راه‌های اصلاح امور و گزینه «صندوق رای»

به گزارش ایرناپلاس، این روزها با استقبال روزافزون کاربران ایرانی از «کلاب‌هاوس»، جلسه‌های متعددی بویژه در زمینه انتخابات و مباحث مربوط به آن تشکیل می‌شود؛ جمعه گذشته اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری نیز در یکی از اتاق‌های این شبکه اجتماعی حاضر شد و در فضایی شفاف، به پرسش‌های مخاطبان پاسخ داد.

وی به موارد متعددی از تصمیم‌های کابینه، شرایط معاون اولی خود، موضوع ارز ۴۲۰۰ تومانی، برجام و … اشاره کرد؛ اما شاید بتوان مهمترین اظهارنظر او را در این جمله یافت که «راهی جز صندوق رای برای اصلاح امور نداریم». در شرایطی که کشور همزمان در دوجبهه کرونا و تحریم درگیر است و مشکلات اقتصادی زیادی دارد، گاه عده‌ای از مخالفان روش‌های دیگر تغییر سخن می‌گویند و تلاش در همراهی مردم با خود دارند.

در این نوشتار برخی راه‌های تغییر و اصلاح امور را در مقایسه با گزینه صندوق رای مرور می‌کنیم:

شورش و خشونت؛ تولید نفرت و کینه
اعتراض‌های خشن و شورش‌های کور، احتمالا یکی از در دسترس‌ترین روش‌ها برای تغییر امور جامعه و تحقق مطالبات معترضان است؛ تجربه بشری نشان داده اگرچه ممکن است با خشونت‌ورزی و استفاده از برخوردهای سخت، به بخشی از خواسته‌ها رسید، اما به‌کارگیری خشم و خشونت، همواره همراه است با حجم زیادی از ویرانی و خسارت که در کنار انبوهی از نفرت و کینه، خودنمایی خواهد کرد.
همه درگیری‌های خشن دو طرف ماجرا دارند و بازنده و برنده تا مدت‌ها از پیامدهای مهیب آن در امان نخواهند بود و این خود بسترساز رواج چرخه معیوب نفرت و انتقام و حذف خواهد شد؛ به همین دلیل است که جوامع مترقی، مدت‌هاست از روش‌های سخت و پرآشوب گذرکرده و زیان‌های آن را بسیار بیشتر از منافعش برآورد می‌کنند.

دخالت خارجی؛ تجربه کشورهای غرب و شرق ایران
هنوز از یادمان نرفته است که در دوران سیاه حاکمیت ترامپ در آمریکا، برخی ورشکسته‌های سیاسی، بر طبل جنگ و خونریزی کوبیده و دائما خواستار دخالت نظامی آمریکا در ایران بودند؛ در حالی‌که حداقل در دو دهه اخیر دو تجربه از دخالت خارجی در کشورهای غرب و شرق ما خودنمایی می‌کند؛ دو دهه حضور اشغالگرانه آمریکا و برخی غربی‌ها در افغانستان و عراق، به تنهایی گویای پیامدهای هولناک دخالت خارجی‌ها حتی به بهانه «سوغات دموکراسی» است.

بعید است هیچ ایرانی ناراضی از شرایط داخلی حاضر باشد حتی برای چند روز در این دو کشور زندگی کند و رهاورد حضور سراسر تخریب و خسارت آمریکایی‌ها را تجربه کند. آنان که در خوشبینانه‌ترین حالت، از سر دلسوزی و ساده‌لوحی گزینه دخالت خارجی را برای اصلاح امور کشور پیشنهاد می‌کنند، فقط کافی است نگاهی داشته باشند به اخبار جاری دو همسایه غربی و شرقی ایران و اوضاع آنجا را با دیگر جوامع مقایسه کنند.

برخی تحلیلگران حضور کم‌سابقه ایرانی‌ها در تشییع جنازه شهید سلیمانی را، پیام روشنی به آمریکای ترامپ تعبیر کردند که مردم ایران با وجود همه اختلاف‌های داخلی، مقابل هرگونه دست‌اندازی خارجی و دخالت غیر، واکنشی سخت نشان خواهند داد. به این ترتیب هرگونه فشار و شیطنت خارجی در امور داخلی ایران، محکوم به شکست است و به همین دلیل مدت‌هاست از گزینه‌های روی میز غرب، خارج شده است.

انفعال و بی تفاوتی؛ تلنبارگی معضلات
در مقابل روش‌های فعال تغییر و اصلاح جامعه، برخی به گزینه بی‌عملی و انفعال روی می‌آورند و در حالت قهر با سیاست و اجتماع به سر می‌برند؛ در این حالت نه تنها تاثیر معناداری بر تحولات ندارند بلکه با سکوت خود سبب تجمیع و تلنبارشدن معضلات شده و ممکن است حجم مشکلات را به سطحی خطرناک و غیرقابل حل برساند؛ همچنین آنهایی را که آگاهانه گزینه اصلاح امور و مشارکت فعال در تغییر سرنوشت خود را برگزیده‌اند، ناامید و مستاصل می‌کند.
تجربه دوران معاصر ما (حداقل از زمان انقلاب مشروطه تا کنون) به خوبی نشان داده که کنارکشیدن و دوری گزیدن، راه‌حل مناسبی برای بهبود امور نیست و فقط سبب ادامه شرایط دشوار و پیچییدگی امور می‌شود.

اعتراض‌های مدنی و یک نکته
در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، از اعتراض‌های مدنی خشونت­‌پرهیز، به عنوان یکی از راه‌های موثر در انتقال خواسته‌های جامعه به دولت (حکومت) استفاده می‌شود.
در کشور ما نیز قانون اساسی و مقام‌های عالی‌رتبه نظام، حق طبیعی مردم در بیان اعتراضی و تجمع‌های قانونی را به رسمیت شناخته‌اند؛ نگاهی به برخی اعتراض‌های پراکنده کنونی از بازنشستگان تا کارگران و معلمان و حتی دانش‌آموزان معترض به امتحان حضوری، نشان می‌دهد این روش در کشور ما کم و بیش آزموده می‌شود.
با این حال، در کنار شماری ضعف‌های قانونی و مدون، شاید بتوان مهمترین مانع برای انتخاب روش‌های مدنی اعتراض را در نبود تحزب و فرهنگ آن دانست. به دلایل تاریخی، ساختاری و فرهنگی، هنوز نظامات حزبی و تشکیلات صنفی، آنگونه که لازم است در کشور ما شکل نگرفته و خلا بزرگی در این حوزه احساس می‌شود.

نبود احزاب و تشکل‌های سیاسی، اجتماعی، صنفی، عقیدتی و تخصصی باعث شده، هم از انتخابات حزبی محروم باشیم و هم در سازماندهی و نظم‌بخشی به اعتراض‌ها، ضعیف عمل کنیم. به نظر می‌رسد تا زمانی که از تشکل‌سازی و سازماندهی قانونی در جامعه خبری نباشد، نمی‌توان امید چندانی به اصلاح امور از راه‌های مدنی اعتراض و راهپیمایی غیر خشونت‌آمیز داشت.

گزینه صندوق رای و انتخابات
با این تفاصیل گزینه صندوق رای و استفاده از «حق» انتخاب کردن و انتخاب شدن، یکی از بهترین روش‌ها برای بهبود اوضاع و اصلاح رویه‌های مشکل‌آفرین کشور است؛ گزینه رای‌دادن نه تنها هیچ خسارتی ندارد، همانند آنچه در روش‌های خشن و تند برشمردیم، بلکه با صدای بلند، نظر قاطبه مردم را برای انبوه مطالبات پژواک می‌دهد.
تنها کافی است مقایسه‌ای داشته باشیم و اوضاع عمومی کشور را پیش و بعد از حضور یک رئیس‌جمهوری جدید بسنجیم؛ در آخرین مورد، اوضاع اقتصادی و سیاسی جامعه پیش و بعد از سال ۹۲ گویای بسیاری از ناگفته‌هاست. البته روشن است که گزینه صندوق رای برای اقبال مردم نیازمند حدی از مشارکت‌جویی، رقابت‌پذیری و لوازم و پیش‌نیازهای آن است که مهمترین آن احترام به سلایق متنوع جامعه است./ایرناپلاس