تکیه گاهی برای قامت های خمیده – یادداشت و عکس:کورش سهرابی

پایگاه خبری تحلیلی نگاه اقتصاد  (www.negaheghtesad.ir) 

بشر از زمانی که با طبیعت آشنا و با آن به سازگاری رسید؛توانست بیشتر نیازهای اولیه و اساسی خود را که خالق هستی بدون هیچ منتی در اختیار او قرار داده است،تامین کند.از مواهب طبیعت و بر اساس احتیاج،دست آفریده هایی خلق کرد که بیشترشان پس از گذشت سال ها و بلکه قرن های متمادی،هنوز هم با وجود پیشرفت ها و تغییر دوره های متعدد زندگی بشری از غارنشینی و سنتی و اکنون هم پیشرفته و مجازی،کارکرد اولیه ی خود را حفظ کرده اند.بر روی بسیاری از این دست آفریده های بشری نه می توان اسم اختراع گذاشت و نه اکتشاف،چرا که به نام شخص خاصی ثبت نشده اند.

بلکه حاصل خلاقیت و اندیشه برای رفع احتیاجات روزمره هستند.بسیاری از این دست آفریده ها به مرور زمان آن کارکرد اولیه ی خود را از دست داده اند و زینت بخش موزه های باستان شناسی شده و یا از آن ها دیگر اثری وجود ندارد.شاید اگر از روزی که سازمانی برای حفاظت از میراث فرهنگی تاسیس شد می توانستند همین دست آفریده ها را حفظ و نگهداری کنند،الان یک بایگانی بسیار غنی از آن ها در معرض دید همه قرار داشت.

“گوچان”یا عصا یکی از آن دست آفریده هایی است که از چوب درخت خاصی که در ارتفاعات کوه مانشت و دیگر جاهای استان ایلام که سردتر از جاهای دیگر است می روید ساخته می شود.همان درختی که شاخه هایش را بی رحمانه برای برپا کردن آتشی بی حاصل می شکنند اکنون با وقار و استقامت خاصی،تکیه گاهی برای قامت های خمیده بیمار می شود و گله و شکایتی هم از جور زمانه ندارد.

جذابیت این دست آفریده سبب شده تا با وجود این که عصاهای صنعتی و زرق و برق دار و به اصطلاح لاکچری زیادی در بازار وجود دارد اما اشتیاق استفاده از این وسیله در بین نیازمندان به آن کم نشده و تعلق خاطر مردمان این دیار به طبیعت ،آنان را به کمک گرفتن از این دست آفریده ترغیب می کند.درختی که این نوع عصا از آن ساخته می شود بیشتر در ارتفاعات می روید که در زبان محلی به آن “عرجن”گفته می شود.درختی با شاخه های پیچ در پیچ و مجعدکه مقاومت زیادی در مقابل سرما و یخبندان وگرمای تابستان دارد.شکل این درخت به گونه ای است که مردم محلی،فردی که موهای ژولیده و مجعدی دارد را به این درخت تشبیه می کنند.

افراد استفاده کننده از این عصای محلی هم متفاوت و نوع و ضخامت عصاها و کاربردهای آن هم متفاوت از همدیگر هستند.جالب ترین نوع آن،عصای چوپانی است که هم باریک تر و هم سبک تر برای حمل بوده که قوس آن برای گرفتن پای احشام از سایر عصاها بیشتر است.این نوع عصا،آن گونه که می بینیم،نیست و شاخه های قوس دار و مجعد درخت “عرجن” را طی فرایند خاصی که زمان زیادی هم می برد به این شکلی که در دست استفاده کنندگان است در می آید.

مردمان این دیار از کوچک و بزرگشان، برای افرادی که پا به سن گذاشته و از این دست آفریده استفاده می کنند،ارزش و احترام زیادی قائل هستند و آنان را جزو محترمین و بزرگانی محسوب می کنند که در حل بسیاری از مشکلات و گرفتاری هایی که در مواردی،قانون و مقررات از حل آن عاجز است از جمله نزاع ها و درگیری های قومی و خانوادگی و حتی ازدواج و جلوگیری از از هم پاشیدگی خانواده ها به خاطر طلاق و…….،راهگشا و کارساز هستند و می توان گفت شاید این احترام را به نوعی مدیون این دست آفریده می باشند.

بی شک در هر دست آفریده ای که خمیر مایه ی اصلی آن را طبیعت در اختیار انسان قرار می دهد،فلسفه ی خاصی وجود دارد و آن مهربانی با زمین و مواهب طبیعی موجود در آن و انتقال این میراث به نسل های آینده است.چون این درخت ها طی سالیان درازی که ممکن است به هزاران سال هم برسد،شاخه هایشان را که به مانند دستشان است؛ بی منت و خاضعانه در اختیار ما قرار می دهند تا عصای دوران پیری بسیاری از مردمان این دیار باشند.عصایی که جور فرزندانی را می کشد که در دوران پیری و زمانی که بایستی کمک حال پدر یا مادر قامت خمیده شان باشند,شوربختانه آنان را تنها می گذارند و تنها کمک حال بی منتشان همین “گوچان” است./نگاه قتصاد