای مادی و معنوی جبران‌ناپذیری خواهیم بود.

احوال ناخوش درختان نارنج حافظیه نیز از دیگر مشکلات این مکان فرهنگی تاریخی است. درختان نارنج که یکی از نمادهای شیراز و زینت بخش آرامگاه شاعر بلندآوازه ایران محسوب می‌شوند دچار برآمدگی در تنه و شاخه و برگ‌های خشکیده، شده‌اند و موجبات بدمنظر شدن این مکان را فراهم کرده‌اند که این مسئله در روزهای بهاری بیش از پیش خاطر علاقمندان به گردشگری و محیط زیست را آزرده می‌کند.

افزون بر این نحوه مدیریت این مکان در ایام نوروز، تعداد محدود باجه‌های بلیت فروشی و ایجاد صف‌های طولانی برای تهیه بلیت نیز در روزهای نخست فروردین ماه، انتقاد بسیاری از مسافران نوروزی را برانگیخت.

عدم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در ایام نوروز

عدم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در ایام نوروز در شرایطی که با ازدحام جمعیت در حافظیه روبه رو هستیم هم از دیگر معضلاتی است که باعث دغدغه و نگرانی شهروندان و علاقمندان به حضور در این مکان شده است.

تا پیش از شیوع کرونا، هر سال شهروندان شیرازی و میهمانان نوروزی این شهر، جشن تحویل سال را بر سر مزار حضرت شمس الدین محمد حافظ یا اماکن مقدس همچون حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) برگزار می‌کردند.

امسال نیز پس از دو سال تعطیلی، مراسم تحویل سال شامگاه یکشنبه با حضور ۴۰ هزار نفر در حافظیه شیراز برگزار شد. در حالی که انتظار می‌رفت با تداوم بیماری کرونا شیوه‌نامه‌های بهداشتی با حساسیت بیشتری در این مکان اجرا شود اما هنگام برگزاری مراسم سال تحویل نه تنها فاصله‌گذاری اجتماعی رعایت نشده بود بلکه بسیاری از مردم حتی از زدن ماسک اجتناب کرده بودند. بی‌توجهی بازدیدکنندگان به رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در روزهای اول و دوم فروردین ماه هم تا حدود زیادی به چشم می‌خورد.

حضور مهمانان نوروزی؛ رونق گردشگری یا تخریب اماکن فرهنگی تاریخی!

همچنین فیلم‌ و عکس‌های منتشر شده از لحظه تحویل سال در آرامگاه حافظ گویای این است که تعدادی از افراد برای وارد شدن به حافظیه به جای ورود از در اصلی از دیوارهای جنوبی این مجموعه که از نرده‌های آهنی ساخته شده به این مکان هجوم آوردند و حتی بعضی از مردم پس از حضور در حافظیه بدون توجه به اهمیت تاریخی این زیارتگاه، خواسته و ناخواسته آسیب‌هایی را به این مکان وارد کردند.

ورود به محوطه چمن‌کاری شده و از بین بردن فضای سبز، گل‌ها، شمشادها و نهال‌های حافظیه از اتفاقات ناخوشایندی بود که در شب عید نوروز رقم خورد و این اتفاقات باعث مطرح کردن پرسش‌هایی از سوی مخاطبان شبکه‌های اجتماعی شد که آیا حضور مهمانان نوروزی در شیراز رونق صنعت گردشگری را به دنبال خواهد داشت یا موجبات آسیب به اماکن فرهنگی را فراهم می‌کند؟

نورپردازی نامناسب در زیارتگاه جهانی حافظ

نورپردازی و برق‌کشی در مجموعه فرهنگی حافظیه به عنوان مکانی که از شهرت جهانی بهره می‌برد نیز با مشکلات بسیاری روبه رو است به طوری که قطعی برق حافظیه در بخش کافی شاپ در شب عید باعث سردرگمی مسافران نوروزی شد.

این در حالی بود که پیش از این هم برق این مکان در روز چهارشنبه ۲۷ بهمن‌ماه ۱۴۰۰ قطع و سامانه الکترونیکی صدور بلیت و همچنین دستگاه آبسردکن مجموعه با مشکل مواجه شد که شرکت توزیع نیروی برق شیراز در آن زمان اعلام کرد که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس شش ماه قبض برق را پرداخت نکرده و بدهی سنگینی دارد.

با توجه به مواجه شدن میراث فرهنگی با این مشکل در ماه‌های پایانی سال انتظار می‌رفت که تمهیدات اساسی‌تری برای عدم تکرار این تجربه در ایام نوروز اندیشیده شود اما قطعی برق در شب عید بیانگر این بود که هنوز هم این مسئله آن طور که باید از سوی متولیان میراث فرهنگی جدی گرفته نشده است.

این موضوع در حالی است که حافظیه بیشترین سهم بازدید را در اماکن فرهنگی گردشگری شیراز دارد و به تبع آن، درآمد زیادی از بلیت فروشی ایجاد می‌شود و حداقل انتظار، بهره‌مندی این مجموعه از درآمدهای خود است.

ضرورت نظارت بر رفتارهای مخرب بازدیدکنندگان و کنترل ازدحام جمعیت

بدون شک سرریز موج عظیم مسافران و گردشگران در این مکان که از فضای محدودی بهره می‌برد و همچنین عدم فرهنگ‌سازی مردم برای حضور در این زیارتگاه که از اهمیت جهانی برخوردار است افزون بر اینکه موجبات تخریب این اماکن تاریخی را فراهم می‌کند می‌تواند فاجعه انسانی هم به دنبال داشته باشد.

برای نمونه، فشردگی جمعیت در لحظه خروج مردم پس از پایان مراسم تحویل سال مشکلات بسیاری را برای شهروندان و مسافران حاضر در این مکان ایجاد کرد و این مسئله می‌توانست منجر به فاجعه انسانی در ایام نوروز شود.

در رابطه با مسائل آرامگاه حافظ، خبرنگار ایرنا تا لحظه انتشار این مطلب، موفق به گفت و گو با مسئولان میراث‌فرهنگی استان نشد.

آرامگاه حافظ نیازمند نظم و انتظام

نبود فرهنگ‌سازی لازم برای استفاده مردم از این اماکن و عدم برخورداری حافظیه از امکانات و تجهیزات مناسب به عنوان مکانی با شُهرت جهانی در حالیست که اماکن تاریخی فرهنگی در سرتاسر جهان قوانین سختگیرانه‌ای برای بازدیدکنندگان وضع کرده‌اند تا حفظ و حراست از میراث فرهنگی را به بهترین شکل انجام دهند. لذا نیاز است تدابیر کافی برای حل مشکلات این مکان فرهنگی که نقش بسزایی در رونق گردشگری شیراز دارد اتخاذ شود. بدون شک این مجموعه فرهنگی برای استقبال از بازدیدکنندگان و مهمانان نوروزی نیازمند به قوانین و مقررات سختگیرانه‌تری است تا افزون بر بهره‌گیری از رونق گردشگری بتوان زمینه حفاظت و نگهداری از این مکان تاریخی را هم فراهم کرد و اینجاست که صلابت سخن حافظ شیرازی بیش از پیش آشکار می‌شود که می‌گوید:

چو مهمان خراباتی به عزت باش با رندان

که درد سرکشی جانا گرت مستی خمار آرد

حافظیه یا آرامگاه حافظ محل خاکسپاری حافظ شیرازی شاعر قرن هشتم هجری است که از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهر شیراز به شمار می‌رود و در حدفاصل چهارراه حافظیه و چهارراه ادبیات قرار دارد./ایرنا