یادداشت؛ چند نکته درباره یک توافق

محمد ایمانی در یادداشتی درباره توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان نوشت: توافق ایران و آمریکا برای مبادله زندانیان و همچنین آزادی ۶ میلیارد دلار از منابع بلوکه شده ایران در کُره جنوبی، موضوعی بود که ظرف یک سال گذشته حاصل شده بود، اما طرف آمریکایی چند بار دبّه کرد.

یک علت، پیام عقب نشینی و شکستی بود که از سوی طرف آمریکایی به دنیا مخابره می‌شد. علت دوم، امیدی که به آشوب‌افکنی در ایران بستند، اما جز ناکامی دستگیرشان نشد. حالا برخی منابع اپوزیسیون، اجرایی شدن توافق را خنجر آمریکا به پهلوی خود ارزیابی می‌کنند.

بر اساس اخبار منتشره، توافقِ به تاخیر افتاده، اکنون در حال اجرایی شدن است. قرار است ایران، تا زمان اطمینان از دسترسی به پول‌ها، پنج جاسوس زندانی را آزاد نکند.

به اعتبار تجارب عهدشکنی آمریکا، نباید کمترین کوتاهی در زمینه اخذ تضمین عملی (و نه زبانی) انجام شود. گفته شده خروج زندانیان آمریکایی از ایران، چند هفته به طول خواهد انجامید تا مطالبه طرف ایرانی تضمین شود.

در آمریکا، سناتور تام کاتن، توافق را “رقص دولت بایدن به ساز ایران” خوانده و مایک پنس معاون رئیس جمهور در دولت سابق گفته: “این بزرگ ترین باجی است که تاکنون به ایران داده ایم”. مایک پمپئو هم می‌گوید “آزادسازی ۶ میلیارد دلار برای ایران، معامله وحشتناکی است”.

پس از آزادی بخشی از منابع مالی بلوکه شده در عراق، این دومین موفقیت کشورمان، بدون دادن امتیازات هنگفت هسته‌ای و غیر هسته‌ای در روند معیوب برجام است.

دولت قبل در برجام، هم بخش مهمی از برنامه هسته‌ای را تعطیل کرد، هم تعهد پاریبس را پذیرفت -تا مصرف سوخت‌های فسیلی و نیروگاه سازی را کاهش دهد که نتیجه‌اش ناترازی فعلی در تامین برق و … است-، و هم قول همکاری بیشتر برای برجام‌های دو و سه را داد. و بدین ترتیب گروگان برجام شد.

کسانی، توافق اخیر را با آزادی جیسون رضائیان مقایسه کرده و گفته‌اند که از آن توافق عقب تر است؛ چرا که در توافق مذکور، آمریکا پول نقد به ایران داد. این قیاس، مع‌الفارق و غلط است.

آزادی رضاییان و ۴ نفر دیگر (میرزایی‌حکمتی، عابدینی و خسروانی)، در ازای آزادی مبلغ ۱٫۷ میلیارد دلار دارایی ایران (۴۰۰ میلیون دلار، پول خرید تسلیحات در دهه ۷۰ میلادی و ۱٫۳ میلیارد دلار سود آن) در تاریخ ۲۶دی۱۳۹۴ اتفاق افتاد؛ یعنی دقیقا یک روز قبل از روز رسمی “اجرای برجام” و پس از آن که ایران همه تعهدات سنگینش در برجام را ظرف دو ماه انجام داده بود؛ تعهداتی شامل تعطیلی یا تعلیق ۹۵ درصد برنامه هسته ای که حاصل چهار دهه تلاش فناوران کشورمان بود: «خروج ۹۷۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده از ایران و ابقای فقط ۳۰۰ کیلوگرم به عنوان سقف غنی سازی، تعلیق و از هم گسیختن ۱۵ هزار سانتریفیوژ از مجموع ۱۹ هزار دستگاه، نابودی رآکتور آب سنگین اراک، عدم به کارگیری سانتریفیوژ های جدید، نظارت های استثنایی آژانس، و…»

در واقع آزادی جیسون رضائیان و سه نفر دیگر در آن تاریخ، جزو شروط ضمن عقد آمریکا برای وعده لغو (تعلیق) تحریم ها بود. اما در تبادل اخیر، قرار نیست ایران تعهد اضافه ای انجام دهد. این، توافقی با آورده مشخص اقتصادی و سیاسی- امنیتی است.

این نکته را هم باید مد نظر داشت که آمریکا در همین دو سال اخیر، توافقات محدود موردی انجام داده و بعضا به هم زده است. همین تجربه به انضمام برجام، نشان می‌دهد توافق با طرفی چنین عهدشکن، بدون اخذ تضمین معتبر، بیهوده است و ادعای این که ظرف دو یا سه چهار سال گذشته می‌شد مجددا با آمریکا توافق کرد، فاقد ما به ازا در دنیای واقعی است./ایرنا