تغییر ساعت ادارات؛ بطالت کاری یا وجدان کاری * زهراعبداللهی-دکترای تخصصی جامعه شناسی

از اینرو منابع انسانی که شامل کارکنان یا پرسنل یک شرکت ، موسسه و یا سازمان است، در واقع یکی از پایه های موفقیت آن سازمان به شمار می آید. امروزه سازمان ها در کشورمان تغییرات اساسی را تجربه می کنند که عدم توجه به آنها موفقیت سازمان ها را تهدید می کند. یکی از این تغییرات کاهش ساعات کار اداری به منظور جلوگیری از اتلاف مصرف انرژی در ادارات و سازمان ها می باشد.

این در حالی است که با ابلاغ بخشنامه ها بدون توجه به رفاه و رضایت کارکنان، میزان ساعات کار اداری تعیین می گردد، میزان کار مفید در ادارات ربطی به افزایش یا کاهش میزان زمان حضور فیزیکی کارکنان ندارد، از طرفی تغییر ساعات کاری در ادارات نگرانی و اضطراب کارکنان را نیز به همراه داشته ویکی از این نگرانی ها این موضوع دغدغه نداشتن خواب کافی و نداشتن زمان مناسب برای رسیدگی به امورات زندگی می باشد. که البته در بهره وری سازمان نیز تأثیرات فراوانی دارد. هر چند این تغییرات بعد از مدتی عادی به نظر می رسد اما باعث بطالت در میان کارکنان شده و مسقیماً به کاهش عملکرد آنها منجر می گردد.

اتلاف وقت نوعی «رفتار ضد بهره وری» است که به میل باطنی کارکنان به انجام دادن فعالیت هایی غیر از کار در طول زمان تعبیر می شود.

حال فرض بر این است که تا حدی برای کارکنان سازمان ها قابل قبول باشد.

فردریک تایلور اعتقاد داشت ویژگی اساسی کارگران اتلاف وقت است که خود به دو نوع طبیعی و سازمان یافته تقسیم بندی می شود. اتلاف وقت طبیعی که ناشی از عوامل شخصی است، بر اثر تمایل فرد به راحت طلبی و جلوگیری از خستگی شکل می گیرد، اما اتلاف وقت سازمان یافته ناشی از عوامل سازمانی و اجتماعی است؛ مثل تغییر ساعت در سازمان به پنداشت مدیران نسبت به مقدار کاری که می تواند انجام گیرد، ولی انتظار او برای کار بیشتر افزایش نمی یابد.

بطالت یکی از عواملی است که می تواند بر عملکرد سازمان ها تأثیر بگذارد. بطالت در سازمان یک رفتار عامدانه و نوعی تقلب شایع است که ممکن است همه کارکنان سازمان در همه سطوح به نوعی مرتکب آن شوند.

بطالت اجتماعی پیش بینی می کند، عملکرد در مسئولیت های آسان و در حضور دیگران کاهش می یابد، در حالی که نظریه کاهش انگیزشی خلاف این مسئله را عنوان می کند و بیان می دارد، عملکرد افراد در مسئولیت های آسان و در حضور دیگران بهبود می یابد. این دو نظریه از جهت سختی مسئولیت با هم در تضادند. در بخش نامه های ابلاغی، پدیده نارضایتی، بوجود آمدن احساس دلسردی و ناامیدی از آینده شغلی (از نظر مالی و ارتقاء،) بوجود می آید. این نارضایتی، محصول تجارب آنها از قوانین، حقوق، میزان ساعت کاری، شایسته سالاری، سیستم ترفیع و مزایای همان شغل است. نارضایتی ها در بین کارمندان به چشم می خورد. و در بعضی مواقع کارمند احساس می کند بنا بر دلایلی، اهداف سازمان با اهداف کارمندان، همنوا و هم راستا نیست.

طرح تغییر ساعت کاری ادارات با هدف صرفه جویی در مصرف انرژی عنوان شده است؛ اما مساله اینجاست که طرح مورد نظر بجای افزایش وجدان کاری، بطالت کارکنان را به دنبال دارد. چرا که وجدان کاری عاملی است که باعث ایجاد نظم در کار و احساس انجام وظیفه در افراد می شود و در سازمانها اصلاح رفتار و طرز برخورد با کارکنان آن سازمان می شود تا تمایل آنها را به رعایت قوانین، مقررات و استانداردهای سازمان بسنجد. با طرح تغییر ساعت کاری ادارات دغدغه و فشار روانی کارمندان زیاد شده، در واقع کل سیستم زندگی فرد دچار تحول می‌شود. وقتی کارمند نتواند ساعات خواب و بیداری خود را با ساعات کار خود تطبیق دهد، خواه ناخواه نارضایتی شغلی بین برخی از آنان افزایش و نرخ ساعات مفید کاری کاهش پیدا می کند.

مساله صرفه جویی در مصرف انرژی بسیار مهم است اما در این طرح خانواده محوری دیده نمی شود زیرا این طرح باعث سرگردانی والدین و کودکان است. بدلیل در نظر نگرفتن زیرساخت های مناسب، خانواده ها در نگهداری فرزندان، رسیدگی به امورات آموزشی، ورزشی، فرهنگی، تفریحی و… فرزندان دچار مشکل می‌شوند.

از سوی دیگر یکی دیگر از دغدغه های که به دنبال تغییر در ساعات اداری ایجاد شده، دغدغه های مراجعان ادارات دولتی است. در نگاه اول اینگونه به چشم می آیید که تعیین ساعت کاری جدید، مشکلی برای افراد ایجاد نمی‌کند، چراکه ارباب‌رجوع می‌تواند مانند سابق در همان ساعت ۷ الی ۸ صبح به بعد برای پیگیری کار خود به ادارات مراجعه کنند. البته این به شرطی است که افراد درگیر بوروکراسی اداری نشوند و از این سازمان به آن سازمان نروند و در نهایت وقت کم نیاورند. این فرضیه با در نظر گرفتن این نکته که معمولا نظام کاغذبازی در برخی ادارات ساعت‌ها زمان می‌برد کاملا قابل درک است. افزون بر این، همانطور که برخی کارمندان دولت از شهر‌های اطراف سر کار حاضر می‌شوند، برخی مراجعان نیز از شهر‌های دیگر برای پیگیری امور اداری خود به مرکز مراجعه می‌کنند و این افراد نیز به خصوص در مسیر رفت و آمد با مشکلاتی مواجه خواهند شد.

به دنبال مدیریت‌های کوتاه مدت مثل «تغییر ساعت کاری» یا «خاموشی»و…. امید است متولیان مربوطه، کسری تأمین برق کشور درحال حاضر جبران، و در بلندمدت به دنبال رفع محدودیت باشند.