امنیت شغلی خبرنگاران چگونه محقق می‌شود؟

تهران- فعالان عرصه رسانه تاکید دارند، تامین امنیت شغلی خبرنگاران نیازمند انجام اقداماتی از سوی مسئولان همه رسانه‌ها از قبیل استخدام و حمایت‌های صنفی است؛ همچنین همه اعضای صنف باید برای امنیت شغلی، مطالبات‌شان را پیگیری کنند.

به گزارش ایرناپلاس، امنیت مساله بسیار مهمی در زندگی انسان است. در سایه امنیت است که افراد می‌توانند از نظر ذهنی رشد و پرورش پیدا کنند. این مساله شامل لزوم وجود امنیت در محیط کاری نیز می‌شود. در محیط کاری که امنیت شغلی، امنیت شخصی و حرفه‌ای برقرار باشد، افراد می‌توانند روی کار تمرکز کنند، در این صورت بازده و رضایت شغلی افزایش می‌یابد.

در هفته‌های گذشته دو خبرنگار فقید ریحانه یاسینی، خبرنگار ایرنا و مهشاد کریمی خبرنگار ایسنا در حادثه واژگونی اتوبوس جان خود را از دست دادند. آنها به دعوت ستاد احیای دریاچه ارومیه برای تهیه گزارش درباره تونل انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه، از تهران به ارومیه رفته‌ بودند.

علی ربیعی سخنگوی دولت هشتم تیرماه در مراسم بزرگداشت این خبرنگاران گفت: مطمئنم این حادثه تلخ باید در چند حوزه پیام‌آور شود و به طور قطع تجدیدنظر و سیاستگذاری در زمینه پروتکل‌های اعزام خبرنگاران به ماموریت باید با جدیت مورد پیگیری نهادهای صنفی قرار گیرد.

شهریار شمس‌مستوفی دبیر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس با تاکید بر اینکه امنیت خبرنگار مهم‌ترین بخش این حرفه است و باید تامین شود، از همه مسئولان رسانه‌ها درخواست کرد تا برای تامین امنیت خبرنگاران در مطالبات خود پیگیر باشند.

ایرناپلاس: سخنگوی دولت به لزوم تامین امنیت خبرنگاران تاکید کرده است، به نظر شما خبرنگاران در کشور ما تا چه اندازه امنیت دارند؟
شمس‌مستوفی: درباره امنیت حرفه‌ای خبرنگار، با یک خاطره سخن خود را شروع می‌کنم. در زمان رویدادهای کوی دانشگاه، خبرنگار بودم و همکاران زیادی داشتم. در آن روزها وقتی با کارت خبرنگاری وارد کوی دانشگاه می‌شدیم، با امنیت کامل، دانشجویان معترض، به ما برای تهیه گزارش کمک می‌کردند، همچنین پلیس، امنیت ما را تامین می‌کرد تا بتوانیم در شرایط حرفه‌ای کار خود را انجام دهیم. اما متاسفانه بعدها امنیت شغلی در تهیه خبر، حتی در رویدادهای معمولی بسیار کم شد. به یاد دارم یکی از همکاران خبرنگار که برای تهیه گزارش درباره تزریق واکسن وارد یکی از دانشگاه‌ها شده بود، مورد حمله برخی مسئولان دانشگاه قرار گرفت و انگشت او را شکستند؛ این رفتار کاملا غیرقابل پذیرش است.

در نتیجه اتفاق‌هایی که افتاده، وضعیت امنیت خبرنگاران در این روزها قابل تامل است. باید اقدامی جدی در حوزه تامین امنیت خبرنگاران انجام شود. باید استانداردهایی که در دنیا مورد تائید است و استفاده می‌شود، مورد پذیرش مسئولان قرار بگیرد.

ایرناپلاس: چگونه می‌توان در این حرفه، به استانداردهایی که به آنها اشاره کردید، نزدیک شویم؟
شمس‌مستوفی: راه رسیدن به این استانداردها مشخص است. ابتدا نهادها و موسسه‌های خبری باید امنیت کامل را برای همکاران فراهم کنند، یعنی صاحب امتیازها و مدیران مسئول رسانه‌ها، خبرنگاران را به صورت حرفه‌ای استخدام کنند تا در این شرایط اگر اتفاقی افتاد، بتوان از خدمات بیمه‌ای استفاده کرد. همچنین نهادهای حکومتی مانند دولت و قوه قضائیه باید این استانداردها را به رسمیت بشناسند و به روزنامه‌نگاران حرفه‌ای با کارت‌های روزنامه‌نگاری اجازه انجام وظیفه بدهند.

در اینجا باید توجه داشته‌ باشید که اگر خبرنگار گزارشی تهیه کند که قابلیت چاپ نداشته‌ باشد، توسط سردبیر یا مدیرمسئول این نظر اعمال می‌شود. نکته مهم اینکه روزنامه‌نگاران در تهیه خبر باید آزاد باشند تا بتوانند اخبار را منتقل کنند. به یاد دارم در سال‌های بعد از کوی دانشگاه، گزارشی تهیه کردم و در اختیار روزنامه قرار دادم. مسئولان روزنامه با تشکر از تهیه این گزارش به من اعلام کردند که گزارش منتشر نخواهد شد، اما گزارش را به نهادهای متولی ارسال خواهند کرد. در تهیه خبر هیچ محدودیتی نباید وجود داشته‌ باشد و اگر بحثی مطرح باشد، خبر تهیه شده، می‌تواند مورد استفاده نهادهای ذی‌ربط که از مساله آگاه نیستند، قرار بگیرند.

ایرناپلاس: اینگونه که شما درباره امنیت خبرنگاران در سال‌های گذشته گفتید، یعنی پیش از این وضعت بهتر بود؟
شمس‌مستوفی: دائم پس‌رفت می‌کنیم. در جنگ، در اعتصاب‌ها و تظاهرات، خبرنگار باید بتواند در امنیت کار خود را انجام دهد، اما نه تنها این امنیت را نداریم، بلکه در زمان عادی و حتی زمانی که خبرنگار به جایی برای تهیه گزارش دعوت می‌شود و با روابط عمومی یک سازمان به سفر می‌رود، امنیت ندارد. شاید نکته پیش پا افتاده‌ای به نظر برسد اما تا ساعت ۶ بعدازظهر، یک وعده ناهار در اختیار این خبرنگاران قرار نگرفته‌ بود.

اگر روابط عمومی یک سازمان حرفه‌ای باشد و بتواند کار حرفه‌ای انجام دهد، به طور قطع باید پروتکل‌های ایمنی سفر برای خبرنگاران مهیا باشد و چک‌لیست‌های آن تیک بخورد، برنامه‌ریزی دقیق باشد که در کدام منطقه چه اتفاقی می‌افتد و بنابر موقعیت مناطق چه امکاناتی باید در اختیار خبرنگاران قرار بگیرد. همچنین در موارد خطر، خبرنگاران باید تحت حمایت پلیس با جلیقه‌های مشخص قرار بگیرند.

در همه دنیا، بحث امنیت روزنامه‌نگاران، نخستین گام و مورد تائید نهادهای مدنی و حکومتی است، امنیت خبرنگار مهم‌ترین بخش این حرفه است و باید تامین شود. این اتفاق‌ها بسیار دردناک بود و امیدوارم گام نخستی باشد تا روابط عمومی‌هایی که خبرنگاران را دعوت می‌کنند، پروتکل‌ها را رعایت کنند. همچنین پیشنهاد شده تا انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هم پروتکلی تدوین کند و در اختیار همه رسانه‌ها قرار دهد. اجرای پروتکل‌ها نیاز به همراهی کل صنف دارد.

حتی شنیدم سفر یکی از همکاران خبرنگار با موافقت دبیر سرویس نبوده و دبیر او گفته در این شرایط بهتر است که به سفر نرود، اما بالاخره علاقه و عشق به کار در وجود همه همکاران است و شاید باعث شود همکاران، بخشی از پروتکل‌ها را رعایت نکنند، اما امیدوارم که این مساله انجام شود و همکاران در صنف پشت آن بایستند تا همه از حداقل امنیت برخوردار باشیم.

ایرناپلاس: شاید اگر پروتکل‌های امنیت شغلی خبرنگاران تبدیل به قانون شود، ضمانت اجرایی بیشتری داشته باشد، آیا می‌توان کاری کرد تا این پروتکل‌ها قانون شود؟
شمس‌مستوفی: در قانون مطبوعات بند مهمی داریم که می‌گوید هیچ مقام مسئولی نمی‌تواند نشریه‌ای را به چاپ مطلبی وادار کند یا مانع چاپ مطلبی شود. این رفتار در قانون مطبوعات ایران جرم‌انگاری شده و جزای هر کسی که این کار را انجام دهد، محرومیت از مشاغل دولتی است که می‌تواند تا دو سال ادامه داشته‌ باشد.
اما همین قانون مصوب، انجام نمی‌شود، زیرا کسی پیگیر اجرای آن نیست. صاحبان بنگاه‌های مطبوعاتی باید پیگیر این مساله شوند و در صورت مواجهه با آن، پرونده تشکیل دهند و پیگیر باشند. در نتیجه فکر می‌کنم تصویب قانون برای یک مساله به تنهایی کافی نیست، قانون‌هایی که وجود دارد، به تنهایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ نیاز به همکاری و همراهی گسترده همه مسئولان رسانه‌ها داریم تا از حقوق خود دفاع کنیم.

بعد از حادثه واژگونی اتوبوس خبرنگاران، موجی از مطالبات تشکلیل و باعث شد روابط عمومی‌ها به حساسیت موضوع آگاه شوند. اما این حساسیت در کوتاه‌مدت مطرح است و در بلندمدت، امکان فراموشی افراد وجود دارد زیرا خواسته‌ها به صورت پیوسته پیگیری نمی‌شود.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران که سراسری هم شده‌ است، این بحث را در دستور کار خود دارد؛ امیدوارم به صورت گسترده پیگیر حقوق همکاران باشد و بتواند با رایزنی‌ها، همدلی و همکاری، امنیت خبرنگاران را به نتیجه برساند.

ایرناپلاس: خبرنگاران بارها مورد بی‌احترامی و تهدید مسئولان قرار گرفتند، آیا در این حوزه هم اقدامی شده‌ است؟
شمس‌مستوفی: نکته این است که بنگاه‌های مطبوعاتی باید در این حوزه فعالیت کنند. بحث آزادی رسانه، به تنهایی کار انجمن صنفی نیست. این انجمن نهادی است که از حقوق صنفی اعضای خود دفاع می‌کند. فرض کنید اگر کاغذ مطبوعات را کم کنند، مدیران مسئول وارد رایزنی و انتقاد می‌شوند، این در حالی است که می‌توانند یک دهم آن زمان و هزینه را برای آزادی مطبوعات بگذارند، وکیل بگیرند و از فردی که این کار را می‌کند، شکایت کنند./ایرناپلاس