دیار هگمتانه، میزبان شیفتگان زیبایی‌های طبیعت و علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ

همدان با بیش از یک هزار اثر تاریخی ، گنجینه ای ناب و حیرت انگیز از یادمان های با ارزش تاریخی و فرهنگی نیاکان در کنار جاذبه های منحصر به فرد طبیعی به شمار می رود که این روزها دوستداران تاریخ و طبیعت را به سوی خود فرا می خواند.

تپه باستانی هگمتانه، غار زیبا و منحصر بفرد علیصدر، سنگ نوشته های گنج نامه، دامنه های زیبای الوند، دره های سرسبز و دل‌فریب عباس آباد، حیدره و مرادبیک، کوچه باغ های مصفا، آرامگاه مشاهیر ادبی و تاریخی چون بوعلی سینا و باباطاهر و بازار قدیمی نمونه هایی بارز از مجموعه جاذبه های گردشگری زاگرس نشینان همدانی است.

آثاری زیبا، دیدنی و جذابی از دوران مادها، هخامنشیان، ساسانیان، صفویه، سلجوقیان، اشکانیان و قاجاریه، تلالویی از فرهنگ و تمدن ایرانیان در کهن دیار همدان را به تصویر کشیده است.

وجود کاخ باستانی هگمتانه با آثار خشتی دوران هخامنشیان، لوح زر آریا رامنه، جام زرین منسوب به داریوش (قرن پنجم قبل از میلاد) و جام زرین خشایارشاه (پسر داریوش) و نقش برجسته زرشیر بالدار در حال جهش مربوط به دوران هخامنشی و آثار متعدد دیگر همدان را در فهرست مکان های زیبا و جذاب برای گردشگری قرار داده است.

تپه باستانی هگمتانه در مرکز شهر همدان یکی از مکان های دیدنی و جذاب تاریخی این دیار محسوب می شود.

بسیاری از باستان شناسان تپه هگمتانه را وسیع ترین تپه باستانی ایران دانسته و آن را بقایای ابنیه کاسی، مادی، هخامنشی و بعد از آن می دانند.

مساحت تپه هگمتانه حدود ۳۰ هکتار است که با در نظر گرفتن بخش هایی که جزو محدوده تپه باستانی است، وسعت این مجموعه بی نظیر تاریخی به بیش از ۴۰ هکتار نیز می رسد.

این تپه بیضی شکل در داخل محدوده شهر فعلی همدان و در جوار خیابان اکباتان (آیباتان) واقع شده است.

هگمتانه یا هنگمتانه که به زبان پارسی قدیم به معنی محل تجمع بوده ترکیبی از دو واژه “هنگ به معنی جا” و “متانه به معنی تجمع” است.

شهر هگمتانه را اقوام آریایی ماد بنا نهادند و آن را پایتخت نخستین شاهنشاهی ایرانی قرار دادند، بر اساس اطلاعات موجود در شناسنامه فنی این مکان تاریخی، پس از انقراض مادها هر چند هگمتانه مرکزیت نخستین را نیافت ولی به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه شاهی که پارسه (تخت جمشید) را به سارد متصل می کرد به عنوان پایتخت تابستانی هخامنشیان مورد توجه خاص بود و از این رو آن را آباد کردند.

از جمله ویژگی های شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بود که در بین آثار باستانی به دست آمده کم سابقه است.

آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب رسانی در شهر حکومتی مادها و پارت ها است به طور کلی تپه هگمتانه در طول ۱۰۰ سال اخیر بارها مورد حفاری باستان شناسان داخلی و خارجی قرار گرفته است و در طول حفاری های انجام شده آثار ارزشمند و بی نظیری که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آنها می باشد، در این مجموعه کشف شده است.

لوح زرین، کوزه شکسته ، بشقاب نقره ای و پایه ستون سنگی از جمله اشیای یافت شده در تپه باستانی هگمتانه است، کلیسای گریگوری استپانوس مقدس یکی دیگر از بناهای تاریخی استان همدان است که در تپه باستانی هگمتانه همدان قرار دارد.

مقبره ابن سینا فیلسوف و پزشک برجسته و شناخته شده جهان اسلام نیز از دیگر جاذبه های ویژه گردشگری شهر همدان است.

این بنای زیبا و دیدنی در شهر امروزی همدان و در میدانی که به نام بوعلی مزین شده، قرار دارد.

کلیسای ارامنه گریگوری در سال ۱۶۷۶ میلادی مقارن با سلطنت شاه سلیمان صفوی در محوطه باستانی هگمتانه همدان ساخته شد.

این کلیسا پس از ۲۵۵ سال مقاومت در برابر بلایای طبیعی سرانجام بر اثر آسیب وارده تخریب شد و بر اساس کتیبه سنگی واقع در سر در کلیسا در سال ۱۹۳۱ میلادی با کمک مالی هیات امنای کلیسا، شورای خلیفه گری ارامنه اصفهان و کمک مالی مردم، به مراتب بزرگ تر و باشکوه تر در محل کلیسای اولیه ساخته شده و بر اساس کتیبه سنگی در پیشانی ورودی حیاط کلیسا، سال اتمام آن ۱۹۳۶ میلادی است.

آرامگاه باباطاهر از عرفای بزرگ و مشهور دو بیتی سرای ایران از دیگر جاذبه های گردشگری است که در یکی از میدان های مصفا و زیبای شهر فعلی همدان واقع شده است.

گنبد علویان اثر دیگر خطه تاریخی همدان، آرامگاه ۲ نفر از اعضای خاندان علویان است که زیر گنبد سردابی پوشیده شده با کاشی های خشت فیروزه ای رنگ قرار گرفته و متعلق به دوره سلجوقیان اسن و از منظر بیرونی مشابه گنبد سرخ مراغه و از داخل نیز دارای گچبری های زیبا و فراوان است.

چهره بیرونی بنا دارای طاق نماهایی به اشکال منظم و لوزی های بزرگ و کوچک با آجر برجسته کاری شده و بقایای کتیبه آجری زیبا به خط کوفی مشتمل بر چند آیه اول سوره دهر در بالای دیوارهای خارجی و ستون های جانبی جلوخان نیز به چشم می خورد.

آرامگاه میررضی‌الدین آرتیمانی واقع در دره‌ای مصفا در شمال شرق شهر تویسرکان نیز از دیگر جاذبه های گردشگری استان همدان است.

سید رضی‌الدین آرتیمانی از سرایندگان و عرفای معروف عصر شاه عباس صفوی است که در قریه زیبای آرتیمان از توابع تویسرکان متولد و در همان جا نیز مدفون شد و اینک آرامگاه وی میعادگاه زایران طریقت است.

آرامگاه تاریخی این شاعر نامی ایران زمین هر ساله دل عارفان دلسوخته و سالکان عرفان ناب را از جای جای این کره خاکی تسلی‌گر است.

بقعه حیقوق نبی (ع) نیز به عنوان دیگر آثار ارزشمند باستانی استان همدان است که در شهر تویسرکان واقع شده و بنای آن را به قرن هفتم نسبت می دهند.

حیقوق نبی یکی از پیامبران بنی اسراییل است که نگهبان معبد سلیمان در اورشلیم بود و نامش در کتاب تورات (عهد عتیق) ذکر شده است.

وی هنگام حمله بنوکد نصر و بابلیان همراه با خیل یهودیان به اسارت در آمد و سالیان متمادی را در زندان بابل به سر برد.

پس از فتح بابل توسط کوروش هخامنشی و آزادی یهودیان به ایران آمد و در اکباتان (همدان) مسکن گزید و پس از مرگ در تویسرکان به خاک سپرده شد.

این بقعه بنای برج مانند آجری با گنبدی شکل است که پوشش داخلی آن مدور است و پوشش خارجی آن مخروط ناوی شکل است و در نمای خارجی هر ضلع از بنای هشت ضلعی، طاق نمای کم عمقی تعبیه شده که بالای آن کاشی کاری است.

یادگارهای نیاکان در شهر پنهان یا زیرزمینی سامن واقع در ۱۵ کیلومتری شهر ملایر نیز اکنون چشم انتظار بازدید مسافران نوروزی است.

شهر زیرزمینی سامن به گفته کاووشگران، شهری مخفی در دوره پیش از اشکانی بوده و بعدها نیز از آن به عنوان گورستان استفاده شده است.

این شهر به طور اتفاقی در جریان عملیات مخابرات استان همدان به قصد کشیدن فیبرهای نوری از زیر زمین یافت شد که منجر به کشف فضاهای دست‏کند با حدود ۲۵ اتاق، سالن و راهروهای ارتباطی شد.

همچنین کاوش ‏های باستان‏ شناسی در محوطه‏ ای زیرزمینی در شهر سامن، منجر به کشف شهری پنهان شد که در یک بستر سنگی و به صورت دست کند ساخته شده و از برخی از فضاهای این شهر برای تدفین مردگان استفاده می شده است.

در شعاع ۳۰۰ متری این شهر زیرزمینی آثار متعددی کشف شده و در چهار نقطه از کارگاه ها راه پله های سنگی وجود دارد و بیشتر اتاق های کشف شده نیز سکوهای یکپارچه تراشیده از سنگ دارد .

تاکنون اشیا، سفال، مهره های متعدد و چند سکه تاریخی در دالان ها و اتاق های شهر زیرزمینی سامن یافت شده که یک سری از سفال ها قابل مقایسه با سفال دوره های اشکانی و تاریخی هستند.

تپه و دهکده باستانی گیان یکی دیگر از آثار با ارزش تاریخی استان همدان است که در کیلومتر ۱۹ جنوب غربی شهر نهاوند و در مسیر جاده جنگلی گیان قرار گرفته است.

این تپه در سال ۱۹۳۲ میلادی توسط پروفسور گریشمن بررسی و تا عمق ۱۹ لایه از تپه خاکبرداری شد که به پنج دوره (طبقه) از تمدن قدیم برخوردند و قدمت نهاوند را تا حدود ۳۷ قرن قبل از میلاد روشن ساختند.

این تپه از لحاظ تاریخی ارزش فراوانی دارد بسیاری از باستان شناسان به این منطقه آمده و گنجینه ‏های بسیاری از جمله ظروف سفالی و جواهر را کشف کردند که منشا این ظروف به قرن های پانزدهم و چهاردهم قبل از میلاد بر می‏ گردد.

حمام حاج آقاتراب دیگر اثر ارزشمند تاریخی نهاوند است که بنای زیبای آن به سبک معماری دوران صفویه ساخته شده و به نام حمام دو قلو نیز معروف است و دارای دو قسمت است.

قسمت اول با حمام بزرگ که دارای گرمینه (حمام گرم) و سردینه (حمام سرد) بوده و فقط مورد استفاده رجال و اشراف و شاهزادگان قرار می گرقته و قسمت دوم همان حمام کوچک است که مورد استفاده که آن هم به نوبه خود دارای سردینه و گرمینه است و ویژه استفاده افراد عادی جامعه و رده پایین بوده است.

در محوطه حمام بزرگ چهار ستون زیبای بزرگ به چشم می خورد پوشش سردینه از طاق و چشمه تشکیل شده و طاق اصلی دارای نقش آهکبری است.

در سردر ورودی (شاه نشین) تصویری از جنگ رستم و دیو سفید نمایان است که به وسیله کاشی هفت رنگ به شکل بسیار ماهرانه ای کاشیکاری گردیده و بر روی دو ستون سنگی حجاری شده قرار گرفته است.

و البته این آثار بخشی از مجموعه جذاب و دیدنی تاریخ و تمدن ارزشمند دیار هگمتانه است که همه ساله در ایام نوروز پذیرای خیل عظیم گردشگران است.

در کنار این آثار منحصر بفرد تاریخی و فرهنگی، جاذبه های طبیعی و مناطق زیبای تفریحی استان همدان نیز همچون گنجنامه، تپه عباس آباد، دره مرادبیک، تاریکدره، حیدره، روستاهای زیبای گردشگری همچون ورکانه و هزاران جاذبه دیگر آماده حضور گردشگران برای گذران اوقاتی خوش و مفرح است.

استان هدف دارای چندین و چند روستای هدف گردشگری با طبیعتی زیبا و آب و هوایی دلپذیر است، روستاه‌هایی با خانه های بومگردی برای حضور، اسکان و استراحت گردشگران.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با اشاره به اینکه همدان دارای بیش از یک هزار اثر تاریخی، طبیعی و گردشگری است گفت: مکان های تاریخی و گردشگری استان همدان این روزها آماده بازدید عموم مسافران نوروزی است.

علی مالمیر با اشاره به گستردگی و تنوع جاذبه های گردشگری این استان، از برنامه ریزی های انجام شده برای ارایه خدمات مناسب به مسافران نوروزی خبر داد.

وی افزود: در طول تعطیلات نوروز، نقشه موزه‌ها و اماکن تاریخی استان در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

مالمیر گفت: همچنین در ایام نوروز راهنمایان دایمی و مطلع در موزه‌های استان همدان به مسافران خدمت ‌رسانی می‌کنند.

استان همدان با یک هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی همه ساله به ویژه در ایام نوروز پذیرای خیل گسترده گردشگران داخلی و خارجی است./ایرنا