توان برتر ایران در استفاده از داده‌های ماهواره‌ای

ابنکه بشر برای زندگی به آب، خاک، هوا، زمین، گیاه و حیوانات نیاز دارد بر کسی پوشیده نیست اما با تمام اینها باز هم با فعالیت های خارج از توان اکولوژیک طبیعت موجب آزار و حتی نابودی محیط زیست و مولفه های زیستی می شود در این میان پیشرفت علم و فناوری می تواند کمک زیادی به حفاظت از این عرصه های طبیعی کند تا هم سلامت انسان و هم منابع طبیعی حفظ شود.

در این میان دریاها و اقیانوس ها نقش مهمی در کیفیت زندگی انسان دارد که با استفاده از روش سنجش از راه دور می توان وضعیت آبهای دریایی و ساحلی را رصد کرد که با توجه به اهمیت موضوع پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی به مناسبت هفته پژوهش کارگاه «سنجش از دور آبهای دریایی و ساحلی : پارامترهای کیفی و فیزیکی آب» را برگزار کرد که حسین فرجامی عضو هیات علمی پژوهشگاه دراین کارگاه گفت: امروزه در دنیایی زندگی می کنیم که علم با سرعت زیادی پیشرفت می کند که یکی از آنها سنجش از دور است که با استفاده از آن می توان بروز بحران های طبیعی، کیفیت هوا، سلامت انسان و منابع آبی را مدیریت کرد.

وی افزود: اگرچه امروزه داده های ماهواره ای در مدیریت بحران برای هشدار و نظارت مورد استفاده قرار می گیرد اما می توان از این اطلاعات برای پیشگیری و امداد رسانی نیز استفاده کرد.

فرجامی ادامه داد: از ماهواره در محیط زیست می توان برای پیش بینی پدیده های زیست محیطی استفاده کرد اینکه چه تاثیری بر سلامت انسان، غذا، آب و محیط زیست دارند و می توان آنرا در مورد مسائل اقتصادی و زیستی مورد استفاده قرار داد.

وی اظهارداشت: از سال ۱۹۷۰ از داده های ماهواره برای کیفیت هوا استفاده شده است، امروزه هم به طور دقیق برای شناسایی آلاینده های موجود در دریا و اقیانوس ها مورد استفاده قرار می گیرد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: امروزه مهمترین چالشی که وجود دارد مدیریت منابع آب است که از ضروریات بشر امروزی است، در این دوره از زندگی با سیل و خشکسالی روبرو هستیم و در این میان سنجش از دور می تواند کمک زیادی برای مدیریت منابع آب ایفا کند که در این زمینه سازمان ملل یکی از اهداف اصلی خود را توسعه پایدار منابع آبی تعیین کرد.

وی افزود: می توان گفت که مخاطرات طبیعی سالانه خسارات جانی و مالی زیادی بر بشر و موجودات کره زمین وارد می کند، هزاران نفر جان خود را ار دست می دهند، نمونه های مختلفی مانند سونامی، سیل و زلزله را می توان نام برد که هر ساله مشکلات زیادی را برای بشر ایجاد می کنند که با استفاده از روش سنجش از دور می توان این پدیده ها را مدیریت و برای سازگاری با آنها برنامه ریزی کرد.

فرجامی ادامه داد: حال این سوال پیش می آید که پیش بینی ها به چه درد می خورد ؟ باید گفت که برای تصمیم در جهت حفظ و بهره وری از اکوسیستم ها و کاهش رویدادهای شدید فعالیت های انسانی می تواند مورد استفاده قرار گیرد تا آنها بهبود ببخشد و اطلاعات لازم در اختیار تصمیم گیران قرار گیرد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی تاکید کرد: به عنوان مثال چند سالی است شاهد آلودگی هوا و بروز ریزگردها در کشور هستیم که امروزه سنجش از راه دور کمک زیادی برای ردیابی منشاء و کانون های گرد و غباری می کند.

وی با اشاره به اینکه سلامت و کیفت آب در کشور بسیار مهم است، گفت: دریاها و اقیانوس ها در تامین غذا و فعالیت های انسانی نقش اساسی دارند، این پهنه های آبی به عنوان قلب تپنده زمین هستند که می توانند منبع اکسیژن لازم را تامین کنند، همچنین موجب رونق گردشگری ساحلی، آبزی پروری، انرژی های تجدید پذیر، استخراج منابع نفت و گاز ، محیط زیست و اقلیم شناسی نقش بسزایی دارند و می توانند دمای کره زمین را در بخش های مختلف کنترل کنند.

فرجامی اظهار داشت: در طول جنگ جهانی دوم ناوگان های دریایی یک سری نویز بر روی امواج خود دریافت کردند و بررسی ها نشان داد که این نویزها نشاندهنده پدیده هایی هستند که در دریا و اقیانوس ها وجود دارد بنابراین در زمینه اقیانوس شناسی پنجره ای نو در اختیار بشر قرار گرفت ، هر چند امروزه بین ۱۰ تا ۱۲ درصد دریاها و اقیانوس ها شناسایی شده اما به دلیل اهمیت همان میزان هم نیازمند پایش است.

وی ادامه داد: سه روش در اقیانوس شناسی برای سنجش از راه دور وجود دارد شامل اندازه گیری میدانی، مدلسازی و سنجش از راه دور که بهترین روش سنجش از راه دور است چون این امکان را می دهد که به طور گسترده و با صرفه پدیده های دریایی را مورد مطالعه قرار دهیم ، این روش را می توان در تغییرات سطح دریاها، جزر و مد، باد سطحی، ارتفاع موج، توفان های حاره ای، سونامی ، رنگ اقیانوس ها، ردیابی آلودگی های نفتی و مهاجرت آبزیان مانند نهنگ ها نیز مورد استفاده قرار داد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: ۶ ماهواره برای سنجش از دور به فضا پرتاب شده است که تشخیص تغییر کاربری زمین، نظارت بر یخچال های طبیعی، نقشه برداری از میزان یخ ها، نظارت بر پوشش برف، نظارت بر آبهای داخلی و ساحلی، نقشه برداری از شرایط بحرانی، پایش نوسانات سطح دریاها، میزان ازن ، مانیتورینگ گازهای موجود در جو و نظارت بر تغییرات اقلیم برخی از وظایف این ماهواره ها است که با دریافت این اطلاعات می توان به راحتی برای مقابله و یا کاهش اثر آنها برنامه ریزی کرد.

وی افزود: البته چالش های زیادی در بخش های دریایی و جوی کشور و دنیا وجود دارد که می توان برای کاهش آنها از سنجش از دور کمک گرفت از جمله تغییر اقلیم، خشکسالی و کمبود آب، منشاء یابی و ردیابی ریزگردها که بسیاری از استان های جنوبی کشور در برخی از سال درگیر آن هستند، اندازه و نوع ذرات، آلودگی سواحل و دریاها، زیستگاه های حساس ساحلی و تالاب ها ، مانیتور تغییرات خط ساحلی که شاهد هستیم در شمال کشور ساخت و سازهای مختلف در خط ساحلی انجام می شود ، تغییر اقلیم و اثرات آن بر محیط های ساحلی و دریایی، مخاطرات جوی و جریان ها و امواج ساحلی در شناگاه ها از جمله برخی از این چالش ها هستند که با استفاده از داده های ماهواره ای می توان آنها را مدیریت کرد.

وی تاکید کرد: در دو سال اخیر توانستیم از داده ها و اطلاعات ماهواره ای استفاده کنیم و توانستیم پدیده های دریایی و جوی را مورد مطالعه قرار دهیم یکی از آنها بحث سیل استان گلستان بود که اواخر سال ۹۷ و اوایل سال ۹۸ اتفاق افتاد و دیگری استخراج امواج داخلی خلیج فارس بود که توانستیم با استفاده از این روش نقشه امواج درونیخلیج فارس را تهیه کنیم. در گام بعدی در نظر داریم که امواج درونی تنگه هرمز را مورد مطالعه قرار دهیم.

به گفته وی همچنین از داده های ماهواره ای با کمک سنجش از راه دور توانستیم الگوی باد سطحی در دریای خزر را برآورد کنیم.

پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در هفته پژوهش کارگاه های ” راهکارهای پایداری خلیج گرگان در شرایط کاهش تراز آب” ، ” میراث فرهنگی دریایی در دریای خزر” ، ” پردازش داده های تنوع زیستی دریایی به کمک پلتفرم obis ” ، ” سنجش از دور آبهای دریایی و ساحلی: پارامترهای کیفی و فیزیکی آب و «دریاشناسی خزر» و «دانش افزایی پایه اقیانوسی» ویژه دبیران آموزش و پرورش استان های «گیلان، مازندران، گلستان و بندرعباس» را برگزار می کند.

هفته پژوهش از ۲۲ تا ۲۸ آذر ماه با شعار «پژوهش و فناوری در خدمت جهش تولید» برگزار می شود و پژوهش و فناوری، مدرسه و دانشگاه، پژوهش و فناوری، مشارکت ملی، پژوهش، فناوری و جهش تولید، بزرگداشت پژوهشگران و فناوران، پژوهش، فناوری و علوم انسانی و پژوهش، فناوری و اثربخشی اجتماعی عناوین روزهای این هفته هستند./ایرنا